استان سیستان و بلوچستان

[sorna]

وقعیت جغرافیایی استان سیستان و بلوچستان http://www.irden.com/upload/iblock/648/SistanBaluchistanIranorthi2.jpg

موقعیت : جنوب شرقی ایران
مجاورت : شمال: استان خراسان جنوب:دریای عمان شرق: کشور پاکستان،کشور افغانستان غرب: استان کرمان
آب و هوا:
وسعــــت: 187502 کیلومتر مربع
جمعـیــت:
تقسیمات:7 شهرستان، 29 بخش، 16 شهر، 92 دهستان و 6038 آبادی دارای سکنه
شهرستانها: زاهدان، چابهار، ایرانشهر،خاش، نیکشهر، سراوان، سرباز، زابل




کاروان سرای رباط شورگز - زاهدان
در جاده زاهدان به نصرت آباد واقع شده است و قدمت آن به دوره سلجوقی و صفوی می*رسد.


پل محرابی (زرنج) - زاهدان اینپل در 24 کیلومتری کرکویه و 18 کیلومتری زرنج از توابع شهرستان زاهدان واقع بوده و امروزه به صورت ویرانه*ای در آمده و در میان جنگل انبوهی از درختان گز محصور شده است .


اینپل از آجر ساخته شده و قدمت آن از مناره قاسم آباد ـ مربوط به قرن 6 ق. بیش تر به نظر می*رسد.پل مزبور دارای دو دهانه به عرض 96/3 متر است که باپایه*ای به عرض 40/3 متر از یکدیگر جدا شده است . در ساختمانپل بیش از حد مصالح ساختمانی به کار رفته و در نتیجه ، زیبایی ، قربانی استحکام بیش تر آن شده است .

آتشکده کرکوی - زابل
این آتشکده در ناحیه کرکوی سیستان واقع شده و آثار و بقایایی از آن مشهود است.


ویژگی*های معماری، شکل بنا و کارکرد آن نشان گر این است که این آتشکده به دوره ساسانیان تعلق دارد.


امام زاده غلام رسولی - چابهار در حاشیه ضلع خاوری چابهار بنای گنبدی با ارتفاع بلند جلب نظر می*کند که قدمت آن به دوران تیمور مربوط است .



امام زاده در ضلع باختری حیاط بر روی صفحه ای به ارتفاع یک متر بنا شده است. ورودی اصلی امام زاده در میانه ضلع باختری اینپیشخوان جای گرفته است که سطح دیوار آن را با تعبیه طاقچه ها و باتزیینات گچی به شکل دایره هایپشت سر هم در بالای طاقچه ها رونق بخشیده اند. گذشته از تزیینات فوق می توان تزیینات ستارهای پشت گوشه را ملاحظه نمود که تا بالا امتداد یافته است. برپیشانی ورودی بنا تزیینات نقاشی الوان با طرحهای نقوش ستاره ای مشبک مشاهده می شود. طرح معماری بنا نشان می دهد که در عهد سلجوقیان احداث و در عهد صفوی نقاشی های دیواری آن انجام یافته است که از اصالت و اهمیت خاصی برخوردارند.

بقایای شهر زاهدان کهنه - زابل
این آثار در بخش پشت آب زابل واقع شده و مربوط به دوره تیموری است. این محل بنا به روایتی محلی است که تیمور در آن جا یکپای خود را از دست داد.

[sorna]

تپه دهانه غلامان - زابل
این تپه در فاصله 44 کیلومتری شهر زابل و 4 کیلومتری قلعه نو واقع شده است.


دهانه غلامان تپه ای مصنوعی به ارتفاع 28 متر است که در نزدیکی کوه خواجه، شهر سوخته و قلعه سام قرار دارد.پس از مدتی خاک برداری از این تپه، آثار ساختمانی عظیم، بناهایی مفصل و با شکوه و در مجموع شهر نسبتاً وسیعی نمایان شد. این بناها از گل خام است و آجر و سنگ در آن ها به کار نرفته است و این عجیب نیست، چون در سیستان سنگ نایاب است و خاک سراسر این سرزمین را فرا گرفته است که وقتی گل شود، مانند آجر سفت و سخت می*شود.

تختهپل - زاهدان
تختهپل باپل محرابی در 24 کیلومتری کرکویه و 18 کیلومتری زرنج واقع است.


آثار اینپل با جنگل انبوه گز محصور شده و در ناحیه زرخیزی به شکل درهم شکسته کنونی به جای مانده است. اینپل آجری است و قدمت آن از مناره قاسم آباد بیش تر به نظر می*رسد. در ساختمانپل بیش از حد مصالح ساختمانی به کار رفته در نتیجه زیباییپل قربانی استحکام بیش تر آن شده است.


دره سرسبز رودخانه سرباز - سیستان و بلوچستان این دره یکی از زیباترین نقاط طبیعی استان سیستان و بلوچستان است که در بعضی قسمت های آن، کوه های ماسه سنگی و تراش های سخت به وجود آمده اند.


در اغلب نواحی، این دره وسیع و گاه بستر آن از یک کیلومتر است. کف دره از گیاهان کهور، زرشک، زالزالک، گز نسترن و توسکاپوشیده شده است و از نظر گذران اوقات فراغت یکی از کانون های طبیعی مهم منطقه به شمار می رود.

زیارتگاه ملک سیاه - زاهدان
این زیارتگاه در 46 کیلومتری شمال شهر زاهدان بین راه بلوچستان و خراسان واقع شده که کوه ملک سیاه به آن منسوب است



نزدیک آن در دره ای یک قطعه سنگ است که بلوچ ها معتقدند مردی با نفرین ملک سیاه به صورت سنگ درآمده است


شهر سوخته - زابل شهر سوخته در 60 کیلومتری جنوب زابل کنار جاده زابل و در 6 کیلومتری قلعه رستم واقع شده و مشتمل بر تپه هایی است که بیش از 50 متر ارتفاع ندارند و وسعت آن دو کیلومتر و نیم است.

این مکان بی گمان روزگارانی دراز یکی از مهمترین مراکز شهرنشینی آسیا در عصر مفرغ بوده است. قدمت این تمدن را به 3500 تا 4000 سال قبل از میلاد تخمین می زنند. ضمن کاوش های علمی، بنای مستطیل شکلی با اطاق های چهار گوش ،راهرو وپلکانهایی نمایان شده که به وسعت تقریبیپانصد مترمربع است. دیوارهای ضخیمی از خشت به بلندی 3 متر در انتهای این کاخ باستانی که نشان گر وقوع آتش سوزیپر دامنه ومهیبی است، به جای مانده است.از جمله این نشانه ها تیرهای سوخته و اسکلت انسانی است که دسته هاون در دست راست دارد. چنین می*نماید که این بناها به 20 سال اول هزاره دومپیش از میلاد تعلق دارد و از اهمیت باستان شناختی ممتازی برخوردار است.


کوه خواجه - سیستان و بلوچستان کوه خواجه یکی از باارزش ترین و قدیمی ترین آثار تاریخی سرزمین سیستان محسوب میگردد .



این کوه با ارتفاعی حدود 900 متر از سطح دریا همانند جزیره*ای در میان دریاچه هامون قرار گرفته است و می توان بر روی آن آثار بناهای باستانی مربوط به دوره*های تاریخی متفاوت را مشاهده کرد . یکی از مهمترین و شاخص ترین بناهای تاریخی این محل ، آتشکده*ای است قدیمی که زمان ساخت آن به سده یکمپس از میلاد باز می گردد . آتشکده مذکور دارای یک تالار مرکزی در وسط و راهروهایی در اطراف است که در نهایت به*ورودی اصلی آن در جلو ختم می*گردد و مطابق با سبک چهارطاقی*های آن*دوره ساخته شده است . ویرانه*هایی نیز در اطراف آن وجود دارد که مربوط به دوره*های اشکانی و ساسانی است


چشمه آب گرم جمشید - ایران شهر
این چشمه در مسیر جاده بزمان به کلاته جمشید قرار دارد. فاصله بزمان تا دو راهی کلاته جمشید 28 کیلومتر و از دو راهی تا مظهر چشمه 6 کیلومتر است.

این چشمه در دامنه کوه از شکاف سنگ های گرانیتی متعلق به دوره کرتاسه از زمین خارج می شود.پیرامون چشمه حوضچه ای طبیعی وجود دارد که نتیجه عملکرد خود سرچشمه است و اهالی در داخل حوضچه استحمام می کنند. آب این چشمه به دلیل داشتن سولفور ئیدروژن جهت معالجه امراض جلدی بسیار سودمند است و در ردیف آب های سولفات کلسیم همراه با منیزیم و کربنات سدیم گرم وگازدار است. دمای چشمه آب گرم جمشید 44 درجه سانتی گراد و میزان آبدهی آن 8 لیتر در ثانیه است.

[sorna]

چشمه آب معدنی دوشینگ زاهدان- خاش این چشمه در مسیر راه خاش- زاهدان و در شمال خاوری کوه تفتان قرار دارد.



از خاش تا دو راهی اسکل آباد، 40 کیلومتر و از دو راهی تا روستای دوشینگ 14 کیلومتر و از این روستا تا مظهر چشمه در حدود 5 کیلومتر است که می بأیدپیاده طی شود. آب این چشمه اختصاصات آب های معدنی از نوع آب های جوی و آب های آتشفشانی نو خاسته را دارد و در ردیف آب های سولفات کلسیم همراه با منیزیم ولرم است. درجه حرارت آب 25 درجه سانتی گراد و میزان آبدهی آن 9 لیتر در ثانیه است.


چشمه آب معدنی کتوکان - ایران شهر این چشمه در شمال روستای کتوکان قرار دارد و بهترین راه ارتباطی آن از طریق جاده ایران شهر – کتوکان است.



روستای کتوکان تا ایران شهر 27 کیلومتر وتا مظهر چشمه درحدود 8 کیلومتر فاصله دارد. مظهر چشمه کتوکان از شکاف سنگ های آهکی (پلاژیک) به رنگ قرمز خارج می شود. کم بودن درجه حرارت آب چشمه و نوسان حرارتی آن در فصول مختلف تابع شرایط محیط است. املاح آب این چشمه فوق العاده زیاد است. زیادی مواد معدنی این چشمه از جنس زمین و انحلال انواع ترکیبات داخلی آن ناشی می شود. آب چشمه در ردیف آب های کلرو سدیم، سولفات کلسیم همراه با منیزیم زیاد با واکنش قلیایی است. حرارت این چشمه 29 درجه سانتی گراد و میزان آبدهی آن در حدود 2/0 لیتر در ثانیه است.


چشمه معدنی اسکل آباد زاهدان – خاش این چشمه در مسیر جاده زاهدان- خاش در خاور کوه تفتان قرار دارد. فاصله مظهر چشمه از تخاش تا دو راهی اسکل آباد 40 کیلومتر و از دو راهی تا مظهر چشمه در حدود یک کیلومتر است


مظهر چشمه از شکاف سنگ های آهکی تغییر یافته به سنگ شبه مرمر از زمین خارج می شود نوع چشمه سیفونی است، بدین ترتیب که آب از خلل و فرج سنگ ها نفوذ نموده،پس از رسیدن به طبقات غیر قابل نفوذ به مرحله اشباع می رسد و در نتیجه به صورت جوشان به سطح زمین فوران می کند. این عمل هر دو دقیقه یک بار به طور دایم تکرار می گردد. زمان جمع شدن آب 90 ثانیه و مدت فوران 30 ثانیه است. این چشمه در اصطلاح محلی « سمع قورقورک » نامیده می شود. مردم عادی چنین تصور می کنند که چشمه در اثر صدای سوت فوران می کند. فراوان مواد معدنی چشمه در اثر طبقات بین آب و سنگ ها حاصل می شود. آب ضمن برخورد بر طبقات غیر قابل نفوذ و در اثر فشار هیدروستاتیکی از زمین خارج می شود. در اطراف چشمه اسکل آباد کربنات کلسیم (تراورتن) به صورت متورق رسوب کرده است. آب چشمه اسکل آباد در ردیف آب های کلرو سدیم، سولفات کلسیم همراه با منیزیم زیاد با واکنش قلیایی است. دمای آب 3/20 درجه سانتی گراد و آب دهی آن 2/0 لیتر در ثانیه است

مصلای زرنج - زاهدان
عبدالله بن ابی که در سال 111 هـ.ق. حاکم سیستان بود ، مصلای بزرگ زرنج را در محل معروف به درپارس بنا کرده این مصلا تا حدود 445 هـ.ق. باقی و معبد مسلمانان سیستان بود.


مسجد شاه علی - زاهدان این مسجد در سال 847 هجری به امر ملک شمس الدین علی ساخته شده است .


از آنچه که به رضا و رغبت به زیارتگاه اهداء شده دو لوح حکاکی شده است که به اواسط قرن نهم هجری تعلق دارند و حکاکی جالبی بر روی آنها صورت گرفته است . طبق ترجمه آقای "ا.ج.ایلس" ـ از کارشناسان معروف موزه ایتالیا ـ یکی از این دو ، لوحی است که نشان میدهد بنا توسط فردی از خاندان ملوک سیستان به نام "شاه علی" احداث شده است و لوح دیگر یادبود وفات "امیرغیاث الدین محمد کیانی"سر کرده شاخه کوچکی از خاندان ملوک سیستان بود .

[sorna]

مسجد زرنج - زاهدان این مسجد در مقابل زندان شهر زرنج واقع بوده مقدسی ضمن توصیف زرنج می گوید


مسجد جامع در آن است و زندان برابر آن ، شگفت انگیز ساخته شده است که دو آتشگاه (مناره) دارد ، یکی کهن و دیگری را با مس پوشیده است و آن را یعقوب لیث ساخته است.مورخان ایرانی در دوره اسلامی از مساجدی نام برده اند که محل تعلیم علوم دینی و ادبی بودند مثلاً در سیستان یکی از حاکمان عرب به نام عبدالرحمن بن سمره (سده اول هـ.ق.) مسجد آدینه ای ساخت که حسن بصری عالم معروف دینی سده اول و دوم مدتی در آنجا سرگرم تدریس و تعلیم مسایل دینی بود.

منطقه حفاظت شده هامون - زابل این منطقه با 201062 هکتار وسعت شامل دشت هامون، دریاچه یا تالاب هامون و رودخانه هیرمند می شود.



اهمیت این منطقه بیش تر به دلیل زیستگاه انواع حیات وحش، امکانپرورش ماهی، وجود انواعپرندگان و تامین علوفه دام ها از نیزارها و استفاده از نی ها جهت حصیر بافی است.پرندگان و جانوران وحشی این منطقه راپلیکان و فلامینگو،پرندگان مهاجر آبی، تیهو، زنگوله بال، کورکر (باقرقره)، خرگوش، شغال، کفتار، کاراکال، یوزپلنگ، گراز و آهو تشکیل می دهند. مراتع و نیزارهای اطراف دریاچه اغلب اوقات سرسبز و متراکم هستند و زیبایی خیره کننده ای به این منطقه می بخشند. این اکوسیستم یکی از زیباترین تالاب های ایرانی است.


قلعه سام - زاهدان این بنای ذوزنقه ای شکل نامنظم در 28 کیلومتری جاده زاهدان به زابل قرار دارد.



طول شرقی - غربی آن 376 متر و جنوبی - شمالی آن 296 متر است و دو دروازه شمالی و جنوبی دارد که هرکدام دارای دو برج نگهبانی هستند این قلعه خشتی متعلق به دوره پارت هاست.

[sorna]

تاریخچه باستانی سیستان و بلوچستان

سیستان در کتابهای تاریخ به سرزمین رستم دستان مشهور است . آنچه مسلم است سیستان در زمان هخامنشیان بسیار آباد تر از امروز بوده است . در کتیبه های داریوش بزرگ در کرمانشاه نام آن برده شده است . داریوش بزرگ از رخج به نام سیستان ایران نام می برد . این شهر آریایی همان گدروسیا باستانی یونانی ها است . اسکندر شرح لشگر کشی هایش را به گدروسی در تاریخ ثبت کرده است . وی از دریانوردی فرمانده اش به نام نیارخوس در دریای مکران ( دریای عمان ) نام برده است . ولی قدیمی ترین نامی که بر این نواحی بلوچستان داده شده است مکا می باشد . نوشته های هرودوت مورخ یونانی دلیل محکمی بر این باور است . مکا یا سیستان و بلوچستان کنونی ساتراپ چهاردهم شاهنشاهی گسترده هخامنشی بوده است . جغرافی دان نامدار بطلیموس بلوچستان را به دو بخش می داند که نیمی متعلق به ایران و نیمی دیگر به هند تعلق داشته است و کشوری به نام پاکستان وجود خارجی نداشته است . نام سیستان در پیش از اسلام بیشتر به همان گروسی خوانده می شده است ولی پس از حمله اعراب به ایران مکوران - مکران - مک کران خوانده شد . دریای عمان نیز نام ساختگی برای کشور عمان امروزی است و در بسیاری نقشه های باستانی دریای مکران نام داشته است . فردوسی بزرگ بلوچ ها را جزوی از ارتش کیخسرو شاه ایران نامیده است . جای دیگر از جنگ بلوچها با انوشیروان سخن میگوید . قوم جت مشهور ترین اقوامی هستند که در این سرزمین ساکن بودند .

__________________



تاریخچه باستانی سیستان و بلوچستان 2
بند 10- از کتیبه جهانی بیستون
داريوش شاه گويد : آن وهيزدات که خود را برديا ( فرزند کوروش بزرگ ) مي خواند او سپاه به رخج ( سیستان ) فرستاده بود . برعليه وي "وان نام پارسي" بنده من شهربان رخج و مردي را سردار آنها کرده بود . . . داریوش می گوید بعد از نبرد با بردیای دروغین همه دروغگویان و شورشیان اش را شکست دادم و فرمانروای رخج شدم .

کتيبه داريوش بزرگ در نقش رستم
به خواست اهورامزدا این است شهرهایی که من جدا از پارس متعلق به ایران کردم . بر آنان حکمرانی کردم .آنچه از طرف من به آنان گفته شد آنرا کردند . قانون من است که آنان را نگه داشت : ماد - خوزستان - پارت - هرات - بلخ - سغد - خوارزم - زرنگ - رخج - ث ت گوش - گندار - هند - سکائیهای هوم نوش - سکائیهای تیز خود - بابل - آشور - عربستان - مصر - ارمنستان - کپد و کیه - سارد - یونان - سکائیهای ماورای دریا - سکودر - یونانیهای سپر روی سر - لیبیها - حبشیها - اهالی مک - کارائیها
یکی گرز دار از نژاد همای به راهی که جستیش بودی بپای
سپاهش ز گردان کوچ و بلوچ سگالیده جنگ و بر آورده خوچ
و پیرامون مکران فردوسی بزرگ چنین فرموده است :
از ایران بشد تا به توران و چین گذر کرد از آن پی به مکران زمین
خراسان و مکران زمین پیش توست مرا شاد کامی کمی و بیش توست
بر شاه مکران فرستاد و گفت که با شهریاران خرد با جفت
همه شهر مکران تو ویران کنی چو بر کینه آهنگ شیران کنی
در حدود سال 128 پیش از میلاد سیستان توسط سکاها فتح شد و نام شهر بر پایه تصرف سکاها سیستان گذاشته شده است به معنی محل سکاها . در این سال اردوان دوم شاهنشاه مسن ایران بود که هنوز دولتشان قدرت کافی برای مقابله در برابر *****ات بیگانگان را نداشتند . ولی بعدها به یکی از قطب های قدرتمند آسیا تبدیل شدند . اردوان در سال 124 پیش از میلاد درگذشت .
مهم ترین سند مکتوبی که پیرامون سیستان و بلوچستان موجود است متن پهلوی دوره ساسانی است . در بخش شهرهستانهای ایران در دوره ساسانی نیز اشاره کوتاهی به سیستان شده است ولی در قسمت شگفتی ها سیستان مورخین ساسانی چنین نگاشته اند :
شگفتی و ارزشمندی سرزمین سیستان نسبت به دیگر شهرهای ایران از روی بیشتر است :
- به دلیل آنکه رود هیرمند و دریای فرزدان و دریای کیانسه و کوه اوشد اشتار اندر سرزمین سیستان قرار دارد .
- زایش و پرورش هوشیدر و هوشیدرماه و سوشیانس زرتشت اسپنتمان که از آن ما را خبر داده است و رستاخیز خواهد شد از این سرزمین است .
- یکی آنکه بر تخمه و نژاد کیانی در این سرزمین گزند وارد آمد .
- از فرزندان فریدون - سلم که کشور روم و توچ که ترکستان را شاهی می کرد ایرج که ایران را شاهی می کرد کشتند و از فرزندان ایرج به جز کنیزی هیچ کس نماند .فریدون به دریای فرزدان در سیستان رفت و از اردویسوراناهید و دیگر ایزدان که مقام بزرگ داشتند برای باز بدست آوردن ایرانشهر و فره کیانی نیایش کردند .
- گشتاسب شاه دین را به دریای فرزدان روایی بخشید .
نخستین شاگردان زرتشت به سیستان و سپس به دیگر ممالک رفتند .
- چاشتن و رواداشتن دین اندر سیستان را اوستا نسک به نسک به دوده بهان فراز یافت .
- اسکندر گجستک چون به ایرانشهر سیستان رسید ایرانیان را که آئین مغ و آتش داشتند گرفت و کشت .
بن مایه : متون پهلوی - ترجمه آوانوشت - گردآورنده جاماسب جی دستور منوچهر جی جاماسب آسانا برگ 70

