ضرب المثل های کردی - ضرب المثل کردی

[R A H A]

ضرب المثل کردی - ضرب المثل کردها - فرهنگ کردی


په‌ندی پێشینان


1-قه‌ل به‌ قه‌لی وت ڕووت ڕه‌ش بێت
2-چه‌م بێ چه‌قه‌ڵ نابێت
3-له‌ هه‌موو هه‌ورێک باران نابارێت
4-ئه‌وه‌ی سمێڵی سوور بێت هه‌مزاغا نیه‌
5-نان ئه‌و نانه‌یه‌ ئه‌مڕۆ له‌خوانه‌
6-ده‌ستی ماندوو له‌سه‌ر سکی تێره‌
7-گۆشتی لاڕانی خۆت بخۆ مننه‌تی قه‌ساب هه‌ڵمه‌گره‌
8-تا خاوه‌ن ماڵ دزی گرت،دز خاوه‌ن ماڵی گرت
9-که‌ زۆر هات قه‌واره‌ به‌تاڵه‌
10-ماڵ له‌ خۆی نه‌بوو میوانیش ڕووی تێکرد
11-سه‌ری نایه‌شێت په‌ڕۆی لێ به‌ستووه‌
12-که‌ڵه‌شێریش نه‌بێت ڕۆژ ئه‌بێته‌وه‌
13-سه‌فه‌رو مه‌عامه‌له‌ سه‌نگی مه‌حه‌که‌
14-کاری ئه‌مڕۆ مه‌خه‌ره‌ سبه‌ی
15گیا له‌سه‌ر بنجی خۆی ئه‌ڕوێته‌وه‌
16به‌رد له‌ جێ ی خۆی سه‌نگینه‌
17-دۆم بێت و کڵاش بۆ خۆی دروست کات
18-مار ڕقی له‌ سیره‌، سیریش له‌ به‌رده‌م کونی مار ئه‌ڕوێت
19-سه‌لکی سیری یان قنچکی پیازی
20- هه‌موو شتێک به‌ خوێ، خوێش به‌ مانا
21-ماڵی قه‌ڵب سه‌ر با خاوه‌نێتی
22-ماست نیه‌ به‌ ده‌مته‌وه‌ دیار بێت
23-چی بچێنیت ئه‌وه‌ ئه‌دووریته‌وه‌
24-پاره‌ بده‌و مه‌لا له‌ مزگه‌وت ده‌رکه‌
25-سه‌یری دایک بکه‌و ، دوێته‌ بخوازه(داڵک بدوێنه‌و دوێته‌ بخوازه‌‌)‌
26- ماسی له‌ به‌حرا سه‌ودا ناکرێت
27-شه‌ل نی یه‌ پێ ی شکاوه‌ 28-قه‌دری زێڕ لا ی زه‌ڕه‌نگه‌ره‌
29-ئاش له‌ خه‌یاڵێک ، ئاشه‌وان له‌ خه‌یاڵێک
30-به‌ به‌ردێک دوو چۆله‌که‌ی کوشت
31-برسێتی ڕه‌گی هاری به‌ده‌مه‌وه‌یه‌
32-دار هه‌ڵبڕه‌ سه‌گی دز دیاره‌
33-دوو پشکه‌ له‌خۆی به‌شکه‌
34-بۆ ڕیش جوو سمێڵیشی دانا
35-مریشک هێلکه‌ی قازی کرد قنگی دڕا
36-به‌ قه‌د به‌ڕه‌که‌ی خۆت قاچ ڕاکێشه‌
37-هه‌ر که‌س به‌ لێفه‌ی خۆی بنوێ
38-کێ خواردوویه‌ته‌وه‌و کێ ی گرتووه‌
39-بانێکه‌و دوو هه‌وا
40-به‌ڕه‌ لای ته‌نکیه‌وه‌ ئه‌دڕێ

[R A H A]

41-کونه‌ مشکی لێ بووه‌ به‌ قه‌یسه‌ری
42-گه‌وره‌ ئاو ئه‌ڕێژێ و بچوکیش قاچی تێوه‌ر ئه‌دات
43-کوێر تا ئه‌مرێ به‌تامای دوو چاوی ساغه‌
44-کاسه‌ی پڕ ئاشتی ماڵه‌
45-ئه‌وه‌ی که‌ بۆ گوو که‌ر هه‌ڵ ئه‌که‌وێت بۆ ڕاوکه‌ر هه‌ڵ ناکه‌وێت
46-نان بۆ نانه‌وا گۆشت بۆ قه‌ساب
47-له‌ کاتی ڕاوا نه‌بێت گووی نایه‌ت
48-به‌ری ڕۆژ به‌ بێژنگ ناگیرێت
49-دوو گا له‌ دۆڵێکا ڕه‌نگی یه‌ک نه‌گرن خوی یه‌ک ئه‌گرن
50-ندی و بدی کورێکیان بوو له‌ جیاتی ناوک کێریان بڕی
51-تف هه‌ڵده‌ ناو چه‌وانی خۆت ئه‌گرێته‌وه‌
52-کای کۆن به‌با مه‌که‌
53-هه‌تا گوندۆر گوندۆر بوو خزمی مه‌ گه‌له‌ک زۆر بوو، گوندۆر هاته‌ بڕانێ خزمی مه‌ هاته‌ قڕانێ
54- گۆزه‌ی تازه‌ ئاوی خۆشه
55-ئه‌و ماسته‌ بێ موو نی یه‌
56-ئه‌و باوکه‌ی مه‌له‌وان بوو کوڕه‌که‌ی ئاو بردی
57-به‌رد تل بده،‌ بێ کار مه‌به‌
58-دۆم به‌ دانیشتن ماڵی وێرانه
59-کا هی خۆت نه‌بوو کایێنه‌که‌ هی خۆت بوو
60-سه‌ری بێ ده‌لاک مه‌تاشه
61-مریشک هێلکه‌ش ئه‌کات و ڕیقنه‌ش ئه‌کات
62-گۆم تا قووڵ بێت مه‌له‌ی خۆشه‌
63-له‌ ئاوی خووڕ مه‌ترسه‌ له‌ ئاوی مه‌نگ بترسه‌
64-له‌ بخۆر مه‌ترسه‌ له‌ نه‌خۆر بترسه‌
65-ده‌ریا به‌ ده‌می سه‌گ گڵاو نابێت
66- باری که‌ر دایم قورسه
67-بووکێ له‌گه‌ڵ تۆمه‌ خه‌سوو تێبگه‌
68-دیوار له‌گه‌ڵ تۆمه‌و پاسار گوێت لێ بێت
69-هه‌موو که‌س له‌ شه‌ڕواڵی خۆی دا پیاوه‌
70-که‌س به‌ دۆی خۆی ناڵێت ترشه
71-ئه‌یه‌وێت ماسی بگرێت و قاچیشی ته‌ڕ نه‌بێت
72-ده‌سته‌ چه‌وره‌که‌ی خۆت به‌ من مه‌سڕه
73-مردوو له‌وه‌ پاکتر ناشۆرێت
74-له‌ ئاش زۆری پێچووه‌، له‌ ڕێگا په‌له‌ په‌لیه‌تی
75-دوای کڵاوی با بردوو مه‌که‌وه‌
76-ئه‌و هه‌ویره‌ ئاو زۆر ئه‌کێشێت
77-ته‌شی ڕێس ته‌شی ڕێس بێت به‌کلکی که‌ریش بێت ئه‌ی ڕێسێت

