emad176
12-10-2010, 01:58 PM
عطار (متوفای حدود 618 ق)
فرید الدین ابو حامد محمد بن ابی بکر ابراهیم عطار کدکنی نیشابوری از بزرگترین عرفا و شعرای ایران است. صاحب منظومه ها یا مثنویهای عرفانی متعددی است. در ادبیات منظوم عرفانی می توان او را در طراز سنائی و مولانا به شمار آورد.
حافظ که شغل شاغلش تتّبع در دواوین شعر فارسی و عربی بوده طبعاً عطار را نادیده نگرفته است. به شهادت بعضی از مضامین و تعابیر عطار که شبیه آنها در شعر حافظ یافت می شود و ذیلاً به اهم آنها اشاره خواهیم کرد، تأثیر شعر عطار برشعر حافظ مسلم است؛ گر چه این تأثیر به اندازه تأثیر سنائی بر عطار یا عطار بر مولانا نیست، و با میزان تأثیر کمال الدین اسماعیل و سعدی و خواجو بر حافظ قابل مقایسه نیست، اما در حد خود قابل توجه است.
قیاس در شباهتهای لفظی و معنائی:
1) عطار: همه کس طالب یارند ولیک مفلسی مست پدیدار کجاست (دیوان، ص 21)
حافظ: همه کس طالب یارند چه هشیار چه مست
2) عطار: خورشید را ز پرده مشکین نقاب بست (دیوان، ص 27)
حافظ: گلبرگ را ز سنبل مشکین نقاب کن
3) عطار:
بیا که قبله ما گوشه خراباتست بیار باده که عاشق نه مرد طاماتست
(دیوان، ص 33)
حافظ:
بیا که قصر امل سخت سست بنیادست بیار باده که بنیاد عمر بر بادست
4) عطار: مرکب لنگست و راه دورست (دیوان، ص 48)
حافظ: پای ما لنگست و منزل بس دراز
5) عطار:
نگاهی می کند در آینه یار که او خود عاشق خود جاودانه است
به خود می بازد از خود عشق با خود خیال آب و گل در ره بهانه است
(دیوان، ص 72- 73)
حافظ:
که بندد طرف وصل از عشق شاهی که با خود عشق بازد جاودانه
ندیم و مطرب و ساقی همه اوست خیال آب و گل در ره بهانه
6) عطار: حدیث عشق در دفتر نگنجد (دیوان، ص 130)
حافظ: که علم عشق در دفتر نباشد
7) عطار: پیر ما از صومعه بگریخت در میخانه شد (دیوان، ص 209)
حافظ: دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما
8) عطار: درد هر کس به قدر طاقت اوست (دیوان، ص 216)
حافظ: فکر هر کس به قدر همت اوست
9) عطار:
به هوا داری گل ذره صفت در رقص آی کم ز ذره نه ای او هم ز هوا می آید
(دیوان، ص 289)
حافظ:
به هوا داری او ذره صفت رقص کنان تا لب چشمه خورشید درخشان بروم
10) عطار: ببستم خانقه را در، در میخانه بگشودم (دیوان، ص 424)
حافظ: در میخانه ام بگشا که هیچ از خانقه نگشود
11) عطار: چو من جمعیت از زلف تو دارم ... (دیوان، ص 536)
حافظ: کسب جمعیت از آن زلف پریشان کردم
12) عطار: ای صبا گر بگذری بر زلف مشک افشان او (دیوان، ص 548)
حافظ: ای صبا گر بگذری بر ساحل رود ارس
13) عطار: کوتاه کرد قصه زلف دراز تو ( دیوان، ص 552)
حافظ: کوتاه کرد قصه زهد دراز من
14) عطار:
گر چه میان دریا جاوید غرفه گشتی هشدار تا ز دریا یک موی تر نگردی
(دیوان، ص 623)
حافظ:
یک دم غریق بحر خدا شو گمان مبر کز آب هفت بحر به یک موی تر شوی
15) عطار:
از عشوه های خلق به حلقم رسید جان نه عشوه می فروشم و نه عشوه می خرم
(دیوان، ص 779)
حافظ:
مقصود ازین معامله بازار تیزیست نه جلوه می فروشم و نه عشوه می خرم
(دیوان، ص 695)
ناگفته نماند که شخصیت عرفانی و شعری شیخ صنعان که عمدتاً پرداخته عطار است بر حافظ تأثیر ماندگاری داشته و حافظ بارها به گوشه هائی از داستان او تلمیح کرده است.