__________________



سیستان و بلوچستان پس از اسلام

در سال 30 ربیع ابن زیاد حارثی فرمانده تازی با لشگری راهی سیستان شد . مردم ایران در جشن سیزدهم نوروز بودند و شادمانی میکردند . آبادی زالک در سیستان خاطره دهشتناکی در تاریخ ایران به حساب می آید . مسلمانان عرب مردان ده را یکی پس از دیگری کشتند و زنان را اسیر و برده کردند . در برخی نقاط شهر ها محاصره شدند و مردمان از گرسنگی از پای در آمدند و تسلیم شدند . سپس کرکویه - هیسون - نوک - زوشت - ناشروز - شراود یکی پس از دیگران ویران و قتل عام شدند . شهر زرنگ ( زرنج امروزی ) در سیستان مقاومت های بسیاری در برابر اعراب نمود . زرنگ از شهرهای بسیار مهم ایران محسوب می شده و داریوش بزرگ نیز در کتیبه اش به نام درنگیانا ذکر کرده است . این شهر پلی ارتباطی و تجاری ایران و هند محسوب می شده است .
بلاذری از کشتار سیستان چنین حکایت میکند
ربیع ابن زیاد که مردی بلند قامت و سیاه چهره و خشک و چروکیده بود بعد از فتح سیستان قبل از آنکه مرزبان آن شهر را به حضور بپذیرد دیواری قطور از اجساد ایرانی بنا نهاد که صف عظیمی را تشکیل داده بود . وی در بالای این دیوار بر روی اجساد ایرانیان نشست و بعد از آن مرزبان سیستان را فراخواند و قراردادی را در آن حالت منعقد ساخت که مرزبان باید هزار جوان ایرانی را به همراه خراج سالیانه تحویل عربها دهد . بعد از آن ایرانیان از قرارداد سرباز زدند و دوباره لشگری راهی سیستان شد و اینبار 2000 هزار جوان اسیر و مبلغ 2 میلیون درهم از ایرانیان گرفتند . بعد از آن خراسان و نیشابور فتح سد و خراجهای بسیار سنگینی منعقد گشت . در سال 32 شخصی از خاندان کارن در خراسان پرچم مبارزه و طغیان بر ضد اسلام را بلند کرد . او با سپاهی که بالغ بر 40 هزار تن بود و متشکل بود از مردمان طبیس - بادغیس - هرات - کهستان و گرگان . بلاذری مینویسد : خاندان کارن با اسلام بنای جنگ نهاند و در شبیخونی از طرف عبدالله خازم فرمانده آنان به قتل رسید و مردمانش به کلی کشتار شدند
بعد از آن مردمان سیستان شوریدند و "امیر ابن احمر یشکری" که از قهرمانان عرب بود و کارگزار امام علی هم بود با شورش مردم از شهر بیرون شد و از پرداخت باج سرباززدند . بلاذری مینویسد بدلیل آنکه فتوحات داخلی ایران ثروتهای بیشتری را نسیب لشگریان اسلام مینمود آنان راضی به دفاع از جنگ های داخلی برضد علی نبودند و بیشتر مایل به گشودن شهرهای ایران بودند . او اضافه میکند : شهر زالک سیستان مردمانش پیمان شکنی کرده بودند . در آن زمان طایفه حسکه در سیستان از فرمانهای سپاه علی سرپیچی کردند . علی سوگند یاد کرد که 4000 تن از این طایفه را خواهم کشت . بلاذری یادآور میشود : راهزنی و غارتگری در زمان خلافت علی به اوج خود میرسد به طوری که به خود نام ( لصوص ) به معنای راهزنان داده بودند . امام علی "ربعی ابن کاس عنبری" را با 4000 تن روانه سیستان کرد . در این لشگر " حصین ابن ابی الحر عنبری " و " ثابت ابن ذی احره حمیری" حضور داشتند هنگامی که سپاه اسلام وارد سیستان شد مردمان حسکه به جنگ برخواستند . در آخر مردمان حسکه کشته شدند و ربعی سیستان را فتح نمود و عده زیادی از ایرانیان اسیر شدند . فیروز یکی از اسیران ایرانی بود که بعدها به شهرت زیادی رسید
در قرن سوم سیستان به زیر نفوذ صفاریان آمد و سپس سامانیان بر آنجا حکم راندند تا اینکه در عهده نصر دوم سامانی سیستان به یکی از اعقاب صفاریان واگذار شد .
با حمله ترکان مغول به ایران سیستان نیز از این فجایع دور نماند و به کلی ویران شد و سپس آل کرت حاکم سیستان شد .
تیمور لنگ که یکی دیگر از سرداران جنایتکار تاریخ نام گرفته است چون به سیستان رسید تمامی سد ها - کانالها و مناطق آباد و شهر نشین سیستان را ویران کرد .
در دوره عضدالدوه دیلمی و مسعود غزنوی چون شورش ها و غارتهایی از طرف بلوچها صورت گرفت آنان مجبور به لشگر کشی به مناطق کرمان و سیستان شدند تا شورشها را سرکوب نمایند .در سده دوازدهم یک خاندان هندی بر بلوچستان تسلط داشتند به نام راجه گان . رهبر این خاندان به نام کامبار برای جلویگری از ***** افغانها نبردی با آنان نمود و آنان را سرکوب کرد و قدرت بیتشری بدست آورد .
شاه اسماعیل صفوی سیستان را در سال 914 هجری قمری پوشش داد و حکمرانی نمود . تا آنکه فتنه شوم افغانها سایه بر سرزمین ایران نهاد و دوباره ویران شد تا آنکه نادر شاه آنجا و دیگر شهرهای ایران را رهایی بخشید . در زمان نادرشاه افشار شاه قدرتمند ایران هنگامی که راهی هندوستان شد و به قندهار رسید لشگری را راهی بلوچستان کرد و آنان را با خود همراه نمود و عبدالله خان به اطاعت نادر در آمد . عبدالله خان در جنگ بانواب سند به قتل رسید و پسرش حاج محمد خان که شخصی ظالم بود جانشین اش شد . در همین حال برادر حاج محمد خان به نام نصیر خان با لشگر نادر راهی هندوستان شده بود تا با نادر همراهی کند . وی در بازگشت به ایران برادرش را کشت و خود حاکم سیستان شد . این وقایع در سال 1152 انجام گرفت . به طور کلی پس از نادر سیستان به زیر نفوذ احمد شاه درونی قرار گرفت و سپس جنگهای داخلی چهره شهر را تخریب نمود .

[sorna]

اشغال بلوچستان توسط انگلستان

در سنه 1254 ارتش انگلستان به افغانستان حمله نمود و مهراب خان حاکم وقت سیستان برای دفاع از مرزهای خود مشغول لشگر کشی به مرزها شد . انگلیس ها نیز از این امر خشمگین شدند و لشگری بزرگ را راهی طوایف کوهستانی بلوچستان نمودند و بسیاری را کشتند . در سنه 1854 ( 1271 هجری قمری ) عهد نامه ای به تاریخ 14 ماه می از سال 1854 برقرار شد و خان سیستان مجبور به قبول آن شد و به زیر سلطه کشور فخیمه انگلستان در آمد . قسمتهای بلوچستان پاکستان به نام بلوچستان انگلستان نام گرفت و انگلیس خطوط راه آهن و ساختمانهایی را در آنجا بنا کردند . مرزهای کنونی که بین بلوچستان انگلستان ( پاکستان ) و بلوچستان ایران مقرر شده است که در سال 1896 میلادی تصویب شد . مساحت بلوچستانی که متعلق به ایران شده است شامل 129500 کیلومتر مربع و قسمتی که جزو پاکستان شده است شامل 118600 کیلومتر مربع می باشد . این عهده نامه یکی دیگر از دخالتهای انگلستان در سرزمین ها و نژادهای ایرانی محسوب می شود و سندی بر خیانت این کشور بر ملت ماست . بلوچها بر پایه نژاد شناسان خود انگلیسی از ایرانیان هستند که برخی از آنها با ترکان آمیزش کرده اند . قدشان بلند و جمجه هایشان بیشتر به هفتاد و هشتاد می رسد . بینی ها بلند و برجسته دارند . رنگشان گندم گون است . از هندوها و افغانها نیز در بلوچستان ساکن هستند . ولی بخش عمده آنان به دو قسمت تقسیم می شوند یکی بلوچها و دیگری براهوئی ها که بیشتر بلوچها ساکن دشت های جنوبی پنجاب و شمال سند پاکستان کنونی هستند و براهوئی ها ساکن سیستان ایران .

فردوسی بزرگ پیرامون سیستان چنین فرموده است :
بیاراسته سیستان چون بهشت گلش مشک سارابد و زر خشت


زبان ونژاد مردم بلوچ
مهمترين زبان جنوب شرقی ايران، زبان بلوچی است که آن را به خاطر گونه کهن بسياری از واژگان، بايد از زبانهای مهم ايرانی شمرد. زبان بلوچی با زبان پهلوی اشکانی و نيز پهلوی اوايل دوره ساسانی نزديک است.زيرا در اثر سختی رفت و آمد در همه سده های گذشته و همچنين نبود آميختگی با ديگر گويش ها، صورت اصلی کلمه ها در اين زبان پيوسته بدون دگرگونی مانده است.
زبان بلوچی ازنظر زبانشناسی ونيز شناختن ريشه بسياری ازواژه ها و سابقه برخی اصطلاحهای رايج در زبان فارسی، از منابع مهم بشمار می*رود و می*توان آن را به دو بخش زير تقسيم کرد:
1- بلوچی شمالی يا سرحدی: اين گويش در نواحی زاهدان، خاش و سيستان متداول است.
2- بلوچی جنوبی: در ايرانشهر، سراوان،سرباز و چابهار بدان سخن گفته می شود که با وجود تفاوت در بيشتر واژگان، برای افراد هر دو دسته قابل تشخيص است.
نژاد
پژوهشگران بر اين باورند که آريايی ها در روزگاری بسيار کهن در دشت پامير، آسيای ميانه، ارمنستان، ارتفاعات کارپات، ساحل های رود دانوب پايين، آلمان، اسکانديناوی و به بيان ديگر در شمال اروپا و آسيا زندگی می کرده اند.
بعدها يعنی حدود 4000سال پيش از ميلاد، در اثر زيادشدن جمعيت و يا برخی علتهای ديگر، از اين سرزمین ها به مهاجرت پرداخته و هر دسته از آنان به جانبی رهسپار شده و در آن اقامت گزيدند.
گروهی از اين قبيله ها از راه خوارزم به سوی بلخ و پيرامون آن سرازير شده و در حدود شرقی و شمال شرقی ايران کنونی ساکن گرديد. بعدها همين گروه به سوی غرب پيش آمد و به شعب و قبايل گوناگون بخش شدند.
شاهان هخامنشی، بخش اعظم اين سرزمينها و اقوامی را که در آن زندگی میکرده اند به زير فرمان خود درآوردند. در برخی از کتيبه های داريوش از جمله کتيبه بیستون که در آغاز سال 520 پيش از زايش یه فرمان وی در صخرهای از کوه بيستون کنده شده از ايالتهای 23گانه هخامنشی از جمله ماکا(بلوچستان )نام برده شده است
بی ترديد قوم سخت کوش بلوچ نيز از همين اقوام آريايی جدا شده و پس ازگذشتن از بخش های شمالی به ناحيه جنوب آمده است. در اين مورد نزديکی زبان بلوچی به زبان باستانی اقوام مادی، مويد اين نظر است. با توجه به بررسی و اندازه گيریهای انجام شده توسط دانشمندان نژادشناس از درازای بدن همه طوايف و قبايل از جمله مردم بلوچستان، آشکار شده است که مشخصات نژادی بلوچ ها و آرياييان کاملاً شبيه و يکسان بوده و درنتيجه قوم بلوچ، ايرانی نژاد و همانند کُرد، لُر ، فارس، آذری، تاجيک و... شعبه ای از نژاد آريايی ایران می باشند

برخی مشخصات مردمان این سرزمین

تقریبا بیشتر مردمان سیستان و بلوچستان سنی حنفی هستند ولی به شیعه نزدیک می باشند . تعصبات مذهبی در پاکستان بیشتر از ایران می باشد .به همین روی 10 روز اول محرم را آنان نیز عزاداری میکنند . به مشایخ خود پیر می گویند و احترام بسیاری برای آنان قائل می باشند . برخی چادر نشینان گوشت شتر و ماهی نمی خورد . بسیاری موی سر و صورت خود را بلند نگاه می دارند . مهمان نوازی بلوچها بسیار زبان زد است و این را بسیاری از تاریخ نگاران و توریست های محقق تاکید کرده اند . اکثر ازدواجها به صورت سنتی انجام میگرد . مردمان این شهر قوی و نیرومند و جنگجو هستند

[sorna]

صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان

استان سيستان و بلوچستان دارای آب و هوای خشک و گرم است و مردم آن به دو دسته ساکن و عشاير که ايلات بلوچ را تشکيل می دهند و غير ساکن هستند، تقسيم می شوند.

اصولاً منبع اصلی درآمد برای بلوچ های ساکن، کشاورزی و برای بلوچ های متحرک، دام پروری است که متأسفانه در سالهای اخير به علت خشکی فراوان، کشاورزی و دامپروری تا حد بسيار زيادی افت کرده است. در نتيجه عوامل مذکور، مردم استان سيستان و بلوچستان، به ناچار به فعاليت های غير کشاورزی روی آورده اند و سعی کرده اند با توسل به فرآورده های مذکور، زندگی خود را سرو سامان بخشند، بجز ترانه ها و نغمه ها، صنايع دستی نيز بيانگر چهره ای از زندگی مردمان بلوچ است که در رنگها و نقش های سوزندوزی بلوچ يا گليم و قالی مفهوم می يابند.

جالب اينجاست که فعاليت های صنايع دستی به طور سنتی در استان مذکور توسط زنان انجام می شود زيرا زنان بلوچ به علت زندگی بسيار محقرانه خود چندان فعاليت خانه داری ندارند. به واسطه سنت ها و عقايد مردان، در خارج از خانه هم نمی توانند کار کنند، در نتيجه هر زن و دختر بلونچ از هفت سالگی و به بهانه تزئين لباس خود، سوزندوزی بلوچ را می آموزد و بدين ترتيب به معاش خانوانده کمک می کند، سفالسازی، قالی و گليم بافی و حتی نمد مالی که کاری سخت و مردانه است، توسط زنان سيستان و بلوچستان انجام می شود.

مهمترين رشته های صنايع دستی رايج در استان عبارتست از:

قالی بافی، گليم بافی، سفالگری، حصير بافی، پرده بافی، چادر بافی، نمدمالی، خراطی و سوزندوزی بلوچ، سکه دوزی و آيينه دوزی، پريوار دوزی، توردوزی، خامه دوزی و سياه دوزی


قالی بافی:

شروع قاليبافی در سيستان به دو هزارسال پيش برمی گردد که اقوام سکايی در دشت زرخيز سيستان ساکن شده و به کشاورزی پرداختند و بافندگی خود را همچنان حفظ کردند. قوم مذکور در قرن پنجم ق.م. قالی و گليم می بافتند و نمد توليد می کردند و از گورهای آنان در شمال آلتايی واقع در سيبری، قالی، گليم و نمد به دست آمده است.

در نوشته های اوايل دوره اسلامی، سيستان دارای بهترين بافته های ابريشمی و پشمی بوده است. شهرت بافته های سيستان در آغاز دوره اسلام نشان از سابقه طولانی و درخشان قالی بافی در منطقه دارد. کشف "قالی پازيريک" نشان می دهد که اين قالی توسط اقوام سکايی بافته شده است و به جرأت می توان گفت سکاها نخستين کسانی بودند که بافته هايی بسيار زيبا از خود به جای گذاشته اند.

طرحهای قالی سيستان شبيه به نقش های ترکمن است و نقش های اصيلی چون بلوچی، مددخانی، فتح اللهی و غيره که در اکثر نقاط ايران شناخته شده و در استان های کرمان، خراسان و مازندران مشتری های قديمی دارند. طرحهای مذکور بدون داشتن طراح و نقاش، به صورت ذهنی از نسلی به نسلی ديگر منتقل شده اند.

قالی بافان سيستانی به واسطه زندگی غير ساکن از دارهای افقی استفاده می کردند ولی در حال حاضر دارهای آنان به دارهای عمودی تغيير يافته است.

گليم بافی:

از ديگر رشته های مهم صنايع دستی که هم در سيستان و هم در بلوچستان رايج است، گليم بافی است. گليم بيشتر توسط زنان چادرنشين که دامدارند، بافته می شود که از پشم دامهای خود برای مواد اوليه گليم بهره می برند.

نقشهای گليم اکثراً سنتی و بدون طرح و الگو است و بيشتر از نقش های سوزندوزی بلوچ استفاده می شود، رنگهای مورد مصرف در مايه تيره است و رنگهای مشکی، زرشکی و قرمز و اندنیققنگ سفيد يا زرد به کار می رود.


سوزندوزی:

بدون ترديد سوزندوزی بلوچ را بايد در زمره يکی از اصيل ترين و جالب ترين رشته های صنايع دستی کشور به حساب آورد که آوازه شهرتش به فرسنگها دورتر از اين خاک نيز رسيده و مردم بسياری از نقاط مختلف جهان، بلوچستان را به پشتوانه آن می شناسند. هنر ظريف و پر سابقه ای که هيچکس به درستی نمی داند از چه زمانی در ايران شروع شده است. آنچه مسلم است تقريباً تمامی زنان و دختران بلوچ که در فاصله سنی چهار تا چهل سالگی (و حتی گاه تا شصت سالگی)، دست اندر کار آن به حساب می آيند.

در زندگی ساده و به دور از تجمل زنان بلوچ، شايد مهمترين وسيله تزئين لباس همين سوزندوزی است. اگر از آنان بپرسيد از چه زمانی پيراهن خود را سوزن دوزی می کنند، آن را وصيت پدران خود می دانند و مانند هر هنر قومی نمی توانند منشأ آنرا تعيين کنند.

سوزندوزان بلوچ با نقش گل ها و بوته ها و ترکيب رنگ ها، طبيعت رنگين و زيبايی آفريده و جهانی ساخته اند که در انديشه و خيالشان شکل می گرفته است. طبيعت را آن چنان که دوست داشته و می خواسته اند ترسيم کرده اند، نه به آن شيوه و شمايلی که وجود دارد.

پيراهن بلوچ با چهار قطعه تزئين يافته است که عبارتست از يک قطعه پيش سينه، دو قطعه سرآستين و قطعه ديگر که در زير پيش سينه به طور عمودی تا پايين پيراهن دوخته می شود و جيب يا در اصطلاح محلی "گوپتان" ناميده می شود.

سوزندوزی بلوچ به صورت پيش سينه، جيب، سرآستين، پادامنی، سجاده، نوار، کراوات، کمربند، سلامحن، دستمال، روميزی، پرده، سفره، اشارپ و پارچه کلهمک آباژور ارائه می شود.

از طرحهای اصيل مورد استفاده در سوزندوزی بلوچ می توان از طرحهای گل سرخ، چشم ماهی و مرواريد نام برد.

پريوار دوزی و توردوزی نيز از ديگر انواع رودوزيهای بلوچستان است.

خامه دوزی:

خامه دوزی بسيار شبيه سوزندوزی بلوچ است با اين تفاوت که در آن فقط از نخ سفيد يک رنگ استفاده می شود. اين هنر تنها در روستاهای سيستان رواج دارد.

محصولات خامه دوزی شامل عرقچين، لباس، پيش سينه، جانماز، روميزی و ... است، که اکثراً برای افراد مسن خاص تهيه می شود.


سياه دوزی:

نوع ديگر سوزندوزی در سيستان، سياه دوزی است که در آن از نخ سياه ابريشم استفاده می شود و روی لباس مورد استفاده قرار می گيرد.

خامه دوزی و سياه دوزی تنها جنبه خود مصرفی داشته و فقط بين اهالی سيستان خريد و فروش می شود.

سکه دوزی:

تنها مورد ديگر تزئين منازل بلوچ و خانواده های بلوچ پس از سوزندوزی، سکه دوزی بلوچ است. سکه دوزی را يا به ديوار می آويزند و يا جهت تزيين روی رختخواب می اندازند و يا در عروسی ها به گردن شتر می آويزند.

به جهت وجوه اشتراک فراوانی که بين اهالی بلوچستان ايران با اقوام ساکن در کشورهای مجاور منطقه از نظر قومی، نژاد، زبان و فرهنگ وجود دارد، مشابهت هايی هم در هنرهای دستی ساکنين اين مناطق وجود دارد که امری کاملاً طبيعی است. بهمين دليل تشابهاتی بين سکه دوزی بلوچ ايران با محصولات هند و پاکستان وجود دارد.

سفالگری:

کلپورگان مرکز توليد نوعی سفال در بلوچستان است که در 30 کيلومتری شهرستان سراوان واقع شده و نوع خاص سفال کلپورگان در ايران کاملاً مشخص است و شباهتی از نظر توليد و رنگ به سفالهای ديگر مناطق ايران ندارد.

سفال کلپورگان توسط زنان بلوچ و به صورت کاملاً ابتدايی توليد می شود.

در ساخت سفال، مردان فقط وظيفه حمل خاک از تپه تا محل سفالگری و آماده کردن گل را به عهده دارند و تمامی مراحل ساخت همانطور که گفته شد توسط زنان انجام می گيرد. گل با دست زنان سفال ساز شکل می گيرد و تراش داده می شود و با سياه قلم تزيين می شود. نقش ها ساده و هندسی است.

مصنوعات ساخته شده شامل: ديگ، سينی، کوزه، قليان، گلدان، ليوان، قوری، مجسمه حيوانات و ... است.