78-بیانووی تڕ نانی جۆیه‌

79-به‌ختی له‌ هه‌موو شتێکدا ڕه‌شه‌،ته‌نها له‌ شووتی دا سپی یه‌

80-سه‌ری له‌ به‌ر هه‌تاو سپی نه‌کردووه‌

[R A H A]

81-من هه‌ر به‌ پاڵووت ئه‌که‌م و تۆ هه‌ر ئه‌بیت به‌ پاشوو

82-من ئه‌ڵێم نێره‌ ئه‌و ئه‌ڵێت بیدۆشه‌
83-ڕێوی به‌ کونا نه‌ ئه‌چوو شتێکیشی به‌ست به‌خۆیه‌وه‌
84-که‌ گوورگ پیر بوو ئه‌بێت به‌ مه‌خسه‌ره‌ی سه‌گ
85-ڕێوی له‌ کونی خۆی هه‌ڵگه‌ڕێته‌وه‌ گه‌ڕ ئه‌بێت
86-که‌ری دێز حه‌ز به‌ تۆپینی خۆی و زه‌ره‌ری ساحێبی ئه‌کات
87-نان خۆرت بمرێ به‌س مشور خۆرت نه‌مرێ
88-ئه‌وه‌ی ده‌تگرێنێت دۆسته‌، ئه‌وه‌ی که‌ پێت پێ ئه‌که‌نێ دوژمنته‌
87-له‌ ده‌ گوێز گوێزێک پووچ ئه‌بێت
88-که‌ جام پڕ بوو لێ ی ئه‌ڕژێ
89-سه‌رێکی هه‌یه‌و هه‌زار سه‌ودا
90-له‌ ده‌رگای هه‌ر که‌سێکت دا له‌ ده‌رگات ئه‌ده‌نه‌وه‌
91-ده‌نگی ده‌هۆڵ له‌ دوور خۆشه‌
92-ئه‌گه‌ر مار جارێک پێوه‌ی دایت خوا بیگرێ، ئه‌گه‌ر بوو بو دوو جار خوا تۆ بگرێت
93- با له‌ هه‌ر کوێیه‌که‌وه‌ بێت ئه‌و له‌وێ شه‌ن ئه‌کات
94-له‌ کانی یه‌ک ئاوت خوارده‌وه‌ لێڵی مه‌که‌
95-دار به‌ ته‌وری وت گه‌ر کلکت له‌ خۆم نه‌ بوایه توانای بڕینمت نه‌ ده‌بوو
96-هه‌ردووک جاشی ماکه‌رێکن
97-ئه‌وه‌ی به‌رز بفڕێت نزم ئه‌نیشێته‌وه‌
98-سوار تا نه‌گلێ نابێت به‌ سوار
99-قه‌رز کۆن ئه‌بێت نافه‌وتێت
100-قه‌رز دوو ماڵ ئاوه‌دان ئه‌کاته‌وه‌
101-ماڵی زیاد سه‌ر ناشکێنێت
102-قومارچی دۆڕاو نه‌ڵێت به‌ .......ه‌وه‌ دڵی ئه‌ته‌قێ
103-ئاشی نه‌زان خوا ئه‌یگێڕێت
104-خوا تا کێو نه‌بینێت به‌فری تێ ناکات
105-به‌ردی بچووکیش سه‌ر ده‌شکێنێ
106-هه‌موو گیانله‌به‌رێک گۆشتخۆره‌ به‌س ناوی گورگ به‌ده‌
107-بزن هه‌میشه‌ قنگی به‌ ده‌ره‌وه‌ بوو که‌س ناوی نه‌ ده‌برد،مه‌ڕ یه‌ک جار قنگی به‌ده‌ر‌ که‌وتکردیان به‌ چه‌پڵه‌
108-چه‌پڵه‌ به‌ یه‌ک ده‌ست لێ نادرێت
109-ئه‌وه‌نده‌ مه‌ڵێ گوێت لێ نه‌گرن، ئه‌وه‌نده‌ش گوێ ڕامه‌گره‌ سه‌رت بێته‌ ژان
110-مناڵی بچووکیش خه‌ونی گه‌وره‌ ده‌بینێت
110-هه‌ر که‌س ده‌چێته‌ قه‌بری خۆی
‌ 111-ماڵی نه‌خۆری بۆ چه‌کمه‌ سۆری
112-بزن بۆ شه‌وێکیش شوێنی خۆی خۆش ئه‌کات
113-ئه‌گه‌ر گوڵ نیت دڕکیش مه‌به‌
114-که‌چه‌ڵ که‌ ده‌رمانکه‌ر بێت ده‌رمانی سه‌ری خۆی ئه‌کات
115-ساڵی خۆش له‌ به‌هاره‌که‌یدا دیاره‌
116-مه‌ستی و ڕاستی

