emad176
12-10-2010, 01:56 PM
نظامی (متوفای 614ه ق)
تأثیر حافظ از شعر نظامی – مثنوی سرا و داستان پرداز بزرگ قرن ششم و یکی از ارکان ادب فارسی - محرز است. حافظ در مقطع غزلی، به نام نظامی تصریح دارد:
چو سلک درّ ِ خوشابست شعر نغز تو حافظ
که گاه لطف سبق می برد ز نظم نظامی
از آن گذشته، در ساختن « ساقی نامه» مستقیماً به ساقی نامه ها و مغنّی نامه های کوتاه دو بیتی نظامی در شرفنامه و اقبالنامه نظر داشته است. با این توضیح که ساقی نامه حافظ هم وزن این دو منظومه نظامی است. نظامی در شرفنامه، در آغاز بخشهای مختلف خطابهای دوبیتی- که ترجیع وار تکرارمی شود - به ساقی دارد که نمونه ای از آنها نقل می شود:
بیا ساقی آن جام آیینه فام
به من ده که بر دست به جای جام
چو زان جام کیخسرو آیین شوم
بدان جام روشن، جهان بین شوم
(شرفنامه، ص 153)
و نظیر این خطابها به مغنّی:
مغنی سحرگاه بر بانگ رود
به یاد آور آن پهلوانی سرود
نشاط غنا در من آور پدید
فراغت دهم زانچه نتوان شنید
(اقبالنامه، ص 130)
حافظ خطابهای مربوط به ساقی و مغنّی را در هم تنیده و به توالی و تناوب گاه با این و گاه با آن سخن می گوید:
بیا ساقی آن بکر مستور مست
که اندر خرابات دارد نشست
به من ده که بدنام خواهم شدن
خراب می و جام خواهم شدن
مغنی نوای طرب ساز کن
به قول و غزل قصه آغاز کن
مغنی از آن پرده نقشی بیار
ببین تا چه گفت از درون پرده دار
شباهتهای دیگر:
1) نظامی: هر چه خلاف آمد عادت بود قافله سالار سعادت بود
( مخزن الاسرار، ص 108)
حافظ: در خلاف آمد عادت بطلب کام که من...
2) نظامی: دست بدار ای چو فلک زرق ساز زآستن کوته و دست دراز (مخزن الاسرار، ص142)
حافظ گوید:
- ... زانچ آستین کوته و دست دراز کرد
- دراز دستی این کوته آستینان بین
3) نظامی: هم قصه نانموده دانی هم نامه نانوشته خوانی (لیلی و مجنون، ص4)
حافظ: ... که هم نادیده می بینی و هم ننوشته می خوانی
4) نظامی:
باز بنای توبه را عشق خراب می کند روزه گشای عاشقان از می ناب می کند
(دیوان قصاید و غزلیات، ص 215)
حافظ: از می کنند روزه گشا طالبان یار
5) نظامی: از زلف بنفشه را دهد تاب (لیلی و مجنون، ص98)
حافظ: تاب نقشه می دهد طرّه مشکسای تو
---------------------------------------------------------------------------------------------
منبع : حافظ نامه(جلد یک ) - بهاءالدین خرمشاهی
تأثیر حافظ از شعر نظامی – مثنوی سرا و داستان پرداز بزرگ قرن ششم و یکی از ارکان ادب فارسی - محرز است. حافظ در مقطع غزلی، به نام نظامی تصریح دارد:
چو سلک درّ ِ خوشابست شعر نغز تو حافظ
که گاه لطف سبق می برد ز نظم نظامی
از آن گذشته، در ساختن « ساقی نامه» مستقیماً به ساقی نامه ها و مغنّی نامه های کوتاه دو بیتی نظامی در شرفنامه و اقبالنامه نظر داشته است. با این توضیح که ساقی نامه حافظ هم وزن این دو منظومه نظامی است. نظامی در شرفنامه، در آغاز بخشهای مختلف خطابهای دوبیتی- که ترجیع وار تکرارمی شود - به ساقی دارد که نمونه ای از آنها نقل می شود:
بیا ساقی آن جام آیینه فام
به من ده که بر دست به جای جام
چو زان جام کیخسرو آیین شوم
بدان جام روشن، جهان بین شوم
(شرفنامه، ص 153)
و نظیر این خطابها به مغنّی:
مغنی سحرگاه بر بانگ رود
به یاد آور آن پهلوانی سرود
نشاط غنا در من آور پدید
فراغت دهم زانچه نتوان شنید
(اقبالنامه، ص 130)
حافظ خطابهای مربوط به ساقی و مغنّی را در هم تنیده و به توالی و تناوب گاه با این و گاه با آن سخن می گوید:
بیا ساقی آن بکر مستور مست
که اندر خرابات دارد نشست
به من ده که بدنام خواهم شدن
خراب می و جام خواهم شدن
مغنی نوای طرب ساز کن
به قول و غزل قصه آغاز کن
مغنی از آن پرده نقشی بیار
ببین تا چه گفت از درون پرده دار
شباهتهای دیگر:
1) نظامی: هر چه خلاف آمد عادت بود قافله سالار سعادت بود
( مخزن الاسرار، ص 108)
حافظ: در خلاف آمد عادت بطلب کام که من...
2) نظامی: دست بدار ای چو فلک زرق ساز زآستن کوته و دست دراز (مخزن الاسرار، ص142)
حافظ گوید:
- ... زانچ آستین کوته و دست دراز کرد
- دراز دستی این کوته آستینان بین
3) نظامی: هم قصه نانموده دانی هم نامه نانوشته خوانی (لیلی و مجنون، ص4)
حافظ: ... که هم نادیده می بینی و هم ننوشته می خوانی
4) نظامی:
باز بنای توبه را عشق خراب می کند روزه گشای عاشقان از می ناب می کند
(دیوان قصاید و غزلیات، ص 215)
حافظ: از می کنند روزه گشا طالبان یار
5) نظامی: از زلف بنفشه را دهد تاب (لیلی و مجنون، ص98)
حافظ: تاب نقشه می دهد طرّه مشکسای تو
---------------------------------------------------------------------------------------------
منبع : حافظ نامه(جلد یک ) - بهاءالدین خرمشاهی