[sorna]

فرهنگ و هنر
دیرینه تاریخ استان، حکایت از عمق فرهنگ و هنر منطقه دارد که به جهات مختلف در گذشته نه تنها مورد حمایت قرار نگرفته، بلکه دست خوش محدودیت هایی بوده و امکان رشد آن فراهم نیامده است. یکی از تحولات اساسی استان پس از پیروزی انقلاب اسلامی حمایت از فرهنگ و هنر بوده که ثمرات آن مشهود می باشد.برپایی نمایشگاههای مختلف داخلی و خارجی به منظور معرفی توان مندیهای فرهنگی و هنری استان، برپایی نمایشگاههای مختلف فرهنگی، بویژه نمایشگاههای بزرگ کتاب، جشنواره های معرفی استان در تهران و نمایشگاههای علوم قرآنی برنامه های ارزشمندی هستند که مورد توجه قرار گرفته است و توانسته است در ارتقاء فرهنگ و هنر عمومی و معرفی چهره زیبای استان، به صورت برنامه های متنوع و مستمر نقش داشته باشند. براساس آمار موجود تعداد 11 مجتمع فرهنگی و هنری و 34 کتابخانه عمومی تحت پوشش فرهنگ و ارشاد اسلامی، مراکز، کانون ها و کتاب خانه های مختلف دیگری که امروز رشد فزاینده ای گرفته اند در صحنه فرهنگ و هنر، آینده درخشانی را مشخص می کنند.
آداب و سنن

مجموعه اقوام ساکن در استان به همراه سنن و شیوه خاص زندگی، زندگی ایلی با الگوی سسلامدت و آداب و رسوم ویژه، از جاذبه های چشم نواز استان است. برخی از اعیاد و مناسبت ها مورد توجه بیشتر می باشد. ازجمله اعیاد مذهبی قربان و فطر بسیار با شکوه برگزار می شود و عید نوروز جایگاه آنها را ندارد. در برپایی مجالس شادی، دهل و سرنا و چوب بازی، رونقی خاص داشته و جشن برداشت محصول نیز در بعضی نقاط برگزار می شود . در مجالس عزاداری با توجه به گرایشات دینی، مذهبی، حضوری پررنگ از آشنایان مشاهده شده و پیوندی محکم را به نمایش می گذارد. پوشش مردان را اغلب پیراهنی بلند و شلواری گشاد با چینهای متفاوت و عمامه ای بر سر و پوشش زنان را پیراهن هایی بلند به همراه سوزن دوزی ها، خامه دوزی ها و سرمه دوزی های هنرمندان، چادر و زیورهای مختلف ( در بلوچستان ) تشکیل می دهد. مردم به دامداری و کشاورزی علاقه داشته و معمولاً در کنار هر شغل دیگری از این دو نیز بویژه در نقاط روستایی استفاده می برند.
موسیقی

موسیقی سیستان و بلوچستان از جمله هنرهایی است که به جهت شرایط خاص استان، شاخص تر از دیگر استان ها، طی سالیان دراز گرما بخش شادی و شور مردم این سامان بوده است. سازهایی مثل قیچک، رباب ، بنجو، تنبورک، دهلک و سازهای ضربی، مانند طشت و کوزه که خاص منطقه است، وسعتی در خور توجه به موسیقی این خطه داده و به همراه دهل و سرنا از دیگر سازهای رایج، بویژه در منطقه سیستان، رونق افزای محافل جشن و سرور می باشد.
از انواع موسیقی در استان می توان موسیقی های رزمی ، مجلسی، عرفانی و بزمی را نام برد، که بیان کننده غم ها، شادمانی ها، حماسه ها و روحیه فداکاری، تقوی، وفای به عهد، حب وطن و میهمان نوازی مردم استان است.
هنرهای دستی
هنرهای دستی در استان اهمیت ویژه ای داشته و نقش مهمی در ایجاد اشتغال و تأمین درآمد سکنه ایفا می کند. این هنرها نشأت گرفته از خصوصیات اخلاقی و اجتماعی مردم می باشد. صنایع دستی بیشتر در نقاط روستایی و توسط زنان و دختران انجام گرفته و مخصوصاً در فصل زمستان رونق بیشتری می یابد.
مهمترین انواع صنایع دستی استان عبارتند از: سوزن دوزی بلوچی، قالی و قالیچه، سکه دوزی، حصیربافی، سفال سازی، جواهرسازی، خراطی، پلاس بافی، خامه دوزی، پارچه بافی سنتی و ساخت ادوات موسیقی. دراین بین سوزن دوزی به جهت ظرافت و تنوع و کاربرد متفاوت آن، قالی و قالیچه به جهت رواج دامپروری، با کیفیت و نقوش زیبای آن، سکه دوزی به جهت استفاده در جشن ها و عروسی ها و تنوع زیاد، سفال سازی به جهت استفاده از دست و عدم بکارگیری ابزار مدرن با سابقه ای بسیار طولانی و حصیربافی به جهت فراوانی نخل وحشی و تنوع محصولات از جایگاه و جلوه خاصی برخوردار می باشند.

__________________


ضرب المثل های بلوچي

سیستان و بلوچستان به علت این که یک استان مرزی هست همه جور قوم و قبیله ای در شهر های نام برده پیدا میشه
فارس ( معمولا از شهر های دیگر به این استان مهجرت کرده اند)
بلوچ ( که به اشتباه مردم فکر میکنند بلوچ ها زاهدان یا شهر های اطراف را گرفتند در صورتی که این استان مال این قوم هست) که ضرب المثل های جالبی دارند که در پایین گذاشتم
از قبیل افغان (که خداروشکر دارن سازماندهی میشوند)
پاکستانی (یا برای تجارت یا بازدید)
هندی ( اینم به دلایل بالا)
هشتر که نجو کیت ، سلامدڈے نبرانت معنی فارسی : کسی که به انجام کاری رغبت ندارد، نباید با توسل به زور او را وادار به انجام آن کار کرد سانگ ؤ بند ، لانک ؤ بندمعنی فارسی : با هرکس وصلت کردی ، در روزهای سخت باید به یاری اش بشتابی هچ کس مکنت چوشیں کار په دشمانے کشتش بولے سوارمعنی فارسی: به خاطر دستمالی قیصریه ای را به آتش کشیدند تاسے آپ بور ، سد سال و پا کںمعنی فارسی : اگر در خانه کسی یک لیوان آب خوردی ، باید صد سال مدیون صاحبان آن خانه باشی پشتی په کوها جتگمعنی فارسی: دارای پشتیبان بسیار قوی است ما په ستک تو په رپک معنی فارسی : ما صداقت داریم ولی تو آب زیر کاه هستی لاپ په آپ برءَ نبیتمعنی فارسی : فکر نان کن که خربزه آب است . ریش وتی دست ءَ سپه دارنتمعنی فارسی : طوری رفتار نکن که آبرویت بریزد

[afsanah82]

منابع طبیعی
وسعت استان و تنوع آب و هوایی، موجب بروز تنوع در پوشش گیاهی و غنای منابع طبیعی تجدید شونده گردیده‌است. حدود ۵۵ درصد از کل مساحت استان معادل ۰۰۰/۲۵۰/۱۰ هکتار را مراتع در برگرفته‌است که ۳۰۰ هزار هکتار مراتع خوب ، ۷۵۰ هزار هکتار مراتع متوسط و ۲/۹ میلیون هکتار مراتع فقیر و خیلی فقیر می‌باشد. وجود تالاب هامون و امکان تولید علوفه نی و بونی در سطح ۰۰۰/۱۵۰ هکتار با تولید متوسط حداقل ۶ تن در هکتار علوفه خشک (در مواقع غیر خشکسالی) از سرمایه‌های مهم منطقه به شمار می‌رود. در استان بیش از ۱۲۰۰ گونه گیاهی که حدود ۷۰ گونه آن دارای ارزش دارویی و صنعتی می‌باشد شناخته شده‌است. از جمله می‌توان گونه‌های کهور، کنار، بنه، بادام، جش و گز روغن را نام برد. مساحت جنگل‌های استان که عمدتاً نیمه متراکم و کم تراکم هستند قریب به یک میلیون هکتار می‌باشد. همچنین حدود ۳/۶ میلیون هکتار را بیابان و شنزار در بر گرفته‌است.

[afsanah82]

آتشکده کرکویه

آتشکده کرکویه با کرکوشاه، این آثار و همچنین آثار تخته پل در میان کنگی شهرستان زابل ، در غرب روستای خمک و هشت کیلومتری تپه منطقه شهرستان و در میان زمین های باتلاقی سیستان و نزدیک مرز ایران با افغانستان قرار دارد. تخته پل، پل آجری بوده است که به نوشته استخری، راه زرنک (سیستان) و هرات را به هم متصل می‌کرده است.

کرکوشاه یا کرکویه، عبارت است از بقایای یک آتشکده مربوط به دوران هخامنشی، که شامل یک دیوار خشتی – چینه‌ای از یک برج دفاعی شهر باستانی است. . این آثار شامل تعدادی از بناه‌های بزرگ و کوچک است. این بخش دارای تالاری به طول ۱۱ متر و عرض ۸/۵ متر است.

کرکویه توسط نویسندگان دوران اسلامی در کتب قدیمی تشریح شده است. استخری کرکویه را نخستین راهی می‌داند که سیستان را به هرات متصل می‌کند و بنا به گفته همین جغرافی نویس کرکویه در سه فرسنگی زرنج یا زرنک (سیستان) واقع شده است

یاقوت حموی نیزدر باره آتشکده کرکویه نوشته است شهری از سیستان بوده و آتشکده‌ای که نزد زرتشتیان محترم شمرده می‌شد در آنجا قرا داشت.

آتش کرکویه را به کیخسرو نسبت داده اند و کرکویه تا سده هفتم هجری آبادان بوده است. بر اساس توصیفات مورخان دوران اسلامی ، این بنا دارای دو قبه بزرگ و بر هر قبه شاخی چون شاخ گاوی بزرگ ساخته بودند و آتشگاه در زیرآن دو قبه قرار داشت.

[afsanah82]

زاهدان کهنه


زاهدان کهنه، این آثار در ۲۷ كيلومتری شرق زابل ، در بخش پشت آب زابل و حدود ۹ کیلومتری شمال تپه شهرستان و در روی بلندی واقع شده است. جی.پی.تیت انگلیسی بر این باوراست که این خرابه‌ها مربوط به شهر زرنج (زرنک یا زرنگ) می‌باشد که ۴۲۰ سال پیش توسط تیمور لنگ و با توجه به ویرانی بندهای (سدهای) سیستان به این صورت در آمده است.

هنری ساوج لندور، جهانگرد باستان شناس و جغرافی دان انگلیسی که در سال 1901 به سیستان سفر کرده است، شهر زاهدان کهنه را به لندن شرق تشبیه کرده است. در محل زاهدان کهنه و اطراف آن، مجموعه‌ای ازبناهای دوران اسلامی وجود دارد که یکی از این مجموعه‌ها در فاصله ۲۵۰ متری شمال شرقی ارگ زاهدان کهنه قرار دارد. از شهر زاهدان ، امروزه فقط برج و باروی آن و قلعه تیمور باقی مانده است. این شهر دارای سه قطعه آبادی بوده که شامل ارگ کهندز، شارستان و ربض است و گرداگرد هرکدام را حصاری به همراه برج های تدافعی در بر گرفته و به شکل مستطیل است.

[afsanah82]

سه کوهه

سکوهه یا سه کوهه، یکی از آبادی‌های بسیار قدیمی سیستان و مربوط به دوران قاجار است که در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی زابل واقع شده‌است. بنای اصلی آن از سه قسمت به هم پیوسته ارگ جنوبی، ارگ شمالی و ارگ میدانی تشکیل شده‌است.
ارگ جنوبی

شامل یک حیاط مرکزی با مجموعه‌ای از اتاق‌ها در اطراف و یک ایوان بلند و باریک در ضلع شمالی می‌باشد و متعلق به حاکم آن زمان بوده‌است.
ارگ شمالی

این قسمت معروف به فلک سر(ملک سار) است و از وسعت کمتری نسبت به ارگ جنوبی برخوردار است. این قسمت استراحتگاه حاکم و همرا او بوده‌است. نمای بیرونی چند ضلعی و تمام سطح گنبد و طاق‌ها ی آن پوشیده‌است.
ارگ میدانی (میدان مرکزی)

قلعه نسبتاً بزرگی است که حدفاصل ارگ جنوبی و ارگ شمالی است و در داخل آن اتاق‌هایی وجود دارد که جایگاه خادمان و محافظان حاکم بوده‌است.

ویژگی معماری
مصالح مورد استفاده از کاه گل، خشت خام و ملاطهای گچ و خاک می‌باشد.
ویژگی مهم
مرکز برافراشتن پرچم ایران در مبارزات با استعمار انگلیس در منطقه
آخرین حاکم سیستان در دوران قاجاریه
ثبت شواهد باستان شناسان مبنی برادامه روند تکامل معماری در منطقه

[afsanah82]

دهانه غلامان

دهانه غلامان، شهری باستانی در ۲ کیلومتری روستای قلعه نو و ۴۲ کیلومتری شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد.
شناسه

خرابه‌ها و آثار بناهای این شهر در محوطه‌ای به طول تقریبی ۴ تا ۵ کیلومتر واقع شده‌است.این شهر را باستان شناسان ایتالیایی در سال ۱۹۶۰ میلادی کشف و از سال ۱۹۶۲ تا ۱۹۶۵ میلادی این محل را حفاری کردند. دهانه غلامان دارای ساختمان‌های بزرگ عمومی، معبد، محله‌های مسکونی، خیابان، آبراهه، محله‌های نظامی و صنعتی می‌باشد. این شهر تنها مکان باستانی دوران هخامنشیان است که حاکمیت ایران را بر نواحی شرقی به خوبی نشان می‌دهد.

نام واقعی

در کتیبه‌های هخامنشی، بیستون، تخت جمشید و نقش رستم از این شهر به نام «زرک» یا «زرنکای» یاد شده‌است.

معماری

با توجه به وزش بادهای معروف ۱۲۰ روزه سیستان که همواره از شمال غرب به جنوب شرق می‌وزد.درهای ورودی کلیه خانه‌ها ی این شهر در ضلع جنوبی ساختمان قرار دارد.این شهر دارای برج و بارو نمی‌باشد که در حقیقت ثبات امنیت در آن روزگار را بیان می‌کند. باستان شناسان، یکی از عوامل اصلی متروک شدن این شهر را، خشک شدن ناگهانی بستر رودخانه هیرمند می‌دانند.

[afsanah82]

قلعه رامرود

قلعه رامرود،این قلعه در ۹۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان زابل و در محدوده تاسوکی قرار دارد.

پیشینه تاریخی

محمداعظم سیستانی در کتاب سیستان بعد از اسلام، در مورد قلعه آورده است: قلعه فرخ و قلعه ترقون و خرابه‌های کندرک در امتداد قلعه رامرود، آثار تاریخی متعلق به بعد از دوره تیمور می‌باشد.

در این منطقه وجود سفال های دور ایلخانی و دوره تیموری و همچنین کشف چینی های آبی، سفید و ظروف زرین فام دوره صفوی، نشان از آبادی این منطقه در آن زمان را دارد.
معماری

این قلعه به صورت چند ضلعی نامنظم می‌باشد و مجموعه اصلی قلعه از دو قسمت تشکیل شده که دور تا دور هریک را برج و باروی در بر گرفته است.
قسمت مرکزی و شمال غربی قلعه شامل یک محوطه بزرگ و رواق هایی با قوس هلالی در مجاور حصار قلعه وجود دارد.
در قسمت جنوب غربی، آثار سه واحد کوره پزی به صورت پراکنده دیده می‌شود.
در بخش شرقی قلعه، دو ساختمان منفرد وجود دارد که از لحاظ معماری با اهمیت است. یکی از این گنبد ساختمان ها از خارج با نقشه هشت ضلعی و از داخل گنبد چلیپایی می‌باشد.

[afsanah82]

قلعه مچی

قلعه مچی، این قلعه و بناه‌های وابسته به آن در سه کیلومتری شرق حوضدار سیستان و ۶ کیلومتری شهر سوخته و ۷۰کیلومتری جنوب غربی زابل قرار دارد.این قلعه مقر و کاخ خاندان رئیسی، فرمانروایان جنوبی سیستان می‌باشد که از خشت و گل ساخته شده است. ارتفاع ایوان شمالی این قلعه از زمین ۱۰ متر و دهانه آن ۵/۷ متر پهنا دارد. در این منطقه باقی مانده یک آسیاب بادی نیز وجود دارد که نمونه‌های آن در دوران اسلامی و در تمام نقاط سیستان وجود داشته است.

در جنوب غربی این قلعه و به فاصله ۳کیلومتری آن تعدادی تپه کوچک وجود دارد که سفال های کشف شده مربوط به دوران پیش از تاریخ است. در این منطقه کتیبه‌ای از سال ۱۱۳۰ هجری قمری (1717 میلادی) مربوط به میرجعفرخان کشف شده است.

[afsanah82]

قلعه سام

قلعه سام، این قلعه در ۴ کیلومتری سکوهه قرار دارد شکل قلعه مستطیل شکل است و دارای دیوارهای پهن و بزرگ خشتی و گلی و همچنین دارای دروازه و برج های متعدد است.

کلنل تیت انگلیسی و والترسرویس آمریکایی از این قلعه بازدید کرده اند. به گفته کلنل تیت در سده نوزدهم، نهری از نزدیک این قلعه جاری و به طرف دهکده ورمال ادامه داشته است. بر اثر کاوش باستان شناسان، در طبقه زیرین این بنا نوشته‌ای یونانی متعلق به دوران پارت ها کشف شده است.طبقه بالایی این بنا متعلق به دوران ساسانی است.

[afsanah82]

قلعه کهک کهزاد

قلعه کهک کهزاد، این قلعه و دژ نظامی در نزدیکی رودخانه هیرمند سیستان و در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی زابل قرار دارد که شرقی ترین مرز مشترک ایران و افغانستان است.
[ویرایش]
آثار معماری

عناصر اصلی شامل ساختمان مرکزی، برج و باروی قلعه است. ساختمان مرکزی آن در ضلع شمالی قرار دارد و اتاق های آن در دو طبقه است. قلعه مذکور با توجه به نوع ساخت و با در نظر گرفتن موقعیت استراتژیکی منطقه، به یک دژ نظامی شبیه است.

ذوالفقار کرمانی در کتاب جغرافیای نیمروز می‌نویسد: این قلعه در روی تپه واقع شده است و این قلعه را حشمت الملک جهت حفظ و حراست بند (سد) سیستان ساخته است.

[afsanah82]

چاه نیمه

چاه نیمه چاله‌های طبیعی بزرگی درفاصله ۵۰ کیلومتری شهر زابل و کنار روستای قلعه نوی است. آب مازاد رودخانه هیرمند توسط کانالی به آن هدایت می‌شود. گنجایش این مخازن ۷۰۰ میلیون متر مکعب است که به صورت دریاچه مصنوعی در آمده‌است.

در مواقع کم آبی، آب شرب و قسمتی از آب کشاورزی سیستان از این دریاچه مصنوعی تامین می‌شود. در حاشیه آب‌های زلال چاه نیمه، پارک جنگلی و باغ وحشی احداث شده که منظره زیبایی را به وجود آورده‌است و به تفریحگاهی برای مردم سیستان تبدیل شده‌است.

[afsanah82]

آرامگاه خواجه غلطان

آرامگاه خواجه غلطان، مهم‌ترین زیارتگاه شهرستان زابل می‌باشد. زائرین زیادی از مردم منطقه در ایام نوروز از این مکان دیدن می‌کنند. این بنا در راس کوه خواجه و در جبهه شمال شرقی به شکل مسطیل ساخته شده‌است و شامل سردر ورودی با طاق تیزه دار و یک اطاق گنبد دار می‌باشد.

درون این اتاق قبری بزرگ به طول ۳ متر دیده می‌شود.در کتاب احیاالملوک شاه حسین سیستانی، آرامگاه مذکور را متعلق به برادر دانیال نبی نسبت می‌دهد.


بی‌بی دوست


بی بی دوست زیارتگاهی در شهرستان زابل است. این زیارتگاه در ده کیلومتری شمال شرق زابل و در مسیر راه زابل به بنجار و میان کنگی قرار گرفته‌است. در باورهای عامیانه این زیارتگاه متعلق به سیده‌ای از خاندان علی بن ابیطالب است.

[afsanah82]

کشاورزی و دامپروری

سیستان و بلوچستان با گستره‌ای افزون بر هفت میلیون هکتار آب و هوایی متغیر از گرم و خشک تا معتدل سرد و کوهستانی دارد. ۴۰۰ هزار هکتار از زمینهای استان قابل کشت بوده و آب مورد نیاز نیز از ۱۱ هزار و ۳۰۰ منبع آبی شامل چاه، قنات، چشمه و رودخانه‌های هیرمند، سرباز لادیز و بمپور تامین می‌شود. سه میلیون و ۴۰۰ واحد دامی در این استان وجود دارد.

۳۰۰ کیلومتر نوار ساحلی دریای عمان و راه‌یابی به آب‌های آزاد، دریاچه هامون، چاه نیمه‌ها و هفت هزار و ۸۰۰ منبع آبی داخلی ظرفیت‌های آبی این استان هستند.

این استان چهار کارخانه تولید شیر پاستوریزه و فرآورده‌های لبنی، ۳۴ مرکز جمع‌آوری شیر روستایی و دو مجتمع بزرگ پرورش گاو شیری با ظرفیت ۱۲ هزار راس گاو دارد. تولید انواع خرما در این استان سالانه ۱۶۷ هزار تن است که ارزش اقتصادی آن ۲۱۸ میلیارد ریال می‌باشد.

بزرگ‌ترین پایگاه تولید نهال میوه‌های گرمسیری جنوب شرق ایران نیز در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد که با تأمین نیاز داخلی استان به ۹ استان دیگر کشور نیز نهال صادر می‌شود. «خرما، موز، مرکبات، انبه، پاپایا، گوآوا، چیکو، پسته و انگور یاقوتی» از جمله میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری سیستان و بلوچستان است.[

[afsanah82]

شهرستان های استان سیستان و بلوچستان

شهرستان ایرانشهر

شهرستان ایرانشهر یکی از شهرستانهای استان سیستان و بلوچستان است. مرکز این شهرستان، شهر ایرانشهر است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۲۱۵٬۹۸۱ نفر بوده است
شهرها و بخش‌ها
بخش مرکزی شهرستان ایرانشهر
دهستان ابتر
دهستان حومه (ایرانشهر)
دهستان دامن

شهر: ایرانشهر
بخش بزمان
دهستان آب رئیس
دهستان بزمان

شهر: بزمان
بخش بمپور
دهستان بمپورشرقی
دهستان بمپورغربی

شهر: بمپور
[ویرایش]
تغییرات در تقسیمات کشوری

در سال ۱۳۸۶ بخش دلگان شهرستان ایرانشهر از این شهرستان جدا و به شهرستان دلگان ارتقاء‌یافت.