‌ 117-قسه‌ یان له‌ شێت یان له‌ مناڵ
118-له‌ برسا بمری له‌ گه‌ڵتا ئه‌گری نانت ناداتێ
119-گۆم تا قووڵ بێت مه‌له‌ی خۆشه‌
120-بانگی موحه‌مه‌د به‌ ئاشکرا خۆشه
121-به‌رخی نێر بۆ سه‌ر بڕینه‌
122-که‌ره‌ مه‌مره‌ به‌هاره‌ کورتانت بۆ دێت له‌ شاره‌‌

[R A H A]

لـه‌ پـه‌نـده‌كـانـی‌ پـیره‌مـێــرد


بــرینـی‌ لـه‌ شــت چــاری‌ ده‌وایــه
‌بــرینـی‌ دلـَت ســا ڕیـَـژی‌ نــا یـــه‌


جـوێنی‌ بێـگانـه‌ كـه‌متر كـار ئه‌كــا
تـوانـجـی‌ دوَســت دڵ بــریندارئه‌كـــا


كه‌لـه‌گه‌ڵ به‌دا هه‌ڵـسیی‌ و دانـیشـی
‌وه‌ك شـه‌كـر لـه‌جێی‌ ته‌ڕ هـه‌و ده‌كێشی‌


هـاونشینی‌ بـه‌د,ئه‌خـلاق ئــه‌ گوَڕێ
‌پیــاو خـراپ چـاكیـش ئـه‌خـاته‌ گوَڕێ‌


زوَر پیـاوی‌ پـاكی‌ ته‌میز وه‌ك گه‌وهه‌ر
هـاونشــینی‌ بــه‌د لــه‌كـه‌ی‌خسته‌ سه‌ر


ئـه‌وه‌ی‌ كـه‌خوڵـقی‌ دڵ صاف ئه‌گوَڕێ
‌خــوا لـه‌نـاوی‌ بـات بیـخـا تـه‌ گـوَڕێ‌


ئـاخ ئـه‌وكـه‌ سـانه‌ی‌ كه‌چاك ئه‌گوَڕنبــوَ
ژیـان ناشــێن شــا یسته‌ی‌ گـوَڕن


كـه‌خوَت خودبین و بوَ خه‌ڵك به‌د بین بی
‌نــابــێ‌ لـه‌دوایـی‌ ڕوَژت ئه‌مین بـی‌


ئه‌و پیاوه‌ گـه‌وره‌ی‌ خوَی‌ به‌كه‌م ئه‌گرێ
‌لـه‌ئه‌نـدازه‌ی‌ خوَی‌ زوَرتر سه‌ر ئه‌خرێ‌


لـه‌گه‌ڵ خوَهه‌ڵكێش خوَش باوه‌ڕ مه‌به
‌ئاڵتـون به‌محـه‌ك پیـاو بـه‌ ته‌جـره‌بـه‌


قـه‌دری‌ خـوَت زیـادكه‌ به‌قه‌درزانیـی‌
خوَت نه‌بێ‌ هیچ كه‌س به‌سوك نه‌ڕوانیی‌

[R A H A]

هه‌ندێک له‌ په‌نده‌کانی پێشینان که‌ زۆربه‌یان په‌ندی کوردین پیره‌مێردی نه مر شاعیر کورد به‌ شیعر دایڕشتوون


وتیان به‌ ڕێوی شاهیدت كێیه‌؟
وتی كلـكی خۆم، باوه‌ڕم پێیه‌

حه‌زده‌كه‌ی دوور بی له‌ گێره‌ و كێشه‌
به‌قه‌د به‌ڕه‌ی خۆت پێ ڕابكێشه‌

به‌سمان به‌سه‌ردا لێده‌ گیزو فیز
پێوه‌دان خۆشه‌ نه‌وه‌ك ویزه‌ویز

له‌ شارو لادێ ئه‌م نه‌قڵه‌ باوه‌
گیای شین به‌ جێگای سه‌خته‌وه‌ ماوه‌

شه‌ڕنه‌كه‌ر پیشه‌ی زوو دانیشتنه‌
به‌ردی زل به‌ڵگه‌ی نه‌هاویشتنه‌

ئاو بتبا مه‌چۆ سه‌ر پردی نامه‌رد
چش با بخنكێی به‌ سه‌د ئێش و ده‌رد

وتیان پشیلـه‌، گووت به‌ ده‌رمانه‌
دایپۆشی به‌ خۆڵ ئه‌و بێویژدانه‌

شوێن بۆ سه‌ر پیشه‌ی خۆی ده‌چێته‌وه‌
گیا له‌سه‌ر پنجی خۆی ده‌ڕوێته‌وه‌

قه‌ل ئه‌ڵێن لاسای كه‌وی كرده‌وه‌
ڕۆینه‌كه‌ی خۆیشی له‌بیر برده‌وه‌

مه‌شهوره‌ بزن بۆ تاقه‌ شه‌وێ
جێگای خۆش ده‌كا له‌ كوێ وه‌ركه‌وێ

ناشكوری مه‌كه‌ به‌م به‌شه‌ كاكه‌
له‌ قوڕ ئه‌وه‌نده‌ تۆز هه‌ستێ چاكه‌

قه‌ت مه‌ڵێ بوومان، بێژه‌ هه‌مانه‌
نان ئه‌و نانه‌یه‌ ئه‌مڕۆ له‌ خوانه‌

نانێ ڕۆژ په‌یدا بكه‌ و نانێ شه‌و
هه‌ڵمه‌گره‌ هه‌رگیز منه‌ت له‌م و له‌و

نه‌مدیوه‌ له‌ ئاش گه‌رمتر كاسه‌
مه‌گه‌ر له‌ژێریا هه‌بێ نیوكاسه‌

[R A H A]

