ارزش دعا به صورت اجتماع

[R A H A]

اهل دعا هنگامى كه به صورت اجتماع به دعا مى نشينند و به شكل دسته جمعى به تضرع و انابه اقدام مى كنند و به پيشگاه حضرت حق ناله و زارى مى برند و همگان دست گدايى به درگاهش دراز مى كنند ، يقيناً دعايشان به اجابت نزديك تر است ; زيرا در جمعيت دعا كننده بدون شك دردمندى دل سوخته ، مستمندى از راه مانده ، بيچاره اى درمانده ، عاشقى وارسته ، عارفى دلداده و مخلصى ارزنده قرار دارد كه دعا و حال و زارى و اخلاصش ، و اضطرار و ناله اش عامل جلب رحمت و جذب رأفت و مايه ى اجابت و سبب جوشش عفو و مغفرت است . و چه بسا بنا بر آنچه كه در معارف الهيه آمده ، خداى مهربان به خاطر او دعاى ديگران را هم مستجاب كند و به زارى و ناله ى آنان رحمت آرد و خواسته ها و حاجاتشان را برآورد و آنان را مشمول عفو و مغفرت قرار دهد و كشكول خالى آنان را از فيوضات خاصّه اش پُر كند .
در اين زمينه روايات بسيار مهمى از منابع وحى و منازل علم و خزانه هاى معرفت و ابواب رحمت رسيده كه به پاره اى از آنها اشاره مى شود :
عَن أَبى عَبدِاللّهِ (عليه السلام) قال : مَا اجتَمَعَ أَربَعَةٌ قَطُّ عَلى أمر واحِد فَدَعوا إلاّ تَفَرَّقوا عَن إجَابَة(1) .
« امام صادق (عليه السلام) فرمود : هرگز چهار نفر بر كار واحدى جهت دعا به خاطر گشايش آن كار اجتماع نمى كنند مگر اين كه با مستجاب شدن آن دعا از يكديگر جدا مى شوند » .
قَال النَّبِىُّ (صلى الله عليه وآله وسلم) : لا يَجتَمِعُ أربَعونَ رَجلا فِى أمر واحِد إلاّ اسْتَجابَ اللّهُ تَعالى لَهُم حَتّى لَو دَعَوْا عَلى جَبَل لاَزالُوهُ(2) .
« پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود : چهل مرد جهت دعا براى گشايش كارى واحد اجتماع نمى كنند ، مگر اين كه خداى تعالى دعايشان را مستجاب مى كند ، تا جايى كه اگر بر ضد كوهى دعا كنند آن را از ميان برمى دارند » .
عالم ربانى ، عارف عاشق ابن فهد حلّى بنا به روايت كتاب « وسائل الشيعه » در كتاب با ارزشش « عدّة الداعى » روايت مى كند :
إِنَّ اللّهَ أوحَى إلى عيسَى (عليه السلام) : يا عِيسَى ! تَقَرَّبْ إلَى المُؤمِنينَ ، وَمُرْهُم أَن يَدعُونِى مَعَكَ(3) .
« خدا به عيسى وحى فرمود : اى عيسى ! به جمع مؤمنين بپيوند ، و آنان را فرمان ده همراه تو به درگاه من دعا كنند » .
عَن أَبى عَبدِاللّهِ (عليه السلام) : قالَ : كانَ أبى (عليه السلام) إذا حَزَنَهُ أمر جَمَعَ النِساءَ وَالصِّبيانَ ثُم دَعا وَأمَّنُوا(4) .
« امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد : پدرم همواره چنين بود ، هنگامى كه كارى او را محزون و غصّه دار مى كرد ، زنان و كودكان را به حال اجتماع گرد مى آورد ، آنگاه دعا مى كرد و آنان آمين مى گفتند » .

[R A H A]