جغرافیا

شهرستان ایرانشهر با مساحت ۳۰۲۳۰ کیلومتر مربع در مرکز استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان ۳۲۱ کیلومتر است. این شهرستان دارای تعداد ۴ مرکز شهری و ۴ بخش – ۱۰ دهستان و ۵۴۵ آبادی دارای سکنه است .

سرچشمه رودخانه و منتهی به رودخانه‌های کاجو – باهو و رابیچ در این شهرستان واقع می‌باشد.

آب این شهرستان ازطریق ۱۰۴۲ حلقه چاه ۱۳ رشته قنات ---رشته چشمه با میزان آبدهی ۵/۹۵ میلیون متر مکعب و رودخانه‌های کاجو با میزان آبدهی ۵۰۰ میلیون متر مکعب بطور متوسط سالانه تأمین می‌شود.

شهرستان ایرانشهر دارای اقلیم بیابانی گرم و خشک می‌باشد. میانگین بارش سالانه در این شهرستان ۵/۱۰۵میلی متر و متوسط دمای آن در سال ۸۲ از ۲/۴۷ الی ۲/۲- درجه سانتی گراد در تغییر است .



زبان و مذهب

مردم شهرستان ایرانشهر به زبان بلوچی تکلم می‌کنند در این شهرستان ۹۲/۹۹ درصد جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند. اهل تشیع 2 درصد و اهل سنت 98 درصد مردم این شهرستان را تشکیل می‌دهند که در دو منطقه متفاوت زندگی می‌كنند.[۲]

کشاورزی و منابع طبیعی

در سال زراعی ۸۳-۱۳۸۲ سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی شهرستان ایرانشهر بالغ بر ۳۸۰۸۴ هکتار بود که ۷/۲۳ درصد از سطح کشت زیر کشت استان را تشکیل می‌داد. از این مقدار ۲۵ درصد به کشت باغات و۷۵ درصد به زراعت‌های سالانه اختصاص دارد. محصولات عمده زراعی شهرستان غلات می‌باشد .طی همان سال، ۱۵ واحد صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور در سطح شهرستان فعال بوده است. همچنین میزان تولید شیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و عسل به ترتیب ۵/۱۵، ۱/۳، ۶/۰و۰۰۲/۰ هزار تن بوده است. لازم به ذکر است این شهرستان دارای ۴۴ واحد پرورش ماهی با تولید ۱۳۲هزار تن می‌باشد.

صنعت و معدن

تعداد صنایع موجود شهرستان ایرانشهر ۷۶ واحد می‌باشد که تعداد – واحد آن در نقاط روستایی و تعداد – واحد بقیه در نقاط شهری مستقر می‌باشند. درسال ۱۳۸۲ تعداد ۲ کارگاه فعال مسئولیت استخراج معادن را به عهده داشته که عمده‌ترین معادن موجود در سطح این شهرستان عبارت‌اند از: آهک – مرمر – منگنز – تالک – (صادره درسال ۸۳) سهم شهرستان از کارگاه‌های معدنی فعال استان ۳/۱۳ درصد می‌باشد .

[afsanah82]

چابهار

مختصات: ۲۵٫۳ شمالی،۶۰٫۶۳ شرقی
چابهار

اطلاعات کلی
نام رسمی: چابهار
کشور: ایران
استان: سیستان و بلوچستان
شهرستان: چابهار
بخش: مرکزی
نام‌های دیگر: چاه‌بهار، چهاربهار
نام‌های قدیمی: چه بار

چابهار


مردم
جمعیت: ۷۱٬۰۷۰
زبان‌های گفتاری: بلوچی، فارسی
مذهب: سنی، شیعه
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا: ۱۱ متر
اطلاعات شهری
شهردار: حمیدالله بلیده[۱]


چابَهار (چاه‌بهار، چهاربهار) یکی از شهرهای جنوب خاوری استان سیستان و بلوچستان ایران و تنها بندر اقیانوسی این کشور می‌باشد که در کرانهٔ دریای عمان و اقیانوس هند قرار دارد. لنگرگاه آن قابلیت پهلوگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما را دارد و از مناطق آزاد بازرگانی ایران است.

بندر چابهار به دلیل موقعیت راهبردی، که نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آبهای آزاد است از اهمیت فراوانی برخوردار است و سازندگی و سرمایه‌گذاری فراوانی در آن صورت می‌گیرد؛ از جمله ساخت اسکله و افزایش گنجایش بارگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما (در خلیج چابهار) و ساخت راه‌آهن به سوی آسیای میانه و احداث فرودگاه بین‌المللی. این بندر یکی از مهمترین چهارراه‌های کریدور شمال-جنوب بازرگانی جهانی است.

چابهار علاوه بر موقعیت بازرگانی، دارای جاذبه‌های فراوان تاریخی و طبیعی است. آب و هوای این شهر و پیرامون آن همیشه بهاری و معتدل است و به همین دلیل چابهار (چهاربهار) نامیده می‌شود. چابهار مرکز شهرستان چابهار است که در منتهی‌الیه جنوب شرقی ایران در کنار آبهای گرم اقیانوس هند قرار دارد.

موقعیت اقتصادی و بازرگانی

براساس پیش بینی محققان سازمان ملل در زمینه حمل و نقل بین المللی، حدود نیمی از حمل ونقل جهان میان خاور دور با سایر نقاط دنیا انجام می‌شود. از مجموع ۳ کریدور حمل ونقل جهانی که کارشناسان سازمان ملل برای این امر پیش بینی کرده‌اند، ۲ کریدور ازایران می‌گذرد و چابهار نقطه عبور جنوبی‌ترین کریدور شرقی–غربی جهان خواهد بود. این کریدور از «دروازه ابریشم» درچین آغاز می‌شود و قلب اقتصاد این کشور یعنی استان کانتون را تغذیه کرده و به سرزمین آسیای جنوب شرقی می‌پیوندد و پس از طی این مسیر وارد هندوستان شده و با پوشش مهم‌ترین شهرهای این ناحیه مانند کلکته، ناکپور، جایپور، حصیرآباد، کراچی و بن قاسم به چابهار می‌رسد.

بندر چابهار آسان‌ترین و راهبردی‌ترین راه دسترسی به آبهای آزاد برای ۶ کشور محاط در خشکی در آسیای میانه است.

بندر چابهار به دلیل موقعیت راهبردی، که نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آبهای آزاد است از اهمیت فراوانی برخوردار است و سازندگی و سرمایه‌گذاری فراوانی در آن صورت می‌گیرد؛ از جمله ساخت اسکله و افزایش گنجایش بارگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیماو ساخت راه‌آهن به سوی آسیای میانه و احداث فرودگاه بین‌المللی. این بندر یکی از مهمترین چهارراه‌های کریدور شمال-جنوب بازرگانی جهانی است.

منطقه آزاد چابهار با مساحت ۱۴ هزار هکتار در منتهی‌الیه جنوب شرقی ایران در ۲۵ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و ۶۰ درجه و ۲۷ دقیقه طول شرقی در شرق خلیج چابهار و در کنار آبهای دریای عمان قرار دارد. این منطقه به‌وسیله شبکه حمل و نقل زمینی و هوایی از شمال به کشورهای آسیای میانه و افغانستان، از شرق به پاکستان و از جنوب به اقیانوس هند اتصال می‌یابد. دسترسی مستقیم به آبهای آزاد و قرارداشتن در خارج از خلیج فارس و همینطور عدم آسیب پذیری در مواقع بروز بحران، موقعیت استراتژیکی را برای ایجاد یک گذرگاه ارتباطی بین کشورهای آسیابی میانه و سایر کشورهای جهان فراهم آورده‌است. بنا بر نظر سازمان ملل، چابهار یکی از مهمترین راههای کریدور شرق-غرب و جنوبی‌ترین راه این کریدور است.[۳]

موقعیت جغرافیایی و وسعت

شهرستان چابهار با مساحتی حدود ۱۷۱۵۵ کیلومتر مربع در منتهی الیه جنوب شرقی ایران در کنار آبهای گرم دریای عمان و اقیانوس هند قرار گرفته‌است. این شهرستان از جانب شمال به شهرستانهای ایرانشهر و نیکشهر و از جنوب به دریای عمان و از شرق به پاکستان و از غرب به استان‌های کرمان و هرمزگان محدود است.

بندر چابهار-مرکز شهرستان- با وسعتی بالغ بر ۱۱ کیلومتر مربع در ارتفاع ۷ متر از سطح دریا قرارگرفته‌است و در ۶۰ درجه و ۳۷ دقیقه طول شرقی و ۲۵ درجه و ۱۷ دقیقه عرض شمالی قرار دارد. فاصله هوائی شهرستان چابهار تا تهران ۱۴۵۶ کیلومتر و فاصله زمینی از طریق جاده ایرانشهر- کرمان ۱۹۶۱ کیلومتر است. فاصله بندر چابهار تا مرکزاستان ۷۳۸ کیلومتر می‌باشد. این شهرستان حدوداً دارای ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی در دریای عمان می‌باشد.

بندر چابهار هم‌عرض جغرافیایی بندر میامی در شبه‌جزیره فلوریدای آمریکا است و دارای شرایط آب و هوایی کاملاً همانند بندر میامی است. چابهار در ۲۲۸۶ کیلومتری تهران قرار گرفته است . فاصله آن تا زاهدان 721 کیلومتر و تا بندر کراچی 900 کیلومتر است.

خلیج چابهار با بریدگی طبیعی و استثنایی خود، بزرگترین خلیج ایران در پیرامون سواحل دریای عمان به شمار می‌رود و نزدیکترین آبراه به اقیانوس هند است.

نام

گمان غالب این است که نام چابهار تغییریافتهٔ چهاربهار است چرا که این منطقه همیشه آب و هوای بهاری دارد. گمانه دیگر این است که چون در قدیم مردم چابهار به این بندر چه بار می‌گفتند (به معنای اینکه از مسافران می‌پرسیدند که چه باری دارند) پس چابهار تغییریافتهٔ «چه بار» است.[۴]

آب و هوا

همجواری منطقه آزاد چابهار با دریا، نزدیکی به مدار راس‌السرطان و قرار گرفتن درمسیر بادهای موسمی شبه قاره هند و جبهه‌های استوایی موجب گردیده‌است که دارای آب هوایی گرمسیری معتدل با رطوبت نسبی باشد. این منطقه گرمترین نقطه کشور در زمستان وخنک‌ترین بندر جنوبی ایران در تابستان است. متوسط دمای بیشینه (در خرداد ماه) طی یک دوره ۷ ساله ۳۱ درجه سانتیگراد، متوسط دمای کمینه (در دی ماه) ۱۹ درجه سانتیگراد، و متوسط دما در طول سال ۲۶ درجه سانتیگراد است. حداقل رطوبت نسبی ۶۰ درصد و متوسط رطوبت نسبی ۷۰ درصد گزارش شده‌است. متوسط بارندگی سالانه کمتر از ۲۰۰ میلیمتر در سال است که ۶۴ درصد آن در زمستان می‌بارد.

به طور کلی آب و هوای چابهار دارای کمترین تغییرات در فصول چهارگانه سال است و درجه رطوبت تنها در دو ماه از سال (اردیبهشت و خرداد) بالا می‌رود. برای مثال، هوای شهر چابهار در تابستان از تهران خنک‌تر است.

دیدنی‌های طبیعی
خلیج چابهار با جلوه‌های طلوع و غروب خورشید در دریا.
در کناره‌های دریای عمان و در قسمت جنوبی شهرستان چابهار صخره‌های بزرگی در اثر پیشروی آب دریا و فرسایش سنگ‌های رسوبی به وجود آمده که چشم‌اندازی زیبا را تشکیل داده‌است.
بندر چابهار دارای دو اسکله بزرگ به نام‌های اسکله شهید کلانتری و اسکله شهید بهشتی با ظرفیت تخلیه و بارگیری ۱۵ تا ۲۰ هزار تن است.
در چابهار چندین اسکله صیادی وجود دارد که سه اسکله صیادی تیس، رمین و بریس از بقیه دیدنی‌تر هستند. اسکله تیس در داخل محوطه منطقه آزاد و رمین در ۱۰ کیلومتری و بریس در ۶۰ کیلومتری چابهار قرار دارد.
در بین دشت کهیر و تنگ و در ۲۰ کیلومتری روستای کهیر در مسیر جاده تنگ گالک به فاصله چند کیلو متری سه تپه کوچک گل‌فشان به ارتفاع ۱۰-۲۰ متر وجود دارد که دو تای آنها همانند تپه بوده و از چندین سال پیش غیر فعال شده‌است و سومی شکل یک آتشفشان در حال حاضر فعال می‌باشد و از دهانه آن گل سرد طوسی رنگی تراوش می‌کند. نظیر آن در سه نقطه دیگر جهان گزارش شده‌است.

مجتمعی تفریحی در کنار این کوه در حال ساخت است. این پارک با حمایت مالی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان و توسط شرکت فراز برج نما در حال اجرا می‌باشد که به زودی به بهره برداری کامل می‌رسد.
تالاب لیپار در ۱۵ کیلومتری شهر چابهار بعد ا‏‏‎ز روستای رمین در مسیر جاده‌ای ساحلی گواتر و در تنگه‌ای صخره‌های مشرف به دره‌ای سبز قرار دارد. از بالای آن روستای لیپار در میان سبزه‌زارها پیدا است. در میان دو کوه که فاصله چندانی با هم ندارند آب‌بندی ایجاد شده که آبهای سرگردان اطراف را جمع نموده‌است و به آبگیری به طول ۱۴ کیلومتر تبدیل شده‌است. در این آبگیر انواع بوته‌ها و درختچه‌ها از نوع گز و کلیر و چش منطقه‌ای با اکو سیستم خاصی را به وجود آورده‌است. پرندگانی چون چنگر، فلامینگو، کشیم، انواع حواصیل، طاووسک، باقرقره، تیهو، عقاب دشتی، و خوتکا در منطقه دیده می‌شود.
انجیر معابد (لور لول)، و به زبان محلی‌ها کرگ، درخت بزرگی است که در نوار ساحلی چابهار می‌روید. در آن شیره سفید رنگی جریان دارد و از درختان تیره کائوچوئی بشمار می‌آید. تاج این درخت بزرگ و پهن است و از انشعابات آن ریشه‌های نابجا می‌روید. پوست درخت صاف و خاکستری، برگهایش بیضی شکل ساده و درشت است، میوه‌های آن نارنجی رنگ و به درشتی فندق و قابل خوردن است. عموماً این درختان دارای قدمتی بالای صد سال هستند و اکثرا در نزدیکی زیارتگاه‌ها قرار دارند یا قبلا زیارتگاه بوده‌اند، در حال حاضر در روستاهای رمین، تیس کوپان، ماشی، لیپار و کوپان سر از این درخت‌ها وجود دارد.
در ناحیه ساحلی خلیج گواتر به ویژه در خور باهو و در نزدیکی محلی که رودخانه باهو کلات به دریای عمان می‌ریزد، جنگلی از گونه حرا پدیدار می‌گردد. حرا درختچه‌ای است که در مردابهای نواحی گرم کرانه‌های عربستان، مصر و جنوب ایران از جمله شهرستان چابهار می‌روید. از مشخصات حرا این است که دانه اش بر روی درخت مادر رشد اولیه را طی کرده و سپس نهال جوان حاصل از درخت جدا شده و به مرداب می‌افتد. برگهای حرا با دوام است و ظاهر بیضوی شکل و منتهی به یک خامه باریک می‌باشد. قسمت مورد استفاده پوسته شاخه آن می‌باشد.
رودخانه باهوکلات در ۹۰ کیلومتری شرق چابهار به خلیج گواتر دریای عمان سرازیر می‌شود. این رودخانه بویژه به دلیل زیستگاه تمساح ایرانی از نظر گردشگری اهمیت دارد. گاندو یا تمساح پوزه کوتاه بطور طبیعی در این منطقه زندگی می‌کند.
کوههای بدبوم یا مریخی نیز یکی از مناظری است که به موازات ساحل از منطقهً کچو تا خلیج گواتر کشیده شده‌اند و از پدیده‌های ژئومورفولوژی این ناحیه هستند.
مجتمعی تفریحی-علمی موسوم به مجتمع نجوم در جاده ساحلی چابهار بریس در حال ساخت می‌باشد. این مجتمع که در خاور میانه بی نظیر است به علت موقعیت مکانی خاص خود برای منجمان قابل توجه می‌باشد.

این مجتمع با حمایت مالی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان و توسط شرکت فراز برج نما در حال ساخت می‌باشد مراحل اولیه این کار چندی پیش آغاز شده‌است.

آثار تاریخی

ویرانه‌ها
ویرانه‌های تیس کوپان در بخش مرکزی دهستان کمبل سلیمان روستای تیسکوپان آثاری از ویرانه‌های قدیمی در دره تیسکوپان باقی است و این دره از دره تیس بزرگ‌تر است.
در محوطه باستانی کنارک در شمال غربی و جنوب شرقی کنارک ابزاری از دوران پارینه سنگی میانی بدست آمده که در یک سطح صاف به صورت پراکنده پخش شده‌اند و شبیه ابزار شمال غربی ایران و ابزار لادیزی می‌باشند و به آثار دوران پارینه سنگی شبیه هستند. در بخش جنوب شرقی ابزاری بدست آمده که در کنار آنها مقداری سفال ساده و منقوش مربوط به هزاره چهارم و اوایل هزاره سوم قبل از میلاد دیده می‌شود.
بر فراز کوه شهباز بند آثار حصاربند و پی بندهای ساختمان و آثار شهر نشینی و خانه‌های مسکونی باقی مانده‌است. بنا بر باور بومی‌ها برفراز این کوه بازهای شکاری شاه تربیت می‌شده‌اند.
شیرک سنت در شمال و شمال شرقی دره تیس واقع گردیده و دارای اثر دیواری است که از دیواری است که از پیروز گت عظیم‌تر و قطورتر به‌نظر می‌آید و شاید شهرک یا آبادی کوچکی در دره تیس بوده‌است.

قلعه‌ها
قلعه تیس (قلعه پرتغالی‌ها) در ۵ کیلومتری شمال غربی چابهار، در روستای تیس قرار دارد. این قلعه از دوران اسلامی است و شماره ثبت ملی آن ۵۵۵ است.
قلعه پیروز گت در بخش مرکزی پنج کیلومتری شمال غربی چابهار در روستای تیس قرار دارد. این اثر از دوره اشکانیان و ساسانیان است. این قلعه بر فراز تپه‌ای در وسط دره تیس واقع است. ارتفاع تپه از ارتفاع دو رشته کوه اطراف تپه بیشتر نیست.
قلعه بلوچ گت در بخش مرکزی ۵ کیلو متری شمال غربی روستای تیس قرار دارد. این قلعه بر بالای کوهی مرتفع قرار گرفته‌است آثار دیوار قلعه و یک برج دید بانی از آن بر جای مانده‌است بقایای دو مقبره هرمی شکل برجسته که با سنگ و ساروج بنا گردیده‌اند و از نوع مقابر اسلامی می‌باشند دیده می‌شود.
قلعه انوشیروان سنگان در بخش دشتیاری دهستان باهوکلات دو کیلومتری روستای سنگان قرار دارد. قدمت آن ۳۰۰ سال است. این قلعه بر فراز کوهی قرار گرفته‌است. نوشیروان خان از قوم گیچکی ساکن در گیچ حدود ۳۱۱ سال پیش به باهوکلات مهاجرت کرده و قلعه را ساخته‌است.
قلعه باتل در دبستان پلان روستای گتیگ بر روی تپه خاکی قرار دارد. لایه‌های سنگ عظیمی بر روی تپه نمایان است که با فرسایش خاک زیر آنها خالی شده‌است. آثاری از فسیل حیوانات و صدفهای دریایی در محل دیده می‌شود که بیانگر این است در سالیان کهن این ناحیه جزئی از دریا بوده‌است. در قسمت بالای کوه پاره‌هایی از ظروف سفالی جلب نظر می‌کند. آثاری از برج و باروها دیده می‌شود که به مرور زمان به کلی تخریب شده‌اند که تنها خرابه‌ای از آن باقی مانده‌است.

در محل آثاری از یک چاه به قطر یک متر و سی سانتیمتر و به شکل دایره در دل کوه کنده شده‌است دیده می‌شود.
در پنج کیلومتری شمال غربی روستای تیس آثار بارویی که چندین کیلومتر طول دارد و دره را از غرب به شرق در برگرفته وجود دارد که به فیل‌بند معروف است. این دیوار عظیم با سنگ گچ و ساروج ساخته شده‌است. مردم محلی بر این باورند که سطح نزدیک خط‌الراس این رشته کوه محل نگهداری فیل‌های شاه بوده و فیل بانان در آن جا فیل تربیت می‌کرده‌اند. در حال حاضر در طول رشته کوه فیل بند آثار پی‌ها، بندها و حفره‌ها و چا ه‌هایی وجود دارد که احتمال می‌رود شهر قدیمی تیس، تأسیسات ساختمانی، بازرگانی، شهری، انبارها و سراهای مشهورش در قسمت قدیمی و بر فراز ارتفاعات سراسری دره تیس قرار داشته و دره تیس محل زراعت و دامنه آن محل دفن اموات بوده‌است.

گورستان‌های تاریخی
مقابر جنانی گچ در روستای تیس در دامنه کوه پیل بند در جنوب دره تیس واقع است. جنانی کچ محلی است که بنا بر باور مردم محل سکونت جن‌ها بوده‌است. مقابر جنانی کچ در یک سرازیری ملایم قرار دارند این مقابر با مقابر سیراف بوشهر شبیه هستند. با این تفاوت که تعداد قبرها کمتر و جهت آن‌ها تقریباُ شمالی جنوبی یا شمال شرقی جنوب غربی است. در میان قبرها چند قبر ایستاده بچشم می‌خورد و یک مقبره پلکانی با سرپوش صندوقچه‌ای از سنگ وگچ بصورت نیمه سالم بدون لوحه و تزئینات خارجی وجود دارد که به نظر می‌رسد از دوران اسلامی یا جدید باشد. تقریباً حدود ۲۰۰ قبر کهن درمحوطه قدیمی آن وجود دارد.
محوطه باستانی دمب کوه در حدود ۹۰ کیلومتری شمال شرقی چابهار در بخش دشتیاری در فاصله ۵/۲ کیلومتری روستای بلور مچی در ناحیه باهوکلات قرار گرفته‌است.