له‌ شوێن چووان نه‌چیه‌وه‌ چاكه

‌به‌س لێرو له‌وێ كای كۆن به‌ با كه



‌هێندێ كه‌س ئازاو ڕژدن له‌ شه‌ڕێ
هه‌تاكو لێیان وه‌ڕاست ده‌گه‌ڕێ



ئه‌مه‌ش فه‌رموده‌ی قه‌دیمیه‌كانه
‌به‌رد له‌ جێگای خۆی قورس و گرانه



‌ئه‌مه‌ش نه‌قڵێكی له‌مێژ و كۆنه‌
پاداران بگره‌، بێ پا ئێخۆنه



كه‌سێ نه‌گبه‌تی بێته‌ سه‌ر شانی
په‌ڵووڵه‌ بخوات، ده‌شكی ددانی



چكۆله‌ترین كرده‌وه‌ی ئینسان
له‌ سه‌د قسه‌ی زل باشتره‌ دیسان



ئه‌گه‌ر قسه‌ی حه‌ق له‌ من ده‌پرسی
تێر ئاگای نییه‌ هه‌رگیز له‌ برسی



بۆ ئیشی بچوك، قه‌ت تێمه‌كۆشه
‌گۆم هه‌تا قووڵ بێ بۆ مه‌له‌ خۆشه



‌ئاوت خوارده‌وه‌ جارێك له‌ كانی
به‌ردی تێ مه‌خه‌، خۆ تۆ ئینسانی



ئیش به‌بێ زه‌حمه‌ت مه‌حاڵه‌ بوونی
پیاو ماسی بگرێ، ته‌ڕ ده‌بێ قوونی



قه‌دیمی ده‌ڵێن بۆ ده‌سته‌وستان
هیچ فه‌رقی نییه‌ گه‌رمێن و كوێستان



دووڕوو هه‌روایه‌ پیشه‌و ڕه‌فتاری
هه‌م له‌ ناڵ ئه‌دات، هه‌م له‌ بزماری



شوان ده‌ڵێن شوانیی پێ ئیفتیخاره
‌نانچنینه‌وه‌ی لا عه‌یب و عاره



‌په‌سندتر بووه‌ چ ئێستا، چ زو
وڕێوی گه‌ڕیده‌ له‌ شێری نووستوو



پشیلـه‌ ده‌می بۆ دووگ نه‌ده‌چوو
ده‌یگوت پێم ناخوری، چه‌ند سوێره‌ په‌ككو



ڕووبه‌ڕوو ده‌بی له‌گه‌ڵ ژینی تاڵ
چونكی به‌ خه‌یاڵ كه‌س نه‌بووه‌ به‌ ماڵ



پیاو كارێك بكا كه‌ پێی بوه‌ستێ
دوو شوتی هه‌ڵناگیرێ به‌ ده‌ستێ



خۆت لێ نه‌گۆڕێ گه‌ر بوویته‌ گه‌وره‌!
مه‌شهوره‌ دنیا به‌ پێچ و ده‌وره



‌كێ باسی خه‌ڵكی كرد به‌لاته‌وه
‌بۆ ئه‌وان قسه‌ی تۆش ئه‌باته‌وه‌



ئه‌و كه‌سه‌ دۆستی گیانی گیانیته‌
هاوڕێی نه‌بوونی و لێقه‌وماویته



‌هه‌ڵه‌ و له‌بیرچوون جارو بارێكه
‌ده‌ڵێن هه‌ر عه‌ قڵه‌ی له‌ خه‌سارێكه



‌ڕێژنه‌بارانه‌ یا ڕه‌شه‌بایه‌
هه‌ر عومری به‌فر به‌ بای فه‌نایه



‌سا بێ سكی خۆت مه‌دڕه‌ له‌ داخا
كێ مرد و كێی‌تر ما له‌ وه‌جاخا



عه‌تر ده‌بێ خۆی بۆن بدا كاكه‌!
نه‌ك عه‌تار بڵێ زۆر عه‌تری چاكه‌



خۆشیم نه‌دیوه‌ له‌م ڕۆژگاره
‌وه‌تی هه‌م، ئیمسال خۆزگه‌م به‌ پاره



‌له‌ ترس و خۆفی ماری به‌دكردار
له‌په‌نا ئاور خۆم داوه‌ حه‌شار



له‌ دووی سیاسه‌ت خۆت مه‌خه‌ره‌ به‌ن
دڕێوی قه‌واڵه‌ی پێبوو پێستیان که‌ند



توخن به‌ پیاوی سه‌رچه‌وت مه‌که‌وه
‌به‌ده‌ست قه‌رز بده‌و به‌ پێ دووی که‌وه



‌له‌هه‌موو هه‌ورێ باران نابارێ
ڕاز که‌وته‌ زاری و ڕاست که‌وته‌ شاری



ئه‌و کانیه‌ ی ئاوی لێ ده‌خۆیته‌وه
‌به‌ردی تێ مه‌خه‌ تینوو ئه‌بێته‌وه



‌ئه‌وه‌ی ئه‌یه‌وێ سه‌ری نه‌یه‌شێ
به‌قه‌د به‌ڕه‌ی خۆی پێ ڕاده‌کێشێ



مه‌عاشی به‌لاش بێ پیته‌و بێ خێر
ده‌ستی ماندووه‌ له‌سه‌ر سکی تێر

[R A H A]