-------------------------------------------------------------------------------------
منبع : حافظ نامه(جلدیک) - بهاءالدین خرمشاهی
فرید الدین ابو حامد محمد بن ابی بکر ابراهیم عطار کدکنی نیشابوری از بزرگترین عرفا و شعرای ایران است. صاحب منظومه ها یا مثنویهای عرفانی متعددی است. در ادبیات منظوم عرفانی می توان او را در طراز سنائی و مولانا به شمار آورد.
حافظ که شغل شاغلش تتّبع در دواوین شعر فارسی و عربی بوده طبعاً عطار را نادیده نگرفته است. به شهادت بعضی از مضامین و تعابیر عطار که شبیه آنها در شعر حافظ یافت می شود و ذیلاً به اهم آنها اشاره خواهیم کرد، تأثیر شعر عطار برشعر حافظ مسلم است؛ گر چه این تأثیر به اندازه تأثیر سنائی بر عطار یا عطار بر مولانا نیست، و با میزان تأثیر کمال الدین اسماعیل و سعدی و خواجو بر حافظ قابل مقایسه نیست، اما در حد خود قابل توجه است.
قیاس در شباهتهای لفظی و معنائی:
1) عطار: همه کس طالب یارند ولیک مفلسی مست پدیدار کجاست (دیوان، ص 21)
حافظ: همه کس طالب یارند چه هشیار چه مست
2) عطار: خورشید را ز پرده مشکین نقاب بست (دیوان، ص 27)
حافظ: گلبرگ را ز سنبل مشکین نقاب کن
3) عطار:
بیا که قبله ما گوشه خراباتست بیار باده که عاشق نه مرد طاماتست
(دیوان، ص 33)
حافظ:
بیا که قصر امل سخت سست بنیادست بیار باده که بنیاد عمر بر بادست
4) عطار: مرکب لنگست و راه دورست (دیوان، ص 48)
حافظ: پای ما لنگست و منزل بس دراز
5) عطار:
نگاهی می کند در آینه یار که او خود عاشق خود جاودانه است
به خود می بازد از خود عشق با خود خیال آب و گل در ره بهانه است
(دیوان، ص 72- 73)
حافظ:
که بندد طرف وصل از عشق شاهی که با خود عشق بازد جاودانه
ندیم و مطرب و ساقی همه اوست خیال آب و گل در ره بهانه
6) عطار: حدیث عشق در دفتر نگنجد (دیوان، ص 130)
حافظ: که علم عشق در دفتر نباشد
7) عطار: پیر ما از صومعه بگریخت در میخانه شد (دیوان، ص 209)
حافظ: دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما
8) عطار: درد هر کس به قدر طاقت اوست (دیوان، ص 216)
حافظ: فکر هر کس به قدر همت اوست
9) عطار:
به هوا داری گل ذره صفت در رقص آی کم ز ذره نه ای او هم ز هوا می آید
(دیوان، ص 289)
حافظ:
به هوا داری او ذره صفت رقص کنان تا لب چشمه خورشید درخشان بروم
10) عطار: ببستم خانقه را در، در میخانه بگشودم (دیوان، ص 424)
حافظ: در میخانه ام بگشا که هیچ از خانقه نگشود
11) عطار: چو من جمعیت از زلف تو دارم ... (دیوان، ص 536)
حافظ: کسب جمعیت از آن زلف پریشان کردم
12) عطار: ای صبا گر بگذری بر زلف مشک افشان او (دیوان، ص 548)
حافظ: ای صبا گر بگذری بر ساحل رود ارس
13) عطار: کوتاه کرد قصه زلف دراز تو ( دیوان، ص 552)
حافظ: کوتاه کرد قصه زهد دراز من
14) عطار:
گر چه میان دریا جاوید غرفه گشتی هشدار تا ز دریا یک موی تر نگردی
(دیوان، ص 623)
حافظ:
یک دم غریق بحر خدا شو گمان مبر کز آب هفت بحر به یک موی تر شوی
15) عطار:
از عشوه های خلق به حلقم رسید جان نه عشوه می فروشم و نه عشوه می خرم
(دیوان، ص 779)
حافظ:
مقصود ازین معامله بازار تیزیست نه جلوه می فروشم و نه عشوه می خرم
(دیوان، ص 695)
ناگفته نماند که شخصیت عرفانی و شعری شیخ صنعان که عمدتاً پرداخته عطار است بر حافظ تأثیر ماندگاری داشته و حافظ بارها به گوشه هائی از داستان او تلمیح کرده است.
-------------------------------------------------------------------------------------
منبع : حافظ نامه(جلدیک) - بهاءالدین خرمشاهی