در این محوطه باستانی حدود ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ تدفین تخمین زده می‌شود که این قبور به شکل اطاقکهایی به اندازه‌های ۱×۱ و ۲×۵/۱ و ۲×۲ متر بنا گردیده‌اند.
گورستان تپه نهادی در پنج کیلومتری چابهار روستای تیس در دامنه کوه فیل بند ودر جنوب تیس در یک زمین با شیب ملایم قرار دارد. تعداد این قبرها زیاد نیست ولی سه مقبره در کنار هم قرار دارند که دو قبر بزرگ در دو طرف و یک قبر کوچک در میان آنها واقع شده‌است. جهت آنها شمالی جنوبی و شیب آنها رو به شمال است، بنا بر این سرمرده‌ها در جهت جنوبی شمالی واقع می‌باشد. هر سه قبر در سنگ کنده شده‌اند. احتمالاُ این مقابر متعلق به اعضای یک خانواده هستند که در یک حادثه از بین رفته‌اند چنین مقابری بصورت خانوادگی و دسته جمعی در قبرستانهای کارتار در لبنان دیده شده‌است.
گورستان قدیمی دشتیاری در بخش دشتیاری قرار دارد. سر آوریل اشتین در ۱۹۳۲ میلادی این محل را کاوش کرده‌است. قدمت آن به پیش از تاریخ دوره آهن می‌رسد. قبور شناسایی شده در این منطقه دارای نوعی سفال خشن قرمز یا خودی با روکش سفید هستند که بعضی از آنها آثاری از قبیل مانده‌های غذا و یا آثار سنگی و فلزی دیگر مشاهده شده‌است و تعداد این قبور به ۳۰۰۰ قبر می‌رسد.
غارهای بان مسیتی در پنج کیلومتری شمال غربی روستای تیس در دامنه کوه شهبازبند قرار دارد. یک غار طبیعی و دو غار مصنوعی در کنار هم قرار دارند. مجموعه این غارها را مردم محل بنام بان مسیتی می‌شناسند.
گودانگریز (گودال انگلیس) در پنج کیلومتری شمال غربی روستای تیس در دامنه کوه فیل بند در جنوب دره تیس قرار دارد. مردم بومی نقل می‌کنند که در اواخر دوره قاجاریه و در اوایل دوره پهلوی انگلیسیها به کمک عده کثیری از کارگران بلوچ در این محل اقدام به حفاری نموده و مقادیری سفال، اشیاء برنزی، آهنی و سنگی پیدا کرده و غارت نموده‌اند.
مقبره سید غلام‌رسول در پنج کیلومتری شمال غربی چابهار قرار دارد. شماره ثبت ملی آن ۱۵۵۹/۳ است. قدمت آن به ۴۶۵ ه. ق می‌رسد. این مقبره با دیواره‌های سفید رنگ به سبک معماری هندی که دروازه ورودی آن در ضلع غربی بنا واقع گردیده‌است. پس از درب ورودی صحن بزرگ حیاط مشاهده می‌شود امامزاده در ضلع غربی حیاط واقع گردیده‌است. بر پیشانی ورودی بنا تزئینات نقاشی الوان با طرحهای نقوش ستاره‌های مشبک وجود دارد.
قدم‌گاه خضر در جنوب غربی چابهار در محلی بنام سپوزه واقع گردیده‌است. خواجه خضر از مشایخ مورد احترام بومیها بوده و وی مقبره‌ای ندارد زیرا مردم بر این باورند که او زنده و پاسدار لنج‌ها و قایقهایشان می‌باشد. درقدیم مراسم خاصی در این قدمگاه بر پا می‌شد، مردم قربانی و یا خرما و حلوا به مکان مورد نظر و در بین افراد تقسیم می‌کردند.

ساختمانها
ساختمان قدیمی تلگرافخانه چابهار در خیابان مولوی قرار دارد. این ساختمان در سال ۱۲۸۱ ه. ق به وسیله انگلیسها ساخته شده‌است. از قدیمی ترین ساختمان‌های سنگی موجود در شهر چابهار است که به منظور رونق دریانوردی، تجارت و ایجاد ارتباط با هند، گواتر، چابهار، جاسک، بندر عباس توسط مجریان خط تلگراف انگلیس در دو طبقه ساخته شده‌است.
چاه باستانی پلان در بخش پلان روستای پلان قرار دارد و از دوره هخامنشی (سلطنت کوروش) است. این چاه باستانی با آجر ساخته شده‌است.
چاه باستانی تیس کوپان در دهستان کمبل سلیمان روستای تیس کوپان قرار دارد. این چاه در ارتفاعات شرقی غریی تیس کوپان قرار دارد که در کوه تراشیده شده‌است و به شکل مربع در اندازه‌های ۵/۱ در ۵/۱ متر احداث شده‌است.
سدهای تیس در روستای تیس در دو طرف دماغه‌ای قراردارند که قلعه تیس بر روی آن واقع است. آثار این سدها به ارتفاع ۲۰ سانتیمتر باقی است ودر ساخت آنها از سنگهای تراشیده شده و سنگهای دریایی تیز وبلند ملات ساروج استفاده شده‌است. تقریباُ این سدها هشت متر ارتفاع داشته‌اند که ۶/۴ متر آن به مرور زمان در زیر ماسه‌های ساحلی مدفون شده‌است. انتهای یکی از آنها به کوه پیل بند و دیگری به کوه شهباز بند منتهی می‌شده که به عنوان مانعی از هدر رفتن آب شیرین ناشی از باران جلوگیری می‌کرده‌اند.

فاصله چابهار با بنادر و شهرهای جهان

الف- فاصله دریایی بندر چابهار با بعضی از بنادر مهم جهان
بمبئی ۷۶۸ مایل دریایی
پوسان ۵۶۴۵ مایل دریایی
سیدنی ۶۶۵۵ مایل دریایی
لندن ۵۶۸۶ مایل دریایی
شانگهای ۵۳۷۹ مایل دریایی
مسقط ۱۵۱ مایل دریایی
هنگ کنگ ۴۶۰۲ مایل دریایی
هامبورگ ۶۰۰۱ مایل دریایی
یوکوهاما ۷۰۰ مایل دریایی
شارجه ۳۷۵ مایل دریایی
کیپ تاون ۳۰۰۰ مایل دریایی
کویت ۸۹۵ مایل دریایی
دبی ۳۶۴ مایل دریایی

ب- مسافت از دیگر نقاط به منطقه آزاد چابهار
تهران ۲۲۸۶ کیلومتر
زاهدان ۷۳۱ کیلومتر
مرز افغانستان ۹۰۰ کیلومتر
مشهد ۱۶۴۷ کیلومتر
کراچی ۷۰۰ کیلومتر
عشق آباد ۱۹۱۹ کیلومتر
دوشنبه ۲۹۵۷ کیلومتر
تاشکند ۳۴۰۶ کیلومتر
بیشکک ۳۸۹۲ کیلومتر
آلماتی ۴۲۱۶ کیلومتر

مراکز دانشگاهی و آموزش عالی

دانشگاه بین‌المللی چابهار و مرکز آموزش عالی دریانوردی و علوم دریایی از مراکز علمی چابهار هستند.

توسعهٔ بندر چابهار و اسکله‌های آن

در سال ۱۳۵۲ طرح جامع تاسیس بندر چابهار مطرح و قراردادهای مربوطه با پیمانکاران منعقد شد. پس از انقلاب اسلامی به دلیل کمبود منابع مالی، بخشی از طرح به تعویق افتاد و بخشی از طرح شامل اسکله نصب سریع و موج‌شکن به اتمام رسید. اسکله شهید بهشتی به عنوان بندر اصلی چابهار در سال ۱۳۶۱ با توجه به جنگ عراق و ایران و با تاکید دولت بر لزوم داشتن بندر در خارج از تنگه هرمز و خلیج فارس احداث گردید. اسکله شهید کلانتری نیز باتکمیل چهار پست اسکله فلزی در سال ۱۳۶۲ عملاً به بهره برداری رسید. با راه اندازی اسکله ۵ بندر شهید کلانتری و اسکله ۵ بندر شهید بهشتی در سالهای گذشته، در حال حاضر بندر چابهار ظرفیت پهلودهی کشتی‌ها با آبخور ۱۲٫۵ متر را دارد

[afsanah82]

شهرستان خاش

شهرستان خاش یکی از شهرستانهای استان سیستان و بلوچستان است. مرکز این شهرستان، شهر خاش است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۶۷٫۸۵۱ نفر بوده‌است

تقسیمات کشوری

شهرستان خاش با مساحت ۲۳۱۰۵ کیلومتر مربع در مرکز استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان ۱۸۰ کیلومتر است. این شهرستان دارای تعداد ۲ مرکز شهری و ۳ بخش، ۱۱ دهستان و ۷۹۹ آبادی دارای سکنه‌است.
بخش مرکزی شهرستان خاش
دهستان پشتکوه (خاش)
دهستان سنگان
دهستان کارواندر
دهستان کوه سفید (خاش)
دهستان اسماعیل آباد

شهر: خاش
بخش نوک‌آباد
دهستان اسکل آباد
دهستان تفتان جنوبی
دهستان گوهرکوه
دهستان نازیل

شهرها: نوک‌آباد
بخش ایرندگان
دهستان ایرندگان
دهستان کهنوک

عوارض طبیعی

ارتفاعات، رودخانه‌ها، قنات، چاه و چشمه‌ها (اعم از فصلی و غیر فصلی) سرچشمه رودخانه و منتهی به کوه تفتان از نظر تقسیم بندی حوزه‌ای آبریز ایران شهرستان خاش را ۵ محدوده مطالعاتی در بر می‌گیرد که قمستهایی از سه حوزه آبریز اصلی یعنی حوزه‌های کویر ولت، جازموریان و ماشکید را در بر می‌گیرد. این محدوده عبارت‌اند از:
دشتهای خاش و پشتکوه از حوزه ماشکید
دشتهای گوهرکوه و آبخوان از حوزه آبریز کویر لوت
محدوده‌های ایرن دگان و کارواندر از حوزه آبریز جازموریان

در این شهرستان تقریباً تمام بهره برداری آب توسط منابع آب زیرزمینی صورت می‌گیرد و رودخانه‌های منطقه عموماً فصلی می‌باشند. خاش يعني غيرت

آب و هوا

شهرستان خاش دارای آب و هوای گرم و خشک می‌باشد. میانگین بارش سالانه در این شهرستان ۹/۱۷۴ میلی متر و متوسط دمای آن از ۷ درجه سانتیگراد الی ۳۷ درجه سانتی گراد در تغییر است.



پیشینه تاریخی

خاش امروزی در نزدیکی شهر قدیمی خاش قرار دارد که تاریخ پیدایش آن به پیش از حکومت نادرشاه می‌رسد. این شهر تا قبل از نادرشاه به علت ناامنی چندان اعتباری نداشت اما نادر شاه ضمن سرکوبی راهزنان، این منطقه را امن کرد و بعدها قلعه‌هایی ساخته شد و بدین ترتیب خاش رو به توسعه و آبادانی گذاشت و از شکل یک روستا خارج شد و آرام آرام سیمای شهر به خود گرفت.

زبان و مذهب

مردم شهرستان خاش به زبان بلوچی تکلم می‌کنند و لهجه خاشی اصیل و زبان فارسی نیز رایج است. ۸۶/۹۹ درصد جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند که برخی سنی و برخی شیعه هستند.[۲]

گردشگری

آتشفشان تفتان، دریاچه سر دریا واقع در ارتفاعات تفتان، روستای کوشه ، مسجد جامع ، درخت توت در روستای گلنگور در حومه نوک آباد ، تخت رستم ، سرو کهنسال سنگان، قلعه حیدرآباد، قلعه روستای ناصری، قلعه کمال آباد، ایرندگان، قبرستان هفتاد سال ، سرو کهنسال ده پابید، بازارچه سرپوشیده، مناره مسجد جامع.

صنایع دستی
سوزن دوزی
سکه دوزی و آیینه دوزی
گلیم و پتش بافی
تولیدات حصیری
سیاه‌چادر بافی.

صنعت و معدن

تعداد صنایع موجود شهرستان خاش، ۳۱ واحد می‌باشد که تعداد – واحد آن در نقاط روستایی و تعداد – واحد بقیه در نقاط شهری مستقر می‌باشند. درسال ۱۳۸۲ تعداد ۳ کارگاه فعال مسئولیت استخراج معادن را به عهده داشته که عمده‌ترین معادن موجود در سطح این شهرستان عبارت‌اند از: آهک و مارن، پوزولان، لاشه ساختمانی، تالک، کرومیت. سهم شهرستان از کارگاه‌های معدنی فعال استان ۲۰ درصد می‌باشد. میزان تولیدات اسمی سالانه گروه معدنی غیر فلزی ۵۰۰۰۰ تن می‌باشد که ۴۱/۲ درصد تولیدات معدنی کل استان را به خود اختصاص داده‌است.

[afsanah82]

شهرستان دلگان

شهرستان دَلگان از شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان ایران است.

این شهرستان تا سال۱۳۸۶ به عنوان بخش دلگان شهرستان ایرانشهر شناخته می‌شد که در این تاریخ به شهرستان ارتقا یافت. جمعیت این شهرستان بنابر آمار سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۵۲٬۴۱۹ نفر بوده است.

تقسیمات

طبق مصوبه هیئت دولت؛ در مهرماه ۱۳۸۶ شهرستان دلگان به مرکزیت شهر گلمورتی از ترکیب بخش مرکزی به مرکزیت شهر گلمورتی مشتمل بر دهستانهای گنبد علوی، دلگان و هودیان و بخش جلگه هاشم به مرکزیت روستای چگرد مشتمل بر دهستانهای جلگه چاه هاشم و چاه علی (موتور علی) در تابعیت استان سیستان و بلوچستان ایجاد گشت.[۲]
بخش مرکزی:
دهستان گنبد علوی
دهستان دلگان
دهستان هودیان

مرکز بخش: شهر گلمورتی
بخش جلگه چاه هاشم
دهستان جلگه چاه هاشم
دهستان چاه علی

مرکز بخش: روستای چگرد

[afsanah82]

شهرستان زابل
شهرستان زابل یکی از شهرستانهای استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران است. مرکز این شهرستان شهر زابل است. از این منطقه در شاهنامه فردوسی به نام زابلستان نیز یاد شده و رستم قهرمان شاهنامه زاده این سرزمین است.

که رستم یلی بود در سیستان منش کردمی رستم داستان



دریاچه هامون که بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین در ایران است، در این شهرستان واقع شده است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ ، برابر با ۳۲۹٫۳۱۷ نفر بوده است .

موقعیت جغرافیایی

شهرستان زابل با مساحت ۱۵۱۹۷ کیلومترمربع در ضلع شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان (زاهدان) ۲۰۷ کیلومتر است.

تقسیمات کشوری

این شهرستان دارای ۵ شهر ، ۵ بخش ، ۱۷دهستان و ۸۸۵ آبادی دارای سکنه است. این شهرستان در حدود ۳۰ کیلومتر تا مرز ایران و افغانستان فاصله دارد.بخش مرکزی شهرستان زابل
دهستان بنجار

شهرها: زابل و بنجار. بخش پشت‌آب
دهستان ادیمى
دهستان بزی
دهستان قائم‌آباد
دهستان سفیدابه

شهر: ادیمی بخش شیب‌آب
دهستان تیمورآباد (زابل)
دهستان کوه خواجه
دهستان لوتک
دهستان محمدآباد (زابل)

شهر: محمدآباد بخش ميان‌کنگى
دهستان جهان‌آباد (زابل)
دهستان دوست‌محمد
دهستان قرقری
دهستان مارگان

شهر: دوست‌محمد


عوارض طبیعی

شهرستان زابل دارای اقلیم بیابانی گرم و خشك است. میانگین بارش سالانه در این شهرستان ۶/۵۹ میلیمتر و دمای آن در سال از ۵/۹- تا ۴۹ درجه سانتی گراد متغيير است . از ارتفاعات مهم این شهرستان کوه خواجه (در ۲۵ کیلومتری شهر زابل) و قلعه رستم درغرب زابل می‌توان نام برد. در كنار این کوه تصویری از رستم پهلوان که گرزی دوسر در دست دارد، نقش بسته است.[نیازمند منبع] در دامنه‌های جنوبی آن نیز ویرانه‌های بناهای منسوب به دوره اشکانیان بر جا مانده که در زمان خود بسیار باشکوه بوده است.

رودخانه‌های هیرمند و شیله از رودخانه‌های این شهرستان می‌باشد. آب این شهرستان در گذشته ازطریق حفر چاه و قنات تامین می‌شده است و امروزه آب شرب زابل از مخازن بزرگ آب به نام چاه نیمه (که توسط رود هیرمند تغذیه می‌شوند) تامین می‌گردد.

پیشینه تاریخی

شهرستان زابل در قدیم سیستان (سكستان ، سجستان) و نیمروز ناميده می‌شد. محلی که امروز زابل نامیده می‌شود در گذشته زمینهایی با تپه‌هایی از ماسه‌های روان و رسوبات دریایی بوده که قسمتی ازآن در مسیر رودخانه هیرمند قرار داشته است. با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکی‌های اطراف آن افزوده شد و با اتصال این منطقه به روستای حسین آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردیده است. بعدها تأسیس پادگان نظامی بر اهمیت آن افزوده است. در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی بر طبق مصوبه هیات وزیران ، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال ۱۳۱۶ شمسی به مرکز سیستان تبدیل شد. زابل امروزی شهری نسبتاً توسعه یافته و مجهز به انواع خدمات مورد نیاز جامعه شهری است.

زبان و مذهب

اکثریت مردم شهرستان زابل به فارسی با لهجه زابلی تکلم می‌کنند و سایر لهجه‌های سیستان و بلوچستان نظیر بلوچی نیز در آنجا رایج است. ۸۹/۹۹ درصد جمعیت این شهرستان را مسلمانان شیعه و سنی تشکیل می‌دهند. ۷۰ درصد از مردم شهرستان اهل تشيع و ۳۰ درصد اهل سنت هستند. جمعيت شيعه شهرستان زابل، پیش از انقلاب ۹۰ درصد بوده‌است.

کشاورزی و منابع طبیعی و دامپروری

اکثریت مردم این شهر از طریق کشاورزی امرار معاش می‌کنند. در سال زراعی ۸۳-۱۳۸۲ سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی شهرستان زابل بالغ بر ۲۵۸۶۱ هکتار شامل می‌شد که ۱/۱۶ درصد از سطح زیر کشت استان سیستان و بلوچستان را تشکیل می‌دهد. از این مقدار ۵۶/۱ درصد به کشت باغات و ۱/۱۶ درصد به زراعت‌های سالانه اختصاص دارد. محصولات عمده زراعی این شهرستان غلات، محصولات جالیزی و نباتات علوفه‌ای است. طی همان سال، ۱۱۸ واحد صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور در سطح شهرستان فعال بوده ، همچنین میزان تولید شیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و ماهي به ترتیب ۳۷، ۱/۷، ۳ و ۱۰۸ هزار تن بوده است.

اماکن سیاحتی تاریخی و مراکز توریستی با ذکر جاذبه‌های گردشگریشهر سوخته
کوه خواجه
قلعه سام
دهانه غلامان
چاه نیمه
قلعه سه‌کوه
قلعه رستم
قلعه رمرود
آتشکده کرکوه
قلعه خان ملك
تپه کنیز تخت شاه
بی بی دوست
آتشکده کهک
میل قاسم آباد
میل نادری
زاهدان کهنه
برج افغان
چاه نیمه
تالاب هامون
آسیابهای بادی
قلعه کندر

صنایع دستی
پشتی و گلیم بافی
قالی بافی
توتن سازی
تولید ابزارآلات موسیقی
سوزن دوزی
کلوچه و نان محلی
کلمبه
برَک

[afsanah82]

شهرستان زاهدان


اطلاعات کلی
نام رسمی: زاهدان
کشور: ایران
استان: سیستان و بلوچستان
شهرستان: زاهدان


جمعیت: ۸۰۰٫۴۶۰
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا: متر


شهرستان زاهدان از توابع استان سیستان و بلوچستان است مرکز آن شهر زاهدان است. این شهرستان در جنوب شرقی کشور ایران قرار دارد. جمعیت این شهرستان درسال ۱۳۸۶، ۸۰۰٫۴۶۰ نفراست.[۱]. شهر زاهدان مرکز این شهرستان است.

تقسیمات کشوری
شهرها: زاهدان، میرجاوه و نصرت‌آباد.
بخش مرکزی شهرستان زاهدان
دهستان چشمه زیارت
دهستان حرمک

شهرها: زاهدان
بخش میرجاوه
دهستان تمین
دهستان لادیز

شهر: میرجاوه
بخش نصرت‌آباد
دهستان دومک
دهستان نصرت‌آباد

شهر: نصرت‌آباد
بخش کورین
دهستان کورین
دهستان شورو

آب و هوا

شهرستان زاهدان دارای آب و هوای بیابانی گرم و خشک می‌باشد. میانگین بارش سالانه در این شهرستان ۷۲ میلیمتر و میانگین دمای آن در سال ۸۲ از۵/۴۲ الی ۶/۱۲- درجه سانتیگراد در تغییر است.