ضرب المثل های کردی کلهری

کردی- فارسی

پغشه خوه‌ی چه‌سه و فشار خونی چه‌سه مگس خودش چیست، فشار خونش چه باشد

مه‌گه‌ر نان و گووش جایته مگر نان را با گوش می جوی

مه‌غز خه‌ر خواردیه مغز خر خورده‌ای

مه‌ر م شترم هه‌فت جا سه‌رم بووری مگر من شتر هستم هفت مرتبه سرم را ببری

مه‌ر قه‌ن ده ئاو که‌فتگه مگر قند در آب افتاده است

مه‌رد ده ترازو نیه‌نه‌نه‌ی مرد را در ترازو نمی گذارند

مایه‌ی هه‌فت خه‌زگان شیره مایه هفت دیگ شیر است

ماهی ده ده‌ریا قیمه‌ت کردنه ماهی را در دریا قیمت کرده‌اند

مانگی ئه‌لایگ کول که‌س دونیگه‌ ماه که برآید همه کس آن را می بینند

مه‌شکه‌ی پر ده دوو بژه‌ه‌نیه‌ی هه‌دووه هه دوو از مشک پر از دوغ فقط دوغ بدست می آید

مه‌ر قه‌ن ده ئاو که‌فتگه مگر قند در آب افتاده است

مه‌رد وه بازار یا پول وه بازار مرد به بازار نه پول به بازار

مه‌رد ده ترازو نیه‌نه‌نه‌ی مرد را در ترازو نمی گذارند

مایه‌ی هه‌فت خه‌زگان شیره مایه هفت دیگ شیر است

مانگ وه چیه‌م دیاره وه کلگ هشاره وه‌ی که‌ن ماه را با چشم می بینند، با انگشت به آن اشاره می کنند

مامر ئاو خوه‌یگ رو که‌‌یگ‌و خودا مرغ وقتی آب می خورد رو به خدا می کند

مال وه مالخاون حه‌رامه؟ مال به صاحب مال حرام است؟

مال مه‌ردم و دل بی‌ره‌حم مال مردم و دل بی رحم

مال گه‌ن وه ریش خاونی مال بد به ریش صاحبش

مال خوه‌ی وه‌ی بفروش مالش را به خودش بفروش

مال بریاگ ئوشی یا عه‌لی، دز ئوشی یا عه‌لی مال باخته گوید یا علی، دزد هم می گوید یا علی



اینهم چند ضرب المثل کردی:

وه‌ختێكئه‌زانی مانای حه‌وسه‌ڵه‌
به‌ كه‌وچكه‌ ئاوی نه‌كه‌ویه‌ مه‌له‌!

میوان نایه‌وێ سفره‌ت ڕه‌نگین بێ!
نانت جۆیین بێ و خوڵقت گه‌نمین بێ!

بۆ ئه‌م نه‌زیلـه‌ش گوێ ڕابدێره‌
چێشتی پڕ كه‌بان، بێخوێ یا سوێره‌

كه‌سێ نه‌گبه‌تی بێته‌ سه‌ر شانی
په‌ڵووڵه‌ بخوات، ده‌شكی ددانی

حه‌زده‌كه‌ی دوور بی له‌ گێره‌ و كێشه‌
به‌قه‌د به‌ڕه‌ی خۆت پێ ڕابكێشه‌!

ئاوت خوارده‌وه‌ جارێك له‌ كانی
به‌ردی تێ مه‌خه‌، خۆ تۆ ئینسانی

پیاو به‌ خزم و دۆست ده‌بێ كۆڵه‌وار
ناقه‌ڵیشێ، هۆره‌ له‌ خۆی نه‌بێ دار

له‌گه‌ڵ ئه‌م بیرو باوه‌ڕه‌ چۆنی؟
ده‌ڵێن چێشتی خۆش دیاره‌ به‌ بۆنی!

بیستوومه‌ پارو له‌ زار بكه‌وێ
بۆ كۆش چاكتره‌، نه‌ك ئێره‌و ئه‌وێ

له‌ قه‌دیمه‌وه‌ ئه‌م قسه‌ قاوه‌:
” كوێر هه‌تا ده‌مرێ، به‌ته‌مای چاوه‌”

ئه‌مه‌ش فه‌رموده‌ی قه‌دیمیه‌كانه‌
به‌رد له‌ جێگای خۆی قورس و گرانه‌

له‌ شارو لادێ ئه‌م نه‌قڵه‌ باوه‌
گیای شین به‌ جێگای سه‌خته‌وه‌ ماوه‌

دووڕوو هه‌روایه‌ پیشه‌و ڕه‌فتاری
هه‌م له‌ ناڵ ئه‌دات، هه‌م له‌ بزماری

قه‌دیمی ده‌ڵێن بۆ ده‌سته‌وستان
هیچ فه‌رقی نییه‌ گه‌رمێن و كوێستان

ڕه‌نگه‌ ده‌رنه‌چی له‌ ئیمتیحانم
ئه‌گه‌ر عه‌یبی تۆ ته‌واو بزانم!

عه‌یبه‌كانی خۆت بێته‌ به‌ر چاوی
ڕه‌وا نابینی به‌ كه‌س به‌دناوی

مه‌شهووره‌ ده‌ڵێن خزم به‌ ددان
گۆشتیشت بخوا، ناشكێنێ ئێسقان

هه‌ر خوویه‌ك مرۆ گرتی به‌ شیری
بۆی ته‌رك نابێ زه‌مانی پیری


گۆشتخۆرن هه‌موو ده‌عبای ئه‌م ناوه‌
كه‌چی هه‌ر ناوی گورگ به‌دناوه‌

قه‌ت له‌ شوێن چووان نه‌چیه‌وه‌ چاكه‌
به‌س لێرو له‌وێ كای كۆن به‌ با كه‌!

