<><><ابعاد سیاسی صحیفه سجادیه><><>

[R A H A]

«ما مفتخريم كه صحيفه سجاديه اين زبور آل محمد صلي الله عليه و آله از ماست.» امام خميني (ره)
از آنجا كه در زمان امام چهارم شرائط اختناق آميزي حكمفرما بود، امام بسياري از اهداف و مقاصد خود را در قالب دعا و مناجات بيان مي كرد. مجموع دعاهاي امام سجاد به نام "صحيفه سجاديه " معروف است كه پس از قرآن مجيد و نهج البلاغه بزرگترين گنجينه گرانبهاي حقايق و معارف الهي به شمار مي رود به طوري كه از ادوار پيشين از طرف دانشمندان برجسته ما " أخت القرآن " ، " انجيل اهل بيت عليهم السلام " و " زبور آل محمد صلي الله عليه و آله " لقب گرفته است.
صحيفه سجاديه تنها شامل راز و نياز با خدا و بيان حاجت در پيشگاه وي نيست بلكه درياي بيكراني از علوم و معارف اسلامي است كه طي آن مسائل عقيدتي، فرهنگي، اجتماعي، سياسي و پاره اي از قوانين طبيعي و احكام شرعي در قالب دعا مطرح شده است.
در سال 1353 ه. ق مرجع فقيد مرحوم آيت الله العظمي نجفي مرعشي قدس سره نسخه اي از صحيفه سجاديه را براي علامه معاصر مؤلف تفسير طنطاوي به قاهره فرستاد. وي پس از تشكر از دريافت اين هديه گرانبها و ستايش فراوان از آن در پاسخ چنين نوشت: «اين از بدبختي ماست كه تاكنون بر اين اثر گرانبهاي جاويد كه از مواريث نبوت است، دست نيافته بوديم، من هر چه در آن مي نگرم آن را از گفتار مخلوق برتر و از كلام خالق پايينتر مي يابم. »
امام سجاد در ضمن دعاهاي خود در چندين مورد مباحث سياسي بويژه مسئله امامت و رهبري جامعه اسلامي را مطرح كرده است كه ذيلا نمونه هايي از آنها را مي آوريم:

[R A H A]

. مبارزه با كارگزاران ظالم
امام سجاد در دعاي بيستم (دعاي مكارم الأخلاق) چنين مي گويد: «خدايا بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا بر آن كه بر من ستم كند دستي (نيرويي) و بر آنكه با من ستيزه جويد زباني (برهاني) و بر كسي كه با من دشمني و عناد ورزد پيروزي عطا كن و در برابر آن كس كه نسبت به من به حيله گري و بدانديشي بپردازد راه و تدبير و در برابر آن كه بر من فشار و آزار رساند نيرو ده و در برابر عيبجوياني كه بر من عيبجويي و دشنام گويي كنند قدرت تكذيب و در برابر خطر تهديد دشمنان به من امنيت عنايت فرما...»
چه كساني جز كارگزاران عبدالملك نظير حاكم مدينه بودند كه امام مورد ستم ستيزه جويي عناد بدانديشي فشار، آزار و تهديد آنان قرار داشت؟ بنابراين در واقع اين دعاي امام شكوائيه اي در برابر زورگويي هاي حكومت وقت بوده و از اين نظر بار سياسي داشته است

[R A H A]

. نفي مشروعيت حكومت بني اميه

در دعايي كه امام روز عيد قربان و روز جمعه مي خوانده چنين آمده است: «خدايا اين مقام (خلافت و رهبري امت اسلامي كه اقامه نماز در روز عيد قربان و روز جمعه و ايراد خطبه از شئون آن است) مخصوص جانشينان برگزيدگان تو، و اين پايگاهها از آن اُمناي تو است كه آنان را در رتبه والايي قرار داده اي ولي ستمگران (همچون خلفاي ستمگر اموي) آن را به زور غصب و تصاحب كرده اند ... تا آنجا كه برگزيدگان و خلفاي تو مغلوب و مقهور گشته اند در حالي كه مي بينند احكام تو تغيير يافته كتاب تو از صحنه عمل دور افتاده فرائض و واجباتت دستخوش تحريف گشته و سنت پيامبرت متروك گشته است. خدايا دشمنان بندگان برگزيده ات از اولين و آخرين و همچنين اتباع و پيروانشان و همه كساني را كه به كارهاي آنان راضي هستند لعنت كن و از رحمت خود دور ساز... »
در اين دعا امام با صراحت از مسئله امامت و رهبري امت كه اختصاص به خاندان پيامبر دارد و غصب شدن آن توسط ستمگران ياد مي كند و بدين ترتيب مشروعيت حكومت بني اميه را نفي مي كند.

[R A H A]

3. معرفي رهبران الهي به مردم
امام زين العابدين در دعاي عرفه اش مي فرمايد: «پروردگارا درود فرست به پاكترين افراد خاندان پيامبر كه آنان را براي رهبري امت و اجراي اوامر خود برگزيده اي و آنان را خزانه داران علمت، نگهبانان دينت جانشينان خود در زمين و حجتهاي خويش بر بندگانت قرار داده اي و به خواست خود آنان را از هر گونه پليدي يكباره پاك كرده اي و آنان را وسيله ارتباط با خود و راه بهشت خويش قرار داده اي... خدايا تو در هر زمان دين خود را به وسيله امامي تأييد فرموده اي كه او را براي بندگانت رهبر و پرچممدار و در گيتي مشعل هدايت قرار داده اي پس از آنكه او را با ارتباط غيبي با خود مرتبط ساخته اي و او را وسيله خشنودي خود قرار داده اي و پيروي از او را واجب كرده اي و از نافرماني او بيم داده اي و به اطاعت از امر او و پذيرش نهي او دستور داده اي و مقرر داشته اي كه هيچ كس از او سبقت نگيرد و هيچ كس از پيروي او پس نماند...»
حضرت در اين دعا نيز از نقش و موقعيت ويژه رهبران الهي و امامان از خاندان نبوت و امتيازهاي آنان سخن مي گويد. (برگرفته از سيره پيشوايان، مهدي پيشوايي، ص 274 تا 277)
عصاره سياست در اسلام همين است كه امام معصوم بايد به عنوان زمامدار به حق در رأس حكومت قرار بگيرد. و همه دستورات جامعه اسلامي از زبان او بيان شود و به فرمان او باشد. بنابراين يكي از مضامين مهم سياسي ديني صحيفه طرح مسأله امامت است.
اين همان مفهوم عبارت بزرگان ديني چون آيت الله مدرس (قدس سره) است كه مي فرمايند: سياست ما عين ديانت ماست. پس اسلام ناب محمدي نسبت به مسائل اجتماعي بي تفاوت نيست همانگونه كه امامان شيعه اين گونه بودند و علت اصلي شهادتشان نيز همين بوده است. ما نيز اگر بخواهيم از آنان الگو بگيريم و راهشان را ادامه دهيم بايد در جامعه اسلامي حضور پر رنگي داشته باشيم و از مسائلي كه در اطرافمان مي گذرد به سادگي نگذريم و خود را مسئول سلامت اجتماع بدانيم. و الا اگر اجتماع فاسد شد دودش در چشم ما هم خواهد رفت.


نوشته سيد روح الله علوي - گروه دين و انديشه تبيان