تقسیمات کشوری

شهرستان زاهدان با مساحت ۳۶۵۸۱ کیلومتر مربع درشمال استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان ۰ کیلومتر است. این شهرستان دارای تعداد ۳ مرکز شهری و ۴ بخش – ۸ دهستان و ۱۰۱۲ آبادی دارای سکنه‌است. استان سیستان و بلوجستان از دو منطقه تشکیل شده‌است .منطقه سیتان در شمال و منطقه بلوچستان در مرکز و جنوب استان و قبلا به عنوان استان بلوچستان و سیستان نامیده می‌شد . در یک تقسیم بندی دیگر بلوچستان به دو بخش مکران ( شامل سراوان - ایرانشهر - چابهار - نیکشهر و سرباز) و سرحد ( شامل خاش - میرجاوه و زاهدان است حتی کاهی زابل نیز به عنوان بخشی از سرحد به شمار می‌رود ). زاهدان شمالی ترین منطقه بلوچستان و در مجاورت منطقه سیستان واقع شده‌است.

زبان و مذهب

مردم شهرستان زاهدان به زبان{محلی سیستانی} {بلوچی} تکلم می‌کنند و تعدادی از لهجه‌های زبان فارسی نیز در آنجا رایج است.

بیشتر ساکنین این شهرستان مسلمان شیعه و سنی هستند.اکثر مردمان بومی زاهدان بلوج می‌باشند که از مسلمانان اهل سنت هستتند . بسیاری از آنها گرچه مذهب متفاوتی دارند ولی با هم نسبت خانوادگی دارند حتی گاهی یک برادر تشیع و یک برادر اهل سنت است .

صنایع دستی
سوزن دوزی
سکه و آئینه دوزی
قالیبافی

کشاورزی و منابع طبیعی و دامپروری

در سال زراعی ۸۳-۱۳۸۲ سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی شهرستان زاهدان بالغ بر۱۸۳۳۲ هکتار است که۵/۱۱ درصد از سطح کشت زیر کشت استان را تشکیل می‌دهد. از این مقدار۴/۲۷ درصد به کشت باغات و۶/۷۲ درصد به زراعت‌های سالانه اختصاص دارد. محصولات عمده زراعی شهرستان غلات و نباتات علوفه‌ای می‌باشد.طی همان سال ۶۴ واحد صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور در سطح شهرستان فعال بوده‌است. همچنین میزان تولید شیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و عسل به ترتیب ۶/۱۹، ۷/۱، ۹/۰ و - هزار تن بوده‌است. لازم به ذکر است این شهرستان دارای ۵۹ واحد پرورش ماهی با تولید ۵/۸۸ تن می‌باشد.

صنعت و معدن

تعداد صنایع موجود شهرستان زاهدان ۳۰۳ واحد می‌باشد که تعداد – واحد آن در نقاط روستایی و تعداد – واحد بقیه در نقاط شهری مستقر می‌باشند. درسال ۱۳۸۲ تعداد ۵ کارگاه فعال مسئولیت استخراج معادن را به عهده داشته که عمده‌ترین معادن موجود در سطح این شهرستان عبارت‌اند از: گرانیت، لاشه تراورتنی، گل سفید، کرومیت، منگنز.

سهم شهرستان از کارگاه‌های معدنی فعال استان ۳/۳۳ درصد می‌باشد. میزان تولیدات اسمی سالانه گروه معدنی غیر فلزی – تن می‌باشد که – درصد تولیدات معدنی کل استان را به خود اختصاص داده‌است.

امکانات تفریحی

دانشگاه سیستان و بلوچستان

در این شهر امکانات تفریحی در حد بسیار اندکی است به‌گونه‌ای که تنها در این شهر دو سینما وجود دارد که یکی از آنها تعطیل و دیگری هم فیلم‌های کلوپی را می‌گذارد. براسان و هامون کنار از مکانهای تفریحی زاهدان است

ورزش

این شهرستان از وجود سه استادیوم، سه میدان فوتبال، سه میدان والیبال، سه بسکتبال، ۱۷ سالن ورزشی و سه ورزشگاه بهرمند می‌باشد. سرانه فضای ورزشی به ازای هر هزار نفر (سر پوشیده) ۱۰۸ متر مربع و سرانه فضای ورزشی روباز ۲۵۷ متر مربع برای هزار نفر جمعیت است.

[afsanah82]

شهرستان زهک

شهرستان زهک یکی از شهرستانهای استان سیستان و بلوچستان ایران است. مرکز این شهرستان، شهر زهک است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۷۱٫۴۶۲ نفر بوده است [۱].

تقسیمات کشوری
بخش مرکزی شهرستان زهک
دهستان خواجه احمد
دهستان زهک
شهر: زهک
بخش جزینک
دهستان جزینک
دهستان خمک

[afsanah82]

شهرستان سراوان

شهرستان سَراوان یکی از شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان ایران است. مرکز این شهرستان شهر سراوان است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۲۳۹٬۹۵۰ نفر بوده است [۱]. همچنین جمعیت این شهرستان در سرشماری سال ۱۳۷۵ برابر با ۱۶۸٫۰۲۴ نفر گزارش شده است [۲].

تقسیمات کشوری
بخش مرکزی شهرستان سراوان
دهستان حومه (سراوان)
دهستان گشت

شهر: سراوان
بخش جالق
دهستان جالق
دهستان کله گان
دهستان ناهوک
شهر: جالق
بخش زابلی
دهستان بیرک
دهستان زابلی
شهر: زابلی
بخش سیب و سوران
دهستان پسکوه
دهستان سیب و سوران
شهر: سوران
بخش بم پشت
دهستان بم پشت
دهستان کشتگان
دهستان کوهک اسفندک
شهر: سیرکان
بخش هیدوچ
دهستان كنت
دهستان هیدوچ
شهر: هیدوچ

[afsanah82]

شهرستان سرباز

شهرستان سرباز یکی از شهرستانهای استان سیستان و بلوچستان ایران است. مرکز این شهرستان، شهر راسک است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۶۴٫۶۹۵ نفر بوده است

شهرستان سرباز داراي چهار بخش و هشتصد روستا است. در اين شهرستان ۹۸٫۵ درصد اهل سنت مي باشند و داراي ۱۲۱ كيلومتر مرز مشترك با كشور پاكستان مي باشد. سي حوزه علمیه كه دو تاي آن از حوزه هاي بزرگ و معروف مي‌باشد در این شهرستان وجود دارد که سالانه هفتصد طلبه از آن‌ها دانش‌آموخته می‌شود.[

[afsanah82]

شهرستان سیب و سوران

شهرستان سیب و سوران به مرکزیت سوران در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد.

جمعیت کل شهرستان طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۶۱۵۰۷ نفر بوده است.

[afsanah82]

شهرستان کنارک

شهرستان کنارک یکی از شهرستانهای استان سیستان و بلوچستان ایران است. مرکز این شهرستان، شهر کنارک است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۷۱٫۰۶۳ نفر بوده است [۱].

تقسیمات کشوری
بخش مرکزی شهرستان کنارک
دهستان جهليان
دهستان كهیر
شهر: کنارک
بخش زرآباد
دهستان زرآباد شرقی
دهستان زرآباد غربی

[afsanah82]

شهرستان نیک‌شهر

شهرستان نیک‌شهر یکی از شهرستانهای استان سیستان و بلوچستان ایران است. مرکز این شهرستان، شهر نیک‌شهر است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۸۸٫۷۱۳ نفر بوده است

بيشتر جمعيت اين شهرستان از مهاجرين هستند كه از لحاظ معیشتی دچار فقر شدید می‌باشند.

تقسیمات کشوری
شهرها: نیک‌شهر، بنت، قصرقند، فنوج و اسپکه.
بخش مرکزی شهرستان نیک‌شهر
دهستان چاهان
دهستان مخت
دهستان کشیک
دهستان هیچان

شهر: نیک‌شهر
بخش بنت
دهستان بنت
دهستان توتان و مهمدان
دهستان دستگرد

شهر: بنت
بخش فنوج
دهستان فنوج
دهستان گتیج
دهستان مسکوتان

شهر: فنوج
بخش قصرقند
دهستان ساربوک
دهستان هلونچگان

شهرها: قصرقند
بخش لاشار
دهستان چانف
دهستان لاشار جنوبی
دهستان لاشار شمالی

شهر: اسپکه

آثار تاریخی

شهرستان نیکشهر بناهای تاریخی فراوانی دارد که نشانگر وجود تمدنهای پراکنده از هزاره‌های قبل از میلاد تا عصر حاضر در این منطقه است. برخی آثار برجسته شناسایی شده شهرستان عبارت‌اند از:
قلعه‌های تاریخی از جمله قلعه قصرقند، نیک شهر، بنت، فنوج، اسپکه، هیت و چانف.
ده محوطه و تپه پیش از تاریخ
پنج درخت کهنسال
سنگ نگاره‌های شمال قصرقند
مسجد عبدالقادر در مجاور قلعه نیک شهر

مکان جغرافیایی

شهرستان نیکشهر درقسمت جنوب شرقی ایران با وسعت ۲۳۹۳۰ کیلومتر مربع وجمعیت ۱۲۸۹۰۱ نفر (براساس سرشماری سال ۷۵) در جنوب شهرستان ایرانشهر، شمال چابهار غرب شهرستان سرباز بین ۲۶ درجه و۱۲ دقیقه عرض شمالی و۶۰ درجه و۱۲ دقیقه طول شرقی گرینویچ واقع شده است۰ شهرستان نیکشهر از نظر وسعت سومین شهرستان استان بعد از ایرانشهر و زاهدان بوده وشامل سه شهر نیکشهر، قصر قند و فنوج، ۱۶دهستان و ۸۱۶ پارچه آبادی است ۰ آب وهوای شهرستان گرمسیری بوده، و در این نوع آب وهوا بیشترین نوع محصولات کشاورزی قابل کشت وبرداشت بوده، طوریکه نام هندوستان کوچک براین منطقه نهاده اند۰

شهرستان نیکشهر به تفکیک بخش‌های تابعه آن

۱- بخش مرکزی (نیکشهر): این بخش تا زمان سلطنت رضا خان ”گه“ نام داشت بمعنی گهتر وبهتروبعد از آن به نیکشهرتغییر یافت ۰ نیکشهر در ۲۶ درجه و۱۳ دقیقه ۱۲۰ شمالی ۶۰ درجه و۱۲ دقیقه طول شرقی گرینویچ درارتفاع ۴۵۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است. این بخش دارای ۱۰اثر تاریخی شناسایی شده می‌باشد۰


۲- قصرقند: بخش قصر قند بین ۲۶ درجه و۱۳ دقیقه عرض شمالی و۶۰ درجه و۴۴ دقیقه طول شرقی گرینویچ در ارتفاع ۴۵۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است، دارای آب وهوای گرمسیری است ۰ قصرقند قبل از این نامهای مختلفی داشته از جمله می‌توان ” گمج رود” و” گنداوک” رانام برد .

در مورد وجه تسمیه قصرقند می‌توان گفت، قصرقند که در گویش محلی نیز آن را کسر کنت می‌گویند در واقع کسر برگرفته از واژه کستر بلوچی دارای ریشه پهلوی وفارسی میانه به معنای کوچک وکنت نیز به معنای آبادی یا شهر است وکسر کنت به معنای آبادی کوچک می‌باشد ۰ برای مثال به اسامی همچون پنج کنت یا پنج شهر یا کندی شاپور یا(معرب آن جندی شاپور) یعنی شهری که شاپور آن را ساخته یا روستایی در سراوان بنام پرکنت یعنی آبادی بزرگ یا پر جمعیت وغیره نام برد۰آثار شناسایی شده در این بخش نزدیک به ۱۴ اثر می‌باشند۰

۳- بخش فنوج : این بخش در قسمت شمال شرقی نیکشهر بین ۲۶ درجه و۳۴ دقیقه عرض شمالی و۵۹ درجه و ۳۸ دقیقه طول شرقی در ارتفاع ۷۳۰ متری ازسطح دریا واقع شده است۰ از نظر تاریخی منطقه فنوج بعلت دارا بودن محوطه‌های دوران تاریخی وپیش از تاریخ همانند قصر قند حائز اهمیت است ودارای ۸ اثر شناسایی شده است۰

۴- بخش بنت: بخش بنت که بین ۲۶ درجه و۱۷ دقیقه عرض شمالی و۵۹ درجه و۱۳ دقیقه طول شرقی گرینویج در ارتفاع ۴۰۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است ودارای ۶ اثر شناسایی شده‌است که از میان آنها ۲ اثر کلات زنگیان وتپه سهرین دوک از نظر فرهنگی وتاریخی حائز اهمیت ویژه‌ای است۰ ۵- بخش لاشار واسپکه: این بخش در قسمت شمالی نیکشهر ودر شمال غربی قصرقند بین ۲۶ درجه و۵۰ دقیقه عرض شمالی و۶۰ درجه و۱۰ دقیقه طول شرقی گرینویچ در ارتفاع ۸۸۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است ودارای آب وهوای گرمسیری بوده ولی بعلت واقع شدن در میان ارتفاعات نسبت به آب وهوای سایر بخش‌های شهرستان خنک تر می‌باشد

[afsanah82]

شهرستان هیرمند

شهرستان هیرمند به مرکزیت دوست محمد در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد.

جمعیت کل شهرستان طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۷۴۲۷۳ نفر بوده است.
[ویرایش]
منابع

[afsanah82]

بزمانبزمان

بزمان


اطلاعات کلی
نام رسمی: بزمان
کشور: ایران
استان: سیستان و بلوچستان
شهرستان: ایرانشهر
بخش: بزمان
مردم
جمعیت: ۴٬۰۰۲ نفر
زبان‌های گفتاری: بلوچی
مذهب: سنی، شیعه
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا: ۹۴۱
اطلاعات شهری
شهردار: قلندر بمپوری
پیش‌شماره تلفنی: ۰۵۴۸۳۲۲
وب‌گاه: شهرستان ایرانشهر


بَزمان یکی از شهرهای کوچک استان سیستان و بلوچستان ایران است. بزمان در ۹۰ کیلومتری ایرانشهر واقع است.بزمان یکی از باسابقه ترین بخش‌های استان سیستان و بلوچستان می‌باشد که تنها سابقه بخشی 110 ساله دارد. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن (۸۱۶ خانوار) ۴٬۰۰۲ نفر بوده است.

كوه آتشفشانی نیمه‌فعال بزمان در فاصله ۳۰ كيلومترى شمال غرب بزمان قرار دارد.

منطقه بزمان در قدیم جنگل‌های پردرخت و دشت‌هایی پر از گل نرگس داشت

بزمان دارای منطقه حفاظت شده می‌باشد که حیوانات مختلف از جمله یوز پلنگ و آهو و بز و قوچ و پرندگانی مانند کبک و تیهو سوسک و...در این منطقه زیست می‌کنند کوهستانهای بزمان دارای داروهای گیاهی متفاوتی هستند در بزمان چشمه‌های اب گرم زیادی وجو دارد محصول عمده کشاورزی بزمان خرما می‌باشد که خرمای منحصر به فرد سنگ شکن فقط در این منطقه با کیفیت ثمر می‌دهد تمدن اسپيدز در شهر بزمان قرار دارد.

[afsanah82]

بمپور

اطلاعات کلی
نام رسمی: بمپور
کشور: ایران
استان: سیستان و بلوچستان
شهرستان: ایرانشهر
بخش: بمپور
نام محلی: بن پور
سال شهرشدن: ۱۳۰۷
مردم
جمعیت: ۹٬۰۷۳ نفر
زبان‌های گفتاری: بلوچی
مذهب: مسلمان اهل سنت
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا: ۴۹۳ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه: ۲۸
بارش سالانه: ۱۵۰میلی متر
روزهای یخبندان سالانه: ۳
اطلاعات شهری
شهردار: محمدابراهیم رودینی
پیش‌شماره تلفنی: ۰۵۴۸۲۵۲


بَمپور یکی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان ایران، در منطقه مکران است.

بمپور دارای آب وهوای گرم ومرطوب است که دارای تابستانی طولانی و میانگین دمای آن در تابستان از ۴۰ درجه سانتی گراد بیشتر است می‌توان گفت که بمپور از لحاظ تاریخی یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران به شمار می‌رود که براساس کاوش‌هایی که در اطراف شهر بمپور صورت گرفته‌است تاریخ پیدایش آن به زمان ساسانیان واشکانیان بر می‌گرددالبته همچنان این تحقیقات ادامه دارد در خرداد ماه ۱۳۸۷ سازمان میراث فرهنگی ایران اعلام کرد محوطه باستانی را در اطراف بمپور با وسعت ۱۵۰هکتار کشف کرده‌است که کاوشها در آن همدوره بودن آن با تمدنهای شهر سوخته وجیرفت نشان می‌دهددر دوره معاصر هم تا پیش از سال ۱۳۷۰ بمپور بزرگترین بخش کشور بود که از آن بخشهای بزمان، فنوج، دلگان، ولاشارمنشعب شدند، شهر داری بمپور هم همزمان با شهرهای سمنا، یزد، وکهکیلویه تاسیس شده‌است از نقاط دیدنی آن هم می‌توان به ارگ بمپور ورودخانه بمپور اشاره کرد. بَمپور ، بخش و رود و شهر و قلعه ای ویران در استان سیستان و بلوچستان .

1) بخش بمپور ، در شهرستان ایرانشهر، مشتمل بر دو دهستان بمپور شرقی و بمپور غربی است . از شمال به بخشهای حومه و بزمان (در شهرستان ایرانشهر)، از مشرق به بخش سرباز (در شهرستان ایرانشهر) و از جنوب به شهرستان نیک شهر، و از مغرب به شهرستان کهنوج (در استان کرمان ) محدود است . بیشتر آبادیهای آن در قسمت شمالی در دشت ، و در جنوب در قسمت کوهستانی قرار دارد. از گیا دارای درختان کَهور و گز و کُنار، و از زیا دارای آهو و شتر و روباه و شغال و گرگ و گراز است ، و کبک و تیهو نیز در آنجا وجود دارد. محصول عمدة آن خرما، مرکبات ، تره بار، گندم و جو و ذرت است . رود بمپور از آن می گذرد (رجوع کنید به ادامة مقاله ). اهالی بمپور از طوایف بلوچ ناروئی ، و رُودینی و بُرهان و دامُنی ، و پیرو مذاهب تسنن (حنفی )، و شیعة اثناعشری اند. راه اصلی ایرانشهر ـ چابهار از آن می گذرد. در 1316 ش ، طبق قانون تقسیمات کشوری ، بمپور در بخش ایرانشهر در شهرستان خاش (استان هشتم ) تشکیل شد، و در 1326 ش ، پس از تشکیل فرمانداری ایرانشهر، بمپور به عنوان بخش جزو آن شد. در فهرست واحدهای تقسیمات کشوری تا پایان شهریورماه 1365 وزارت کشور، بخش بمپور مشتمل بر دهستانهای بمپور، چانف ، لاشار، مسکوتان ، فَنّوج ، بِنت و ملوران ضبط شده است .

2) رود بمپور . رودی به طول حدود 175 کیلومتر، در جنوب شرقی ایران ، در استان سیستان و بلوچستان است . رود بمپور از ارتفاعات شمال شرقی شهرستان ایرانشهر، به نام کارواندر (به طول حدود شصت کیلومتر)، سرچشمه می گیرد و با جهت شمالی ـ جنوبی در دشت ایرانشهر (در حومة ایرانشهر)، پس از پیوستن رود کُنارو (به طول 75 کیلومتر) از مشرق به آن ، به نام رود بمپور، از دو کیلومتری جنوب شهر بمپور می گذرد و به جزموریان * منتهی می شود (افشین ، ص 87 ـ 89). کف رود بمپور و پیرامون آن شنی است . پیش از بستن سد بر آن ، در دهکده های واقع در مسیر رود برای بهره مند شدن از آب آن برای زراعت ، در قسمتهایی از آن با چوب بند می بستند و آب آن را به زمینهای مزروعی خود هدایت می کردند، و گاهی بر اثر سرازیر شدن آبِ ذخیرة بند اول ، بندِ دوم و برخی اوقات همة بندها ویران می شد. در1334 ش ، بر روی آن در مشرق شهر سدّی بتونی بسته شد که طول تاج آن هشت متر و ارتفاعش از کف 5ر5 متر و ضخامت آن شش متر است . این سد 500 ، 3 هکتار از اراضی بمپور را به زیر کشت برد (ایران . وزارت دفاع . ادارة جغرافیائی ارتش ، ج 125، ص 11).

3) شهر بمپور . مرکز بخش (جمعیت طبق سرشماری 1375 ش ، 843 ، 6 تن )، حدود 22 کیلومتری مغرب شهر ایرانشهر، در ارتفاع 360 متری واقع است . فاصلة آن تا جزموریان در مغرب به حدود پنجاه کیلومتر می رسد. از طریق ایرانشهر با دریای عمان ارتباط دارد. فاصله ایرانشهر تا بندر چابهار در جنوب 371 کیلومتر است . گاهی حداکثر مطلق دمای آن به 47 درجه ، و حداقل مطلق دمای آن به 5ر1 درجه می رسد (سازمان هواشناسی کشور، ص 230).

قلعة خرابة منسوب به دورة ساسانیان در آن دیده می شود. آب آشامیدنی شهر لوله کشی شده است . شهر بمپور کنونی در پای قلعه (شهر قدیمی ) از دو آبادی باغ و الله آباد تشکیل شده است (ایران . وزارت دفاع . ادارة جغرافیائی ارتش ، ج 125، ص 12).

اهالی به گویش بلوچی و زبان فارسی سخن می گویند. در 1347 ش ، بر اثر کاوشهای باستانشناسی در سیصدمتری مغرب قلعة بمپور، آثاری به دست آمد که حدوداً متعلق به 2900 تا 1900 سال پیش از میلاد است (عبدالله گروسی ، ص 22).