ئاو بتبا مه‌چۆ سه‌ر پردی نامه‌رد
چش با بخنكێی به‌ سه‌د ئێش و ده‌رد

برا گیان هێشتا ئه‌سپ نه‌كڕاوه‌
ئاخوڕ هه‌ڵبه‌ستن، خه‌یاڵی خاوه‌
مریشك بۆخۆی وه‌سه‌ر نه‌كا خۆڵ
ناكری به‌ سه‌ریا به‌ هیچ شان و قۆڵ

سه‌رباری خه‌ڵكه‌ ته‌نبه‌ڵی بێخێر
ده‌ستی ماندووه‌ له‌سه‌ر زگی تێر

ئه‌و ڕۆژه‌ هه‌ر دێ سه‌ركه‌وی له‌ كه‌ل
به‌و مه‌رجه‌ به‌جێ نه‌مێنی له‌ گه‌ل

وا مه‌شهوره‌ شوان هه‌تا بخه‌وێ
مه‌ڕه‌كه‌ی زیاتر لێ دورر ئه‌وه‌وێ

نانێ ڕۆژ په‌یدا بكه‌ و نانێ شه‌و
هه‌ڵمه‌گره‌ هه‌رگیز منه‌ت له‌م و له‌و

شوێن بۆ سه‌ر پیشه‌ی خۆی ده‌چێته‌وه‌
گیا له‌سه‌ر پنجی خۆی ده‌ڕوێته‌وه‌

ڕووبه‌ڕوو ده‌بی له‌گه‌ڵ ژینی تاڵ
چونكی به‌ خه‌یاڵ كه‌س نه‌بووه‌ به‌ ماڵ

[R A H A]

وته‌ جوانه‌کانی ژیان ئه‌وین سه‌ره‌تای هه‌یه‌ ،به‌ڵام کۆتایی نییه



‌ خۆشی بۆ بووک و زاوایه‌ و هه‌ڵپه‌ڕینیش بۆ خه‌ڵکه‌


پیاوی گه‌وره‌ مردنی به‌ره‌که‌ته‌ئافره‌ت ته‌رازووی ژیانه‌


زێڕی پاک له‌ ئاگر ناترسێ ئه‌وین به‌ سواڵ کردن نابێ


بڕێ جار مه‌رگێک هه‌زار ژیانی به‌ دواوه‌یه

‌هێندێ که‌س به‌ بستنی چاوی خۆیان،مردنی هه‌تاو ‌بینن


خۆشه‌ویستی گوڵێکه‌ له‌ باغچه‌ی هه‌ژاران په‌یدا ده‌بێ


پیاوی پیر قاچی ده‌بێ به‌ سێ


ئاشه‌که‌ شله‌ بێ و ئاشپه‌زه‌که‌ بله‌ بێ،هه‌ر که‌س بیخوا گول ده‌بێ


هاوڕێی خراپ تۆش خراپ ده‌کا


که‌ر به‌ کاروان قه‌ڵه‌و نابێ،یانی هیچ که‌س به‌ زۆر خواردن قه‌ڵه‌و نابێ


خزم خه‌زێنه‌یه‌ به‌ بێگانه‌ مه‌یگۆڕه‌وه


‌له‌ بیر کردن سه‌ر پۆشی هه‌موو خه‌م و خه‌فه‌تێکه


‌ئه‌گه‌ر چۆله‌که‌یه‌ک دوژمنت بێ ده‌بێ حیسابی بۆ بکه‌ی


قاپه‌کان تازه‌یه‌،به‌ڵام ئاش هه‌ر ئاشه


‌هه‌ر خڕێک گوێز نییه


‌نه‌ پیر بۆ که‌ر کڕین بنێره‌ ونه‌ جه‌حێڵیش بۆ ژن هێنان


نان به‌ ئیشتیای خه‌ڵکی ناخورێ


مووه‌کانی له‌ ئاش سپی کردووه


‌ئافره‌تی جوان به‌ قسمه‌تی پیاوی خراپ و ناحه‌ز ده‌بێ


هه‌ر سێزده‌ی مانگێک سێزده‌ به‌ده‌ر نییه


‌شادی و خۆشی له‌ ماڵێکدا هه‌یه‌ که‌ خۆشه‌ویستی تێدا بێ


که‌سێک له‌ قسه‌ کردن دا زمانی درێژ بی، له‌ کرده‌وه‌دا ده‌ستی شکاوه


‌سه‌بر گوڵێکه‌ له‌ باغی هه‌ر که‌سێکدا ناپشکوێ


پشیله‌ به‌ دارێکدا هه‌ڵناگه‌ڕێ که‌ نه‌توانێ لێی بێته‌ خواره‌وه


‌ئه‌م شته‌ سه‌گ بیخوا ،پشیله‌ ده‌ڕشێته‌وه


‌شێر پشتت بشکێنێ،به‌ڵام رێوی ده‌مت نه‌لێسێته‌وه‌


خه‌رجی له‌ ده‌غڵی زۆرتره‌


برینی خه‌نجه‌ر ساڕێژ ده‌بێ،به‌ڵام برینی زمان ساڕێژ نابێ


له‌ گه‌ڵ گوڵ گوڵ به‌ و له‌ گه‌ڵ پێکوڵ پێکوڵ


سه‌رمایه‌ سه‌ری ساحه‌بی ده‌خوا


راستی له‌ ئاور رزگارت ده‌کا


به‌ری رۆژ به‌ بێژنگ ناگیرێ


گۆڕی به‌غیل ته‌نگه


‌ئینسان وه‌ک گا هه‌ر له‌ پێستێکدا نابێ


توو له‌ ژێر زه‌ویدا نامێنێته‌وه


‌دونیا بۆیه‌ خۆشه‌ بێ ده‌رکه‌یه‌


حه‌یا قه‌تره‌یه‌که‌ که‌ رژا هه‌ڵناگیرێته‌وه‌


زێڕ له‌ نێو پیسیشدا هه‌ر بریقه‌ی دێ


دوو که‌یبانوو له‌ مه‌نجه‌ڵێکدا ناکوڵێن


شه‌یتان په‌له‌ی کرد چاوی خۆی کوێر کرد


گــــــرنگ نییه‌ به‌ ساڵێك سه‌د هاوڕێ بناسی
گرنگ ئه‌وه‌یه‌ هاوڕێیه‌ك بۆ سه‌د ساڵ بناسی