نااميدى و يأس ، حال كافران به خداست
دعا كننده بايد به اين حقيقت آگاه باشد كه خداى مهربان او را به دعا دعوت فرموده ، و مستجاب شدن دعا را ضامن شده ، و اجابت دعا بر حضرت او كارى بسيار سهل و آسان است ، زيرا تمام موجودات هستى در سايه ى فرمانروايى مطلق اويند ، و او با يك فرمان و با بكارگيرى يك دستور تمام زمينه هاى اجابت را براى بنده ى دعا كننده اش فراهم مى كند .
بنابراين ابداً سزاوار نيست كسى در پيشگاه خداى مهربانى كه قدرت و بصيرت و كرم و لطف و مغفرت و فيض و رحمتش بى نهايت است ، و به بنده اش بهويژه به هنگام دعا و مناجات و راز و نياز محبت خاص دارد ، نااميد و مأيوس باشد . نااميدى و يأس به فرموده ى قرآن مجيد حال كافران به خداست :
( . . . لاَ تَيْئَسُوا مِن رَوْحِ اللّهِ إِنَّهُ لا يَيْئَسُ مِن رَوْحِ اللّهِ إِلاّ الْقَومُ الْكَافِرونَ )(5) .
« از رحمت خدا نااميد مباشيد ; زيرا جز گروه كافران كسى از رحمت خدا نااميد نمى شود » .
قرآن مجيد اكيداً سفارش مى كند كه : از رحمت خدا مأيوس و نااميد مباشيد :
( لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ )(6) .
رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) مى فرمايد :
الفَاجِرُ الرَّاجِى لِرَحْمَةِ اللّهِ تَعالَى أقْرَبُ مِنْها مِنَ العَابِدِ الْمُقَنَّطِ(7) .
« بدكارِ اميدوار به رحمت خداى بزرگ ، از عابدِ نااميد به رحمت خدا نزديكتر است » .
امام صادق (عليه السلام) فرمود :
اليَأسُ مِن رَوحِ اللّهِ أشدُّ بَرداً مِنَ الزَّمهَريرِ(8) .
« سردى نااميدى از رحمت خدا ، از سرماى شديد سردتر است » .
در روايات و معارف اسلامى نااميدى و يأس از رحمت خدا از گناهان كبيره به حساب آمده ، و به نااميد از رحمت خدا وعده ى قطعى عذاب داده شده است .
دعا كننده از اين كه دعايش به سرعت به هدف اجابت نرسد ، نبايد دچار يأس و نااميدى شود ، بنا به آيات و روايات ، شايد اجابت دعايش مصلحت نبوده ، احتمالا زمان و ظرف اجابت نرسيده ، و ممكن است براى اين كه دعا و مناجات را ادامه دهد از اجابتش مانع شده اند ، يا خواسته اند براى اين كه نصيبى ابدى ، و بهره اى هميشگى عايد او شود زمان اجابت دعايش را قيامت قرار دهند ، در هر صورت نااميدى از رحمت حق به هيچ صورت ، عقلى و شرعى و اخلاقى و انسانى نيست ، و مؤمنِ به حضرت حق هرگز به نااميدى نمى گرايد ، و يأس و دلسردى به خود راه نمى دهد .
در زمينه ى مطالب و مسائل مربوط به دعا و اجابت آن رواياتى بسيار مهم در كتابهاى باارزش اسلامى ثبت شده كه ذكر پاره اى از آنها بى مناسبت با موضوع نيست :
عَن أبى عَبدِاللّهِ (عليه السلام) قالَ : إِنَّ العَبدَ لَيَدعُو فَيَقولُ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمَلِكَيْنِ : قَدِ اسْتَجَبتُ لَهُ ، وَلكِنِ احْبَسوهُ بِحاجَتِهِ ; فَإنِّى أُحِبُّ أَنْ أَسمَعَ صَوْتَهُ . وَإِنَّ العَبْدَ لَيَدْعُو فَيَقولُ اللّهُ تَبارَكَ وَتَعالَى : عَجِّلوا لَهُ حاجَتَهُ ; فَإِنّى اُبغِضُ صَوْتَهُ !! (9)
« به راستى عبد دعا مى كند ، پس خداى عز و جل به دو فرشته مى فرمايد : من دعايش را مستجاب كردم ، ولى حاجتش را نگاهداريد تا دعا را ادامه دهد ; زيرا من دوست دارم صدايش را بشنوم . و عبدى دعا مى كند ، پس خداى تبارك و تعالى مى فرمايد : شتابانه حاجتش را برآورده كنيد ; زيرا من از صدايش نفرت دارم » .
عَن مَنصور الصَّيقَل قالَ : قُلتُ لاِبِى عَبدِاللّهِ (عليه السلام) : رُبَّما دَعَا الرَّجُلُ بَالدُّعاءِ فَاستُجيبَ لَه ثُمّ أَخَّرَ ذَلكَ إِلى حين قالَ فقالَ : نَعَمْ . قُلتُ : وَلِمَ ذَاكَ لِيَزدَادَ مِنَ الدُّعاءِ ؟ قالَ نَعَمْ .(10)
« منصور صيقل مى گويد : به حضرت صادق (عليه السلام) عرضه داشتم : چه بسا مردى دعا مى كند و مستجاب مى شود ، سپس تا مدتى ظهور اجابت به تأخير مى افتد ، فرمود : آرى . گفتم : براى چيست ، براى اين است كه بيشتر دعا كند ؟ فرمود : آرى » .
1 ـ كافى : 2 / 487 ، باب الاجتماع فى الدعاء ، حديث 2 ; جامع احاديث الشيعه : 19 / 354 .
2 ـ مستدرك الوسائل : 5 / 239 ، باب 36 ، حديث 5772 ; جامع احاديث الشيعه : 19 / 354 .
3ـ وسائل الشيعه : 7 / 104 ، باب 38 ، حديث 8856 .
4 ـ وسائل الشيعه : 7 / 105 ، باب 39 ، حديث 8860 .
5 ـ يوسف : 87 .
6 ـ زمر : 53 .
7 ـ كنز العمال : 5869 ; ميزان الحكمه : 10 / 5046 ، القنوط ، حديث 17109 .
8 ـ مستدرك الوسائل : 12 / 59 ، باب 64 ، حديث 13507 .
9ـ10ـ كافى : 2 / 489 ، باب من أبطأت عليه الإجابة ، حديث 3 و 2 .


برگرفته از کتاب شرح دعای کمیل استاد حسین انصاریان