پیشینه . از تاریخچة شهر بمپور و مناطق روستایی آن پیش از اسلام ، اطلاع چندانی نداریم ، به نوشتة لسترنج (ص 353)، بمپور همان شهری است که مقدسی (ص 475) در قرن چهارم از آن به نام «بَربُور» در مکران نام برده است . در 283، یعقوبی (ص 286) می نویسد: «سپس بسوی بل و فَهرَج » می روند که احتمالاً «بل » همان «بربور» مقدسی و بمپور کنونی است ؛ بمپور در حدود شش کیلومتری فهره (فهرج ) قرار دارد. به نوشتة وزیری کرمانی (ج 1، ص 422ـ423)، بمپور پیش از استقرار قراختاییان در کرمان و مکران (619ـ 632)، به دست سپهسالار ملک زوزن شجاع الدین ابوالقاسم اَعور زوزنی افتاد. شجاع الدین هنگام یورش بُراق حاجب به کرمان کشته شد و مکران (از جمله شهر بمپور) به دست قراختاییان افتاد (حمدالله مستوفی ، ص 528 ـ529). در 845، ولایت بَن پور (بمپور) را حاجی محمد غارت کرد (عبدالرزاق سمرقندی ، ج 2، جزء 2، ص 767). در 1021 گنجعلی خان زیک ، حاکم کرمان ، به ولایت بَن فَهل (بمپور) لشکر کشید و قلعة بن فهل را، که در آن هنگام دارالملک بلوچستان و مکران شمرده می شد و در دست حاکم محلی بود، تصرف کرد (اسکندر منشی ، ج 2، ص 861 ـ 862). ظاهراً از دورة صفویه به بعد، نام بمپور در کتابهای تاریخی مدتی «بُن فهل » ضبط شده است . در 1149، به نوشتة محمود همت ، قلعة بمپور هفت رشته قنات و حدود 200 ، 1 خانوار داشته است (ص 192). در این هنگام ، بم و مضافات آن در دست حاکمِ نیمه مستقل محلی ، ملک شیرخان از نژاد صفاریه ، بود (وزیری کرمانی ، ج 2، ص 659). در این زمان ، شهر عمدة مکران و بلوچستان بمپور، و حاکم آن تابع والی کرمان بود (بارتولد، ص 169). پس از شیرخان پسر او، ملک اردشیر، صاحب بمپور شد، اما سپاهیان نادر بم را محاصره کردند و او ناگزیر تسلیم ، و خراجگزار نادر شد (وزیری کرمانی ، ج 2، ص 664). پس از قتل نادرشاه در 1160، حاکم بلوچستان نصیرخان پسر دوم عبدالله خان ، نخست با احمدخان دُرّانی افغان به جدال پرداخت و پس از شکست از او اقتدار وی را به رسمیت شناخت . اما بعداً قدرتی به هم رساند و اقتدارش تا بمپور توسعه یافت . نصیرخان در 1209 درگذشت و حکومت بلوچستان دوباره خانخانی شد (سایکس ، ص 139ـ140).

در 1224، در زمان فتحعلی شاه قاجار نخستین کاشف اروپایی گرانت وارد بمپور شد (گابریل ، ص 189ـ191).

در اوایل قرن سیزدهم ، بمپور وضع خوبی نداشت و مردم آن در فقر زندگی می کردند. در 1225 پاتینجر می نویسد: «ده بمپور کوچک و بسیاربد ساخته شده است . روزگاری دیواری گلی و کوتاه آن را محصور می کرد که به تناوب بر آن برجهای کوچکی نیز ساخته بودند، ولی در حال حاضر همة آنها در شرف اضمحلال و نابودی است . منظرة ده رقت آور است . خانة رییس (قلعه / ارگ ) بالای توده خاکی عظیم و خارق العاده بنا گردیده است .» و می افزاید که مردم بمپور عمدتاً از بلوچهای رخشانی اند، اما طایفة ناروئی از آنان ثروتمندترند (ص 198ـ199).

در 1255، هنگام سلطنت محمدشاه قاجار قلعة بمپور در تصرف محمدعلی خان نهرویی بود (سایکس ، ص 140). در 1257، شورش منطقة بلوچستان را فرا گرفت . در پی آشفتگی ناشی از قیام آقاخان محلاتی (در 1256)، شورش در منطقة بلوچستان فراگیر شد. حبیب الله خان ، امیر توپخانه ، شورش را در هم شکست و قلعة بمپور را تصرف کرد و جمعی از اهالی را به قتل رساند و برخی را اسیر کرد و به مناطق دیگر ایران کوچاند. برج و باروی قلعة بمپور بر اثر اصابت گلولة توپ و خمپاره آسیب فراوان دید (خورموجی ، ص 31؛ سپهر، ج 2، ص 364؛ فرمانفرما، ص 30، پانویس 1). در 1259، عباس قلی خان ، اسرای بن فهل (بمپور) را که در بلاد عراق و آذربایجان پراکنده بودند، خریداری کرد و به بمپور فرستاد (هدایت ، ج 10، ص 273). در 1260، ابوالحسن محلاتی ، برادر آقاخان محلاتی که از کراچی به بلوچستان حمله کرده بود، بمپور را تصرف کرد، ولی پس از مدت کوتاهی شکست خورد و به تهران اعزام شد و بار دیگر قشون ایران بمپور را تصرف کرد (فرمانفرما، همانجا؛ سایکس ، ص 141). در 1265، در زمان سلطنت ناصرالدین شاه ، خان بمپور به کرمان حمله کرد ولی شکست خورد و بمپور به تصرف قشونی که از مرکز فرستاده شده بود، در آمد (کُرزن ، ج 2، ص 311). در 1292، به نوشتة قاینی ، بمپور مرکز بلوچستان و ضابط نشین آن بود (ص 196). در 1303 نیز مرکز بلوچستان و ضابط نشین بود و 260 خانوار داشت (حکیم ، ص 273ـ274). بنا به نوشتة کرزن ، در 1309 در پادگان قلعة بمپور پنجاه نفر توپخانه (شش عراده توپ ، سیصد پیاده ، و پنجاه سوار مستقر بود، و پانصد تن چریکهای دایمی بلوچ ) در نزدیکی آن به سر می بردند (ج 2، ص 320). زین العابدین شیروانی در 1315، در زمان مظفرالدین شاه (حک : 1313ـ1324) بمپور را بانپور، ضبط کرده و نوشته است : «از بلاد بلوچستان ، از توابع کرمان است » (ص 131). در اواخر دورة قاجاریه بلوچستان و مکران دستخوش اغتشاش شد. در 1306ش ، قشون مرکزی ایران شورش دولت محمدخان را درهم شکست و در همه جای مکران ، از جمله بمپور، مستقر شد. در1309 ش ، سردار حسین خان ، یکی از سرداران بلوچ و حاکمِ گِه (نیک شهر امروزی )، به سرداری کل مکران منصوب گردید و مقرر شد عموم سرداران مکران تحت اوامر او قرار بگیرند (برقعی ، ص 45ـ46، 279ـ280). اراضی دهکده های بمپور با بندهایی که بر رود بمپور بسته می شد، آبیاری می شد و قرای مهم آن ، همه جزو خالصجات دولتی بود (کیهان ، ج 2، ص 261). میان سالهای 1320 تا 1324 ش ، قشون انگلیس منطقة جنوب ، از جمله بمپور، را اشغال کرد. در دورة نخست وزیری دکتر مصدق (1329ـ 1332 ش )، اهالی مکران ، بویژه مردم بمپور، از ملی شدن صنعت نفت دفاع کردند. در انقلاب اسلامی ایران در 1357 ش و در جنگ تحمیلی عراق (آغاز 1359 ش )، اهالی بمپور با راهپیماییها وفاداری خود را به جمهوری اسلامی اعلام کردند.

4) قلعة بمپور. قلعه ای است ویران در شهر بمپور. در گذشته بر تلی ریگی با ارتفاع سی ذرع بنا شده بود، و دور آن حدود 800 ، 2 ذرع ، و به قولی حدود 500 ، 1، و ارتفاع آن در شمال 35 ذرع و در جنوب پانزده ذرع بود. برخی بنای آن را از دورة بهمن اسفندیار، گروهی از، هفتواد کرمانی ، و دسته ای از اردشیر بابکان می دانند. زیر تل قلعه ریگ نرم و روی تل ، خاک خالص و سخت است ( جغرافیا و تاریخ بلوچستان ، ص 209؛ ناصرالدوله ، ص 69). قلعه دارای دو دروازه و سه ارگ و یک باستیان (یا باستیون : بنای مرتفع نظامی ، انبار اسلحه ) بود. دروازة اول قلعه دو برج داشت که در زیر برج چپ گاوچاهی به عمق بیست یا بیست و پنج ذرع قرار داشت . دروازة دوم ، بین شمال و مغرب واقع بود. در ارگ اول توپخانه و توپچیان جای داشتند. طول ارگ اول به 123 ذرع و عرض آن به هفت ذرع ، و دور آن به 720 ذرع می رسید، و پنج برج و دوازده اتاق داشت . در ارگ دوم انبار غله و محل چند جوخه بود. طول ارگ دوم ، 42 ذرع و عرض آن 27 ذرع بود و دور آن به 150 ذرع می رسید و نُه برج و شانزده اتاق داشت . در ارگ سوم سربازخانه قرار می گرفت ، و دروازة آن رو به شمال بود. گاوچاهی بالای ارگ با عمق هشتاد ذرع قرار داشت . طول ارگ سوم شصت ذرع ، عرض آن چهل ذرع بود و دور آن به 186 ذرع می رسید. دارای چهار برج و 25 اتاق بود. باستیان در میانة ارگ سوم واقع بود، ارتفاع آن از سر کنگره حدود پنج ذرع و دور آن پنجاه ذرع بود. راهی از سوی شمال داشت که از آنجا توپ را به آسانی بالای باستیان می بردند. باستیان از دور پیدا بود و در حکومت وکیل الملک اول ساخته شده بود (ناصرالدوله ، ص 69ـ70).

عمارت و خانة ضابط بلوچستان ، و حمام و طویلة اسبان توپخانه در خارج قلعه در سمت مشرق و جنوب بود (همان ، ص 70). به طورکلی ، قلعه با سه حصار کوتاه و یک حصار بلند و چهار دروازة تودرتو حراست می شد. در 1304، ناصرالدوله محل حکومت بلوچستان را از بمپور به فهرج (سرباز) منتقل کرد (رجوع کنید به همان ، یادداشتها و توضیحات ، ص 115) و ظاهراً قلعة بمپور پس از آن بتدریج رو به ویرانی گذاشت . تعداد ساکنان دور قلعة بمپور به سه هزار تن می رسید که هزار تن از آنان زارع بودند ( جغرافیا و تاریخ بلوچستان ، همانجا).

[afsanah82]

سیرکان



اطلاعات
کشور : ایران
استان : سیستان و بلوچستان
شهرستان : سراوان
بخش : بم‌پشت
جمعیت : (۱۳۷۵) ۷۲۱
ارتفاع از سطح دریا : ۱۳۰۲ متر
پیش‌شماره تلفنی : ۰۵۴۸۶۵۲
وب‌گاه : شهرستان سراوان


سیرْکان شهر کوچکی است در استان سیستان و بلوچستان ایران. سیرکان مرکز بخش بم‌پُشت شهرستان سراوان است. این شهر از نظر جغرافیایی، شرقی‌ترین شهر ایران است.[۱]

سیرکان که به‌تازگی تبدیل به شهر شده در جنوب شرقی ایران و نزدیک به مرز پاکستان قرار گرفته‌است. در شمال آن رودخانه ماشکل و در جنوب آن رودخانه مرزی نهنگ قرار گرفته‌است. یک راه آسفالته شهر سیرکان را از راه روستای معروف کلپورگان به شهر سراوان متصل می‌کند. معروفیت روستای کلپورگان به‌خاطر صنایع دستی سفالین آن است.

یک جاده خاکی به طول ۱۶ کیلومتر از سیرکان به روستای کپوتی و راه خاکی دیگری به طول ۴۵ کیلومتر از سیرکان به روستای کشتگان در مرز پاکستان می‌رود.

سیرکان دارای یک مرکز بهداشتی و درمانی با آزمایشگاه است و کتابخانهٔ سیرکان نیز در ۲۱ ماه مه ۲۰۰۵ از سوی انجمن یاری گشایش یافت

سیرکان همچنین دارای یک گروهان مرزی است که به هنگ مرزی سراوان تعلق دارد.

[afsanah82]

گلمورتی

اطلاعات کلی
نام رسمی: گلمورتی
کشور: ایران
استان: سیستان و بلوچستان
شهرستان: دلگان
بخش: مرکزی
مردم
جمعیت: ۲٬۹۹۹
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا: ۳۸۳ متر
اطلاعات شهری
شهردار: هوشنگ بامری


گُلمورتی یکی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان ایران است. این شهر، مرکز شهرستان دلگان است. جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۲٬۹۹۹ نفر بوده است
شهر گلمورتی که پیش از این در شهرستان ایرانشهر قرار داشت از تاریخ ۴ دی ۱۳۸۶ به عنوان مرکز شهرستان تازه‌تأسیس دلگان برگزیده شد.

گلمورتی نزدیک‌ترین شهر به هامون جازموریان از سوی شرق است. ارتباط با دریاچه جازموریان از استان سیستان و بلوچستان از راه آسفالتهٔ ایرانشهر ـ بمپور ـ گل‌مورتی ـ روباهی - چاه کیچی است.

پیشینه

در سال ۱۳۵۹ خورشیدی فیلم مستندی به نام «نان بلوچی» توسط ابراهیم مختاری در مورد زندگی مردم گلمورتی ساخته شد که در جشنواره فیلم لایپزیگ آلمان در سال ۱۹۹۷ نمایش داده شد.

طبق این فیلم مستند، مردم گلمورتی در آن سال هنوز در کومه‌ها زندگی می‌کردند و تنها شب‌ها برق داشتند. منطقه نیز به خاطر درگیری خان‌ها با ناامنی روبرو بود.

امروزه راه آسفالتهٔ ایرانشهر به جیرفت از گلمورتی می‌گذرد.

در سال ۱۳۸۶ بخشی از واحدهای مسکونی ویران‌شده در اثر چَرخَند گونو در گلمورتی بازسازی شد

[afsanah82]

میرجاوه




اطلاعات کلی
نام رسمی: میرجاوه
کشور: ایران
استان: سیستان و بلوچستان
شهرستان: زاهدان
بخش: میرجاوه
نام‌های قدیمی: ميرجاه
مردم
جمعیت: ۸۱۱۳
زبان‌های گفتاری: بلوچي
مذهب: تسنن
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا: ۸۲۹ متر
اطلاعات شهری
شهردار: مشتاق احمد ریگی
پیش‌شماره تلفنی: ۰۵۴۳۳۲۲
تابلوی خوش‌آمد به شهر
وش يهتت


میرجاوه مرکز بخش میرجاوه شهرستان زاهدان یکی از شهرهای کوچک استان سیستان و بلوچستان ایران در ۷۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر زاهدان واقع است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن (۲٬۳۵۰ خانوار) ۱۳٬۵۹۰ نفر بوده است.

میرجاوه دارای یک دبیرستان پسرانه به نام شهید باهنر و یک دبیرستان دخترانه به نام چهارده معصوم است. از زمانی که میرجاوه به عنوان شهر تصویب شده آقای بشیر احمد ریگی تنها شهردار این شهر بوده و می‌باشند.

میرجاوه تنها مرز قانونی در جنوب شرق کشور است که رفت آمد سیاحان خارجی و داخلی از این معبر صورت می‌گیرد.

میرجاوه یعنی جای میر مثل میرکوه که می‌شود ییلاق میر در اینجا منظور میر بولان ریگی است از تیره نتوزهی که سران نسل اندر نسل طایفه ریگی می‌باشند.میر بولان سپهسالار نادر شاه افشار در فتح هندوستان بود که با ترفندی جنگی توانست زمینه فتح هندوستان را فراهم نماید.ودربلوچستان پاکستان ازاو به عنوان یکی از قهرمانان بلوچ یاد می‌شودو یک آکادمی معروف پزشکی یک خط قطار و تنگه ایی معروف بنام وی می‌باشد. میر بولان ریگی به پاس خدمات سندسرحد بلوچستان را به دستور نادرشاه افشار از فرمافرماکرمان دریافت نمود.میر به معنای سردار حاکم و سید اصل می‌باشد. بخشدار ميرجاوه هم اكنون حميدرضافخررحيمي مي باشد

[afsanah82]

نیک‌شهر

اطلاعات کلی
نام رسمی: نیک‌شهر
کشور: ایران
استان: سیستان و بلوچستان
شهرستان: نیک‌شهر
بخش: مرکزی
نام‌های قدیمی: گِه
مردم
جمعیت: ۱۴٬۴۸۳ نفر
زبان‌های گفتاری: بلوچی
مذهب: سنی
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا: ۴۵۰ متر
اطلاعات شهری
شهردار: جمشید میری
پیش‌شماره تلفنی: ۰۵۴۶
وب‌گاه: www.nikshahr.com

نیک‌شَهر یکی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان ایران در منطقه چابهار ( جنوب بلوچستان )است.

تقسیمات اداری

این شهر مرکز شهرستان نیک شهر می‌باشد که خود یکی از شهرستان های بزرگ و پرجمعیت استان سیستان و بلوچستان است. چهار شهر قصرقند ، فنوج ، بنت و اسپکه از لحاظ اداری زیر نظر نیک شهر هستند.

جمعیت

بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن (۲٬۳۶۵ خانوار) ۱۴٬۴۸۳ نفر بوده است.

رتبه جمعیت

نیک شهر از نظر جمعیتی در حد متوسط قرار دارد و در استان سیستان و بلوچستان هشتمین شهر پرجمعیت این استان می‌باشد. همچنین نیک شهر ۳۶۵ اُمین شهر پرجمعیت دربین تمامی شهرهای ایران است و از شهرهایی مانند بیله سوار ، فریدونشهر ، بشرویه ، مهران ، منوجان و بندر جاسک بزرگتر و پرجمعیت تر است.

دیدنی ها

از جاذبه‌های گردشگری این شهر می‌توان به درخت مکرزن(انجیر معابد انبه) اشاره کرد. چند قلعه تاریخی نیز در اطراف شهر دیده می‌شوند.

راه‌های ارتباطی

نیک شهر از طریق راه‌های اصلی آسفالته به شهرهای مهمی مانند چابهار ، کنارک و ایرانشهر متصل است. همچنین راه آهن مهم چابهار - کرمان که در آینده به بهره برداری می‌رسد از این شهر عبور می‌کند. نیک شهر بعد از کنارک ، نزدیکترین شهر به بندرچابهار است.

[afsanah82]

دریاچه هامون

دریاچه هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه است. این دریاچه از سه دریاچه کوچک تشکیل شده‌است که در زمان وفور آب به هم متصل می‌شوند و دریاچه هامون را که تشکیل می‌دهند. وبزرگ‌ترین پهنه آب‌های شیرین سیستان، نقش اساسی در زندگی مردم منطقه داشته، علاوه بر اثرات مثبت طبیعی، اقتصادی واجتماعی آن، در دین زرتشت نیز تقدس خاصی دارد. در دشت سیستان یک سری فرورفتگی هاو چاله‌های طبیعی وجود دارد که در ماه‌های مختلف به دریاچه وباتلاق ونیزار تبدیل می‌شودو به سه قسمت سابوری، پوزک وهامون تقسیم می‌شود.وسعت کل هامون‌ها در زمان پرآبی ۵۶۶۰ کیلومتر مربع است که از این مقدار ۳۸۲۰ کیلومتر مربع متعلق به ایران است. با این اوصاف، دریاچه هامون وابسته به رودخانه هیرمند می‌باشد واین وابستگی باعث شده تا هرگونه نوسانات در میزان آب آن، مشکلاتی را برای کل سیستم بوجود آورد. رودخانه هیرمند شریان اصلی ورود به هامون وهمچنین رودخانه‌های خاشرود،فراه، هاروت رود، شوررود،حسین آباد ونهبندان به هامون میریزند. نام دریاچه هامون در اوستا«کانس اویا»،در پهلوی «کیانسی» و شاهنامه فردوسی «زره»آمده‌است. تیمورلنگ نیز از این دریاچه چنین یاد می‌کند:امیر سیستان مرا سوار برکشتی کرد و روی دریاچه هامون گردش داد وبه من گفت که در دوره رستم وسعت این دریا بیش از این بود که می‌بینی. مولف حدودالعالم می‌نویسد:دریای زره به سیستان است که گرد آن سی فرسنگ است، اندر پهنای او هشت فرسنگ وگاه آب این دریا چندان بود که از رودی خیزد که از کرمان بگذرد وبه دریای اعظم ریزد.

[afsanah82]

قلعه پرتغالی‌ها

قلعه پرتغالی‌ها یا قلعه تیس در ۵ کیلومتری شمال غربی چابهار، در روستای تیس قرار دارد. این دژ متعلق به دوران اسلامی است و شماره ثبت ملی آن ۵۵۵ می‌باشد.

این دژ به ابعاد ۲۶×۵۴ متر ساخته شده‌است. پهنا ساختمان بر پهنهٔ دماغه‌ای که پانصد متر از آبخور دریا فاصله دارد در بخش انتهای دماغه واقع است. در بخش شمال شرقی درب ورودی اصلی قرار دارد و دارای چهار گوشواره خلفی که در پشت دیوارهای هشتی واقع شده‌اند. هر کدام از آنها خود یک اطاقی است که با پی‌های قطور ساخته شده‌اند. دارای ایوانی است که با دو پله با حدود یک متر ارتفاع از سطح حیاط دژ بلندتر است. در گوش شمال شرقی آثار اطاق‌هایی وجود دارد که اکنون خراب شده‌اند. و هر کدام دارای یک اطاق بزرگ تر مشرف به ایوان اختصاصی هستند. شیوهٔ ساخت بنا (اطاقها و ایوانها) شبیه به کاروانسرای شاه‌عباسی بیستون است که در زمان شاه سلیمان صفوی ساخته شده‌است. در سه طرف حیاط حجره‌ها و اطاقهایی حجره‌ها و اطاق‌های گوش شمالی وجود دارند.

در سوی ساحل دریای عمان آثار دو برج بزرگ در طرفین دیده می‌شود. برج سوی راست که در جنوب قرار دارد به صورت یک اطاق با یک ایوان و یک شاه نشین است که بر روی هرمی مکعب مستطیل شکل پی سازی شده و یک برج با منار بر روی آن قرار گرفته و یک منار به ارتفاع ۵/۶متر باقی مانده‌است. مصالح بکار رفته در ساخت دژ، آجر، سنگ و گچ می‌باشند و آثاروتزئینات از آجر و سنگ در اطراف گلدسته‌های باقی مانده‌اند، این مناره برای دیدبانی به کار می‌رفته‌است. و چون بر همه خلیج دهانه تیس اشراف لازم را دارد و در ضمن از فاصله زیادی در دریا دیده می‌شود.