هێلکه‌یه‌کی ئه‌مڕۆ باشتره‌ له‌ مریشکێکی سبه‌ی

[R A H A]

ضرب المثل
پغشه خوه‌ی چه‌سه و فشار خونی چه‌سه
ترجمه
مگس خودش چیست، فشار خونش چه باشد
توضیح
فرد ضعیفی که فقط تهدید می کند
ضرب المثل
مه‌گه‌ر نان و گووش جایته
ترجمه
مگر نان را با گوش می جوی
توضیح
کنایه از بی درکی و نفهمی
ضرب المثل
مه‌غز خه‌ر خواردیه
ترجمه
مغز خر خورده‌ای
توضیح
کنایه از احمق بودن، نفهم بودن


ضرب المثل
مه‌شکه‌ی پر ده دوو بژه‌ه‌نیه‌ی هه‌دووه هه دوو
ترجمه
از مشک پر از دوغ فقط دوغ بدست می آید
توضیح
نظیر: از کوزه همان برون ترارد که در اوست
ضرب المثل
مه‌ر م شترم هه‌فت جا سه‌رم بووری
ترجمه
مگر من شتر هستم هفت مرتبه سرم را ببری
توضیح
ظلم مضاعف در حق کسی کردن
ضرب المثل
مه‌ر قه‌ن ده ئاو که‌فتگه
ترجمه
مگر قند در آب افتاده است
توضیح
کنایه از اینکه مسئله‌ی مهمی اتفاق نیفتاده است
ضرب المثل
مه‌رد وه بازار یا پول وه بازار
ترجمه
مرد به بازار یا پول به بازار
توضیح
در بازار پول ارزش دارد نه شخص
ضرب المثل
مه‌رد ده ترازو نیه‌نه‌نه‌ی
ترجمه
مرد را در ترازو نمی گذارند
توضیح
ملاک عقل است نه جسم
ضرب المثل
مایه‌ی هه‌فت خه‌زگان شیره
ترجمه
مایه هفت دیگ شیر است
توضیح
کنایه از سخن چین و دو به هم زن است
ضرب المثل
ماهی ده ده‌ریا قیمه‌ت کردنه
ترجمه
ماهی را در دریا قیمت کرده‌اند
توضیح
تمثیل: همه احوال دنیای چنان ماهیست در دریا به دریا در تو راملکی نباشد ماهی ای غازی(ناصر خسرو)
ضرب المثل
مانگی ئه‌لایگ کول که‌س دونیگه‌
ترجمه
ماه که برآید همه کس آن را می بینند
توضیح
نظیر: خوبی روشن و آشکار است
ضرب المثل
مانگ وه چیه‌م دیاره وه کلگ هشاره وه‌ی که‌ن
ترجمه
ماه را با چشم می بینند، با انگشت به آن اشاره می کنند
توضیح
نظیر: حقیقت دیدنی است اما دست نیافتنی است و نیز هر چیزی راهی ونشانی دارد
ضرب المثل
مانگا مردو ویره بریا
ترجمه
گاو مرد و مهره بریده شد
توضیح
سبب ارتباط و رابطه‌ای از بین رفتن


ضرب المثل
مه‌شکه‌ی پر ده دوو بژه‌ه‌نیه‌ی هه‌دووه هه دوو
ترجمه
از مشک پر از دوغ فقط دوغ بدست می آید
توضیح
نظیر: از کوزه همان برون ترارد که در اوست
ضرب المثل
مه‌ر م شترم هه‌فت جا سه‌رم بووری
ترجمه
مگر من شتر هستم هفت مرتبه سرم را ببری
توضیح
ظلم مضاعف در حق کسی کردن
ضرب المثل
مه‌ر قه‌ن ده ئاو که‌فتگه
ترجمه
مگر قند در آب افتاده است
توضیح
کنایه از اینکه مسئله‌ی مهمی اتفاق نیفتاده است
ضرب المثل
مه‌رد وه بازار یا پول وه بازار
ترجمه
مرد به بازار یا پول به بازار
توضیح
در بازار پول ارزش دارد نه شخص
ضرب المثل
مه‌رد ده ترازو نیه‌نه‌نه‌ی
ترجمه
مرد را در ترازو نمی گذارند
توضیح
ملاک عقل است نه جسم
ضرب المثل
مایه‌ی هه‌فت خه‌زگان شیره
ترجمه
مایه هفت دیگ شیر است
توضیح
کنایه از سخن چین و دو به هم زن است
ضرب المثل
ماهی ده ده‌ریا قیمه‌ت کردنه
ترجمه
ماهی را در دریا قیمت کرده‌اند
توضیح
تمثیل: همه احوال دنیای چنان ماهیست در دریا به دریا در تو راملکی نباشد ماهی ای غازی(ناصر خسرو)
ضرب المثل
مانگی ئه‌لایگ کول که‌س دونیگه‌
ترجمه
ماه که برآید همه کس آن را می بینند
توضیح
نظیر: خوبی روشن و آشکار است
ضرب المثل
مانگ وه چیه‌م دیاره وه کلگ هشاره وه‌ی که‌ن
ترجمه
ماه را با چشم می بینند، با انگشت به آن اشاره می کنند
توضیح
نظیر: حقیقت دیدنی است اما دست نیافتنی است و نیز هر چیزی راهی ونشانی دارد
ضرب المثل
مانگا مردو ویره بریا
ترجمه
گاو مرد و مهره بریده شد
توضیح
سبب ارتباط و رابطه‌ای از بین رفتن


ضرب المثل
مامر ئاو خوه‌یگ رو که‌‌یگ‌و خودا
ترجمه
مرغ وقتی آب می خورد رو به خدا می کند
توضیح
قدر شناس بودن ، حق نعمت دانستن
ضرب المثل
مال وه مالخاون حه‌رامه؟
ترجمه
مال به صاحب مال حرام است؟
توضیح
در جواب کسانی که به استفاده از دارایی خود حسادت می ورزند
ضرب المثل
مال نه‌خوه‌رم ئه‌را بخوه‌رم
ترجمه
ثروت بخیلان برای میراث خواران باقی می ماند و آن را می خورند
توضیح
در تعریض به ممسک و بخیلی گفته می شود که می رود و باز ماندگان ودیگرن آنچه بر جای نهاده صرف عیش و عشرت می کنند
ضرب المثل
مال مه‌ردم و دل بی‌ره‌حم
ترجمه
مال مردم و دل بی رحم
توضیح
در استفاده از اموال دیگران بی انصاف بودن
ضرب المثل
مال گه‌ن وه ریش خاونی
ترجمه
مال بد به ریش صاحبش
توضیح
نظیر: مال بد بیخ ریش صاحبش
ضرب المثل
مال خوه‌ی وه‌ی بفروش
ترجمه
مالش را به خودش بفروش
توضیح
کنایه از آدمهای دیر فهم، نادان و ساده دل
ضرب المثل
مال بریاگ ئوشی یا عه‌لی، دز ئوشی یا عه‌لی
ترجمه
مال باخته گوید یا علی، دزد هم می گوید یا علی
توضیح
هر کسی به امیدی

[R A H A]

خۆی له‌بۆ ڕاوچی ده‌كووژێ تاژی
تا كه‌رێ نه‌بێ، عاقڵێ ناژی

هه‌ڵه‌ چاوپۆشی لێ ده‌كرێ، به‌ڵام
جارێك و دوو جار، نه‌كو به‌رده‌وام

منه‌تله‌م و له‌و مه‌كێشه‌ ده‌مچه‌وت!
پوڵ بده‌ و مه‌لا ده‌ركه‌ له‌ مزگه‌وت!

گێره‌ چۆن ده‌كرێ به‌ بزن، هه‌ژار؟
گاجووتی ده‌وێ وپیاوی كۆنه‌كار

پرس و ڕات نه‌بێ، ئیشت له‌ پاشه‌
سه‌ری بێده‌لاكنه‌تاشی باشه
‌
كێ باسی خه‌ڵكی كرد به‌لاته‌وه‌
بۆ ئه‌وان قسه‌یتۆش ئه‌باته‌وه‌!

قه‌ت مه‌ڵێ بوومان، بێژه‌ هه‌مانه‌!
نان ئه‌ونانه‌یه‌ ئه‌مڕۆ له‌ خوانه
‌
قه‌ل ئه‌ڵێن لاسای كه‌وی كرده‌وه‌
ڕۆینه‌كه‌یخۆیشی له‌بیر برده‌وه
‌
خۆشباوه‌ڕ نه‌بی به‌و حه‌دده‌ چاكه‌
ئه‌وهه‌ویره‌ ئاو زۆر ده‌با كاكه‌!

به‌س له‌مه‌ زیاتر خۆت گێل و كه‌ڕكه‌!
ئه‌و ماسته‌ بێ موو نییه‌، باوه‌ركه‌!

ئه‌وه‌ی له‌ پووشێكنه‌كۆڵێته‌وه‌
لۆده‌ كای به‌رن، ناپرسێته‌وه
‌
سوور نه‌بی له‌سه‌روه‌عده‌ و به‌ڵێنی
گه‌نجی دونیات بێ، پووشێك ناهێنی

به‌و كه‌سه‌ ده‌كرێ بڕوا و مه‌تمانه‌
پابه‌ندی وه‌فاو عه‌هدو په‌یمانه
‌
گه‌ربه‌ درۆزن ناوبانگت ڕۆیی
بێنرخی له‌لای بێگانه‌ و خۆیی

پیاو كارێكبكا كه‌ پێی بوه‌ستێ
دوو شوتی هه‌ڵناگیرێ به‌ ده‌ستێ

خۆت لێنه‌گۆڕێ گه‌ر بوویته‌ گه‌وره‌!
مه‌شهوره‌ دنیا به‌ پێچ و ده‌وره
‌
مه‌شهوره‌ بزن بۆ تاقه‌ شه‌وێ
جێگای خۆش ده‌كا له‌ كوێ وه‌ركه‌وێ

ناشكوریمه‌كه‌ به‌م به‌شه‌ كاكه‌
له‌ قوڕ ئه‌وه‌نده‌ تۆز هه‌ستێ چاكه
‌
له‌ چاكه‌ی كه‌می زاڵم مه‌تۆره‌
موویه‌ك له‌ به‌راز بێته‌وه‌ زۆره
‌
ئه‌وكه‌سه‌ی ڕاسته‌ و حیسابی پاكه‌
له‌ حیسابكێشان بێ ترس و باكه
‌
مارخۆشی نه‌هات له‌ سیری بێعار
له‌به‌ر كونه‌كه‌ی شین ده‌بوو به‌ بار

كاكه‌ زۆر بۆلای خۆتی مه‌تاشه‌
نه‌ شیش بسووتێ، نه‌ كه‌باب باشه
‌
براوا چاكه‌ نه‌یكه‌یه‌ لایی
برامان برایی، كیسه‌مان جیایی

سه‌گئه‌گه‌ر نه‌مرێ له‌ قه‌سابخانه‌
لێی زایه‌ ده‌بێ ئه‌و عومره‌ جوانه
‌
پشیلـه‌ ده‌می بۆ دووگ نه‌ده‌چوو
ده‌یگوت پێم ناخوری، چه‌ند سوێره‌ په‌ككو

[R A H A]

ئیمان سه‌برو لێبوردنه‌.

به‌ خۆڕاگری به‌ هه‌موو شتێک ده‌توانی بگه‌یت.

ئازادی مافه‌و