سبک ساخت و نوع مصالح بکار رفته مناره و گوشواره به سبک سلجوقی می‌باشد. و تعمیرات بعدی که در اتاق‌ها و ایوان‌ها انجام شده بیشتر سبک صفوی و سبک دوران قاجار است. در گوشه‌های حیاط دژ آثاری از آب انبارها به چشم می‌خورد که از سنگ و ساروج و گچ ساخته شده‌اند. در بیرون دیوار بلند دژ آثار چاهی وجود دارد که در سنگ صخره کنده شده و لبه چاه بااستفاده از سنگ و ساروج محکم شده‌است. در بخش سقف دژ چوبهایی بکار رفته‌است که احتمالاً از مناطق دیگر به اینجا آورده شده‌اند.

تزئینات دور منار آجر چینی شبیه سبک تزئینات منارهای دوره سلجوقی می‌باشند اگر چه از بین رفته‌اند ولی نقش‌هایی به خط عربی و خط کوفی از اثر برجستگی‌ها و گودی‌ها مشخص می‌شود. اندازه اطاق‌ها معمولاً ۴×۳ متر یا کمتر است که دور یا چهار سوی یک پهنه پهناور واقع شده‌اند.

در کتاب باستان‌شناسی و تاریخ بلوچستان به نقل از سرتیپ مهدی خان مهندس ایرانی آمده‌است: «در تیس بسیار دژ خوبی است و یک سوی بدنه دژ وصل به دریاست، قدری ناتمامی دارد که بنُا و عمله در آن مشغول کارند. دیوار بزرگی از سوی دریا کشیده‌اند برای بار اندازی وغیره حصن معتبری است واصل دژ نو در روی تپه مرتفعی ساخته شده‌است.» {سنه۱۲۸۲ هجری}(ش۸)

[afsanah82]

منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار

منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار یکی از مناطق آزاد شش گانه ایران است که در راستای اهداف اقتصادی این کشور، در اوایل دههٔ ۱۳۷۰ در کنار چابهار و در پیرامون دریای عمان و اقیانوس هند بنیان گذاشته شده است.

منطقه آزاد چابهار با مساحت ۱۴ هزار هکتار در منتهی‌الیه جنوب شرقی ایران در ۲۵ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و ۶۰ درجه و ۲۷ دقیقه طول شرقی در شرق خلیج چابهار و در کنار آبهای دریای عمان قرار دارد. این منطقه به‌وسیله شبکه حمل و نقل زمینی و هوایی از شمال به کشورهای آسیای میانه و افغانستان، از شرق به پاکستان و از جنوب به اقیانوس هند اتصال می‌یابد. دسترسی مستقیم به آبهای آزاد و قرارداشتن در خارج از خلیج فارس و همینطور عدم آسیب پذیری در مواقع بروز بحران، موقعیت استراتژیکی را برای ایجاد یک گذرگاه ارتباطی بین کشورهای آسیای میانه و سایر کشورهای جهان فراهم آورده‌است.

بندر چابهار به دلیل موقعیت راهبردی، که نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آبهای آزاد است از اهمیت فراوانی برخوردار است و سازندگی و سرمایه‌گذاری فراوانی در آن صورت می‌گیرد؛ از جمله ساخت اسکله و افزایش گنجایش بارگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیماو ساخت راه‌آهن به سوی آسیای میانه و احداث فرودگاه بین‌المللی. این بندر یکی از مهمترین چهارراه‌های کریدور شمال-جنوب و شرق-غرب بازرگانی جهانی است.

ساختن فرودگاه بین‌المللی، کشیدن راه‌آهن برای اتصال به راه‌آهن سراسری ایران و کشورهای ترکمنستان و افغانستان، و افزایش اسکله‌ها برای بارگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما از مهمترین برنامه‌های توسعهٔ چابهار است.

مزیت‌ها

در منطقه آزاد تجاری صنعتی چابهار مزایای فراوانی (مانند برخورداری از معافیت بر درآمد و دارایی ۱۵ ساله و بسیایر از معافیتها و مزایای گمرکی و بازرگانی و سرمایه‌ای) وضع شده است. جدا از اینها این منطقه، مزیتهای کلی دیگری نیز دارد، مانند:
نزدیک‌ترین و آسانترین راه دسترسی به آبهای آزاد برای کشورهای آسیای میانه و افغانستان (بنا بر نظر سازمان ملل، چابهار یکی از مهمترین راههای کریدور شرق-غرب و جنوبی‌ترین راه این کریدور است)
اتصال به خشکی و سرزمین مادر که هزینه‌های تخلیه و بارگیری را به مانند قشم و کیش ندارد.
برخورداری از دو اسکله شهید کلانتری و اسکله شهید بهشتی با گنجایش حدوداً ۷۰ هزار تن
دسترسی به فرودگاه بین‌المللی کنارک و جاده‌های مواصلاتی
داشتن مراکز آموزش عالی
دوری از منطقهٔ شلوغ و پرتنش خلیج فارس و اتصال مستقیم به اقیانوس هند
وجود انواع تسهیلات و مزایا برای سرمایه‌گذاری و بازرگانی
آب و هوای همیشه بهاری در همهٔ فصول سال
داشتن جاذبه‌های فراوان طبیعی و تاریخی

[afsanah82]

فهرست روستاهای استان سیستان و بلوچستان


فهرست روستاهای استان سیستان و بلوچستان ایران: بخش آشار:
ودگر
پتکان
افشان
ایرافشان
سوختگز
ملک آباد
ککی
پینَگ
نلیان
تیس
میلک
پسابندر
سرجنگل
ضبطوک
گوربند
مگسان
کپوتی
کشیک

شهرستان سراوان:
کلپورگان
گشت سراوان
[ [پیرسیر ]]
قادرآباد(پسکوه)
پسکوه
سرسوره
قنداب
حق آباد
گل کوشن
گرروک(ملک آباد)
چگرد (شهرستان دلگان)
گوهر کوه(شهرستان نوک اباد)
[ویرایش]
شهرستان زابل
جزینک بزی ادیمی
حسین اباد حسین اسماعیل
ده بزی سفلی باغ ادیمی
خوگی ده بزی علیا(بذر خالص ) طاغذی
سیدخان چرک کدخدافقیر
کربلایی حسن حلیم خان رحیم خان سارانی
دهنه غلامان شریف اباد ابراهیم کیخا
قلعه کهنه بندانی بالاخانه
قلعه نو قره باغی کدخدا حاجی علی
ده پیری امام خان دهنوپشت ادیمی
سنارودجنوبی پلگی بزئ کچیان
حسین مسافر حاجی اباد خوشداد
محمداباد عیسی حاجی
جزینک خوشداد کهنه محمدحسن
قلعه کنگ جهان تیغ پشت اب دغال
ندام ده رضا پیران دخت
ده درویش محمدابادگلزار نوشیروان خانه‌های درویش
خالقداد نو ده نورمحمددشتی ده غلامعلی
هاشمزهی عباسعلی ده کمالی
ده صفدرمیربیک ده میرخان ده منصوری
پارودین / پاره دین راهدار ده شهید محبعلی سارانی
پلگی خمر کیان اباد (شندک ) اله اباد
حسینا ادیره ده عیسی علیا
ده خان محمدبدیل ده افسری محمدابادادیمی
دشتک امامی حسین ابادمیرشاه
قلعه رستم چهارچشم خانه‌های رودباری
ده ارباب حاجوک پیران
ده نوسیدخان زیارت جهان تیغ ساختمان
ده رشید گزانگوری کدخداصفر
ندام غربی کرگزی دهنوپیران
پلگی پائین شهسوار محمدخوشداد شوکت سارانی
چلستعلی نورمحمدجهان تیغ اکبراباد
عباس عبداله ده شرکت ده الری
ده موسی ده غلام ابراهیم حسین ابادخواجه
شادی قلعه حیدراباد چرک حاجی غلامعلی
علی اباد تختک ریگ علی صوفی ده شهباز
کل کنگ روستائ هاشم اباد حجت اباد کدخدا جبار
لف عباس اباد شیخ ویسی ده عیسی سفلی
آس قاضی عباس قاسم کربلایی حیدر
سهراب غلامی قائم اباد کنگ پیران
کربلائی علی شهرکی ده دیوانه ده ولی داد
خانه‌های مولوی سیداقبال اسلام اباد
پلگی سید سه قلعه شریف اباد
ابراهیم ملک داد ده فتح اله ده علیم
حاجی مسکین حسن اباد دهنه باغی
خمک کمپاداره راه ابیل
حسن پیری گل خانی خانه‌های حاجی خدابخش
خمک دشتک میل نادر ده میر شاه
راشک شهرک گلخانی مشهدئ غلامعلی قنبر علی
حسن علیخان قائم اباد سفیدابه
کندرک صادق بوتگو
گوری ناصرآبادعلیا زورک / زاروک
لچوی سهراب شیخی سخی اباد
نورئ لورگ باغ سفیدابه
افشاریه عباس ابادسنجدی سفیدابه کهنه
الری حیدراباد سن کوری
غلام گلزار ده سنچولی شندول
حسین ابادی محمداباد لورگ باغ کم زرد
حسینالطفعلی صفر احمداباد کرباسو
ده قاسم قجر اسلام اباد کفتارگو
شیخ لنگی شاطرمحمود کورگزی
کمک حسامیه ماده کاریز
میرزاموسی ریگ آب اقاجان مچک
گلزارپیری ناصرابادسفلی سمندر
ملنگ جما کنگ مزار کلات ملاحسن
واصلان تیمورابادشیخی کلات حاجی نورمحمد براهویی
دهمرده سهراب دلارامی جولی بالا کلاته حسین خان
شیرمحمد خواجه احمد مک سرخ
ترقوئی امیرنظام کلاته سهراب
ده رستم بابدین حسن اباد
علی جعفرسفلی جنگیان رحمت اباد
یوسف اباد چوتوشرقی کلاته عمر
کلاته عمر لومار
حاجی احمدخان خواجه احمد اسماعیل اباد
عباس اباد شیراباد پدگی
حاجی حسین شهرکی مهاجری سنجدو سامانی نورمحمد زهک
کربلائی حسن نورمحمدهارون حسینا
خانه‌های علی جعفرعلیا بلگگ
بلگاک شهرک کوهک
خرابه شیرمحمد جما خانه‌های صمد
ده خدابخش ده نادر شاه گل
غلامعلی سرگزی ملاقاسم عباس رستم
جان ابادسنجرانی ده نو حسین میردل
حاج غلامحسین سیاه خان بامری
حسین میرعلی عبدالغفور حسن خون
حسین نورمحمد ملاشریف ملکحیدری
ملک اباد شهرکی ده یادگار جلالی
سنچولی ده احمدعلیخان ده دراز
شاهگل گلمیر خلیفه کچکول ملا ابراهیم
شاه میر دوازده سهمی جنگی خون
شریف قزاق ده لجه‌ای سیاه سر
شهیدده مرده عبدالعزیز کودنو
عیسی فقیر علی جان بزی شهرکی
قزاق ملک اباد سه قلعه
کربلائی شهباز شریف ریگی حاجی جلایی
میرگل اله دو میرزاخون
علی پیری بلوچ نارویی شیب گوره
محمدجان جهند جهانگیر
محمدجهانگیر حیات خان ده علی اخوند
عیسی پیری عبدالله گرگیچ ده مستیخون
ابراهیم اصغری دادکریم درویش
شیراباد لال خان جریکه
شاه بیک ده غفور ده سیدمحمد
پسرمردان ده روشن ده علی جان
اصغرجما ملک محمد ده زینل
علی شهرکی تیموراباد علی اباد
براهویی ده اسماعیل قنبر حسینعلی مستیان
کوه خواجه ده اکبرعباس ده ازاد
شهرک علی اکبر جمال اباد ده گزمه
ازادی چلنگ پشت رود کفتارگی
صوفی خدری کل پبازعلیا
صیادان سفلی زورابادسالاری ده حسینا
ده عباس خان ده سنچولی اسدا00
کوه خواجه شهدادبالا محمددادی
ده لطف اله شهدادپائین بچه در
محمدصفر علی محمدپیرمرد جی سرخ علیا
ده محمود ده عوض حسن رحیم
مالکی نورئ خیراباد
اس افضل اباد شریف اباد
پودینه تیموراباد کود
جهانبخش دادی عطامحمد
ده حسین رئیسی کلات سالاری مشهدی محمد
حسینا خدرئ (ستوده ) ده محمدمیرزا
ده اکبرجعفری ده بلند زاهدان کهنه
خراشادی زیارت ده حاجی شهباز
سرسنگ ده سیاه سر اشترک حاجی نظر
صیادان گنده بخش کربلایی موسی سالارئ روستائ مولوئ خدا رحم رودینی
شیبانی ده کرمی میرخان شاهگل
ده عباس کور ده ملاعلی سیاه خان
محمدصفرشاه نظر علی صوفی موسی شهباز
علیرضا اسلام اباد حاجی عباس
زورجعفرشهباز اکبراباد کهک
صیادان علیا بالاشیخ علی مردان
محمداعظم براهویی طفلک
لوتک تیلر چنگیزشیرزهی
حسین آبادسفلی
حسین آبادفلفلی عل خانه‌های حاجی گل میر کل پباز سفلی / رحمان شیر زهی
اسلام اباد چلنگ محمداباد
دوران خان حسین مشهدی جانی
سکوهه خیاری دلمراد
شهر سوخته داداله ده کول شیب
ابراهیم میرزاخان درویش علی دهکول
لوتک گرگ دهکول اسلام نظر
مسافرکلاتی گل محمدنورئ سدکی
بندهی راه انجام خانه‌های علیمرادحسن
شهرک حسن اباد محمدجان خلیلی فیروزه‌ای
دوست محمدحاجی کبلائی موسی خمرئ کیخای کهنه
حسین ابادسفلی ده عوض (گلستان ) ابراهیم اباد
قلعه سام حاجی عباس بهرام اباد
شهر جدید رامشار بنجار دولت اباد
چاه صاحبالزمان (عج ) امامیه پائین عباسیه
قلعه دل اسا تپه دز ده اقاجان
سعیدخان زیارتگاه بی بی دوست الهی
لوتک شیرمحمد ده ارباب تمبکا
لوتک صفرشاه ده اسکل چونگ مرغان
قلعه حسن ده شیخا حاجی عباس
صفربرفی ژاله‌ای حسین زینل
ال گرگ کرباسک ده رضاعلی
ده علی اخوند ده درگی دیوانه
حسین محمد ده سرحدی ده رستم محمود
برقی حسین اباد جر علیمرادهراتی
ده علی رضا حیدراباد کریم شاه نظر
فقیر کلوخی کوشه پائین
قلعه رستم سیاه مرد نوری
کندو غلامرضاسند گل یوسف حسن
گل محمد چهارخری
فتح آباد ده اقائی
لوتک حاجی عظیم روستائ رشید ده حسن علی اکبر
لوتک رحیم خان ده حاج اقائی چهارخمی
ورمال ده کول پشت اب ده کیخا
پشت دشت قاسم اباد ده میر
ده ملا نظر ده غلامان شهرک بزرگ
ده غلام نبی جهان تیغ کوشه علیا
جهان اباد کربلایی قربان زوراباد
سنجرانی حسن اباد ده اخوندغلامی
مندیلان پائین هراتی
محمد آباد هراتی غریب
میلک ده حسن علی حسین باقر
محمدقاسم ده سرحدی ذوالفقاری
نایب لجه‌ای گل محمدبیک
ده میرزا زینل اباد
جهان ابادسفلی محمداباد شهرک کوچک
دهنوعلی خان شیر محمد آذریان
ده رضاجر ده علیرضا
ده میرجعفرخان بامری غلامان ابادئ امام زمان
ده میرجعفرخان(مادعلی)
عبدالرحمان صفرزائی ده اصغر باغک
پکک حاجی حیدر سادات توتی
پهلوان ده نهور حمزه اباد
جهان ابادعلیا دهنو ده رضا
ساسولی علی اباد کربلایی یارمحمد
کنگ شیرعلی خان گل میر گنبدشاهی
حاجی ملنگ خروط حاجی صفر کیخارسول
ده کدخدا شاه جان بامرئ حیدری پل اسبی
جانی محمداباد علی جان درویش
دوکله ده میرزنگ پنجک
زوراباد ده بوله ده تقی
عزیزبامدی ده گت حاجی حسین حیدر
ملکمحمد گل اباددوم ده موسی محمد
میم خان بامری جهانتیغ دهباشی
ابراهیم اباد ابیل سیاه پشته
ده ازاد ده کریم ده مرده ه شهریاری
میرزاخان برج افغان کربلایی غلام
نظرگرگیچ حسن رحمان کربلایی عباس
بلال نظرسارانی کیخای میربیک
حاجی بلوچ خان ده میرعبدالله گزموم
حسین اربابی گل اباداول ملارضا
حاجی نبی ملامحمد نظرعلی حسین
دهمرده ولی اباد رستم محمود
سرفراز محمدشوراب نیگرد
شارخ نراقی کربلائی علی
شیرعلی خان ده حاجی عبدالله
عباس آذریان ده شیردل
شیرمحمدگرگیج امیراباد بصیران
علی اکبر ده گرگ فقیرقاسم
قجربارانی دهمرده ملک اباد
مشهدی محمد غلامرضا نورئ دکدهمرده
مندیلان بالا جبار ده جعفرئ
سیدخان قرقری دوست محمد
خانه‌های محمد گردن ریگ ده علیمراد
خانه‌های خداداد گمشاد کریم کشته
لجه‌ای ملاعلی ده نورمحمدصفرزایی
ده حاجی حسین بش دلبر یارمحمدعلم
ده میرزامحمد تندورک خاک سفیدی
ده شادی میم خان تپه کنیز نوراله
خانه‌های مهراله
نظرآباد کانال شهرک غلامعلی
سنجردهمرده صمد دهمرده پودینه
صالح محمد شهریارئ پیران ساسولی
شیخ علم دهمرده شغالک
مارگان نورمحمدخان عاشقان
کنگ امام داد ده هیبت عباس خان
رنده شهرکی لنگر علی حسینا
بارانی ده مریم سارانی
زهروزهی خاک سفیدی پکیرشهسوار
جلال افغان گرگیج حاجی / برج یوسف/ غلامحسین دهمرده جما
شندل شندک جنگیخو
کندل صدیف خانی عباس
ده کدخداعلی نمروری قرقری خمر
جهانتیغ ملادادی نورمحمدیوسف
شیرین سالار گله بچه اربابی
رضاسیاسر دهمرده لچ
صاحب خان بارانی محمدحسین بارانی صاحب خان
شیردل سادک اربابی خان محمد
چاردری امیراباد غلامعلی
شاه محمدقاسمی/ ده شاه محمد قاسمی برج میرگل حسین علی خان
گزمه پلگی ده رحمان
گل میر دولت اباد قجر /قجر محمد حسن
مارگان سراوانی کرم
حاجی ابادسعید علیخان زمان کرکوه
سرگلزایی گلزاریگن نیک محمد
ابیل پل رنده ملانورمحمد ده انوشیروان
اسماعیل علی داشک دوست محمدلشکران
ملا گلاجان اس حاجی سرگزک
ال گرگ اکبراباد علیخان کچ کل
حسین صفدر ده بزی نهنگی کریم سارانی
سیادک تخته پل دادخداسالولی
فخیره سفلی خمک ازاد
کچکول دراز پسندخان
کنگ ملاعبداله امرودی /نمرودئ غلام محمد / غلام محمد پودینه
چکل علی احمد خدری
دهمرده کتمک رسول غلام
تاجی اصغر کخا صالح خان
توکل میرشکار طاووس
بلوچ ابیل اسک عباس شاهگل
لطفی گرگ عیدوسهراب
علیخان نیک محمد کامخان
مسکین صفرزائی گلشاه
دادشاه محمد پهلوان میرگل کلاتی گلشاه
ارگ خان ملک کرئ گله چاه
تکر اصغرجنگی مجید
دوست محمدشاه گل پهلوان پکیرمحمود ده مختار
رسول افغان رضاخان میرزاعلی
سلطان ریگموری یوسف اسلام
صمد ده سنگو ملاعظیم
ملکی سیدخان ده رخشانی
موسی کوهکن شهرکی ملاعبداله
میرزانبی شیرعلی هاشم رستم
ملنگ حسن فراهی اله داد
غلامعلی جعفر کوهکن خانی گل محمدرخشانی
رنده سفلی جماخان امیر
دهمرده سیاوک محمودی بالا ملادوست محمد
علی مدد محمودی پائین ده غلام محمد
غلامحسین لاغری میران ثابت اله
نظرشریف پده‌ای حکیم ریگی
فخیره علیا حسن شیخ دادزری
حاجی ملک شیرزایی ده نو سیاه خان
لورگ خاری کرق شاه جان ده عبداله
حسین کوت کریم کشته قادراباد
گرگیج کندیکه کریم خان
محمد اقا رخشانی اربابی ده گل میر
سرگزی حاجی هیبت ابراهیمی گل میرا
علی اکبرخمر مولوئ دوست محمد ماککی
کول محمدخان
گل محمدشیرمحمد مسافر
مرادعلی نایب
ملاعوض ولی خرمایی
غلام رستم خدارحم
حاجی حسین شیرزهی حاجی باباخان
عنایت سیاه خان
گرگ ده احمد
صوفی سیدی شهریاری میرزاحاجی
حاجی شاه محمد شهرک شهیدبهشتی
خانه‌های نظرصاحب خان چلوکی
کام خان بارکزی
اسک حاتم
رودینی خانه‌های امیر
مجید عیسی زهی براهویی
یارمحمدخروط
ملارحمت
حنیف
یار محمد /یار محمد رحمت کرتکه
روستای شهید سراوانی

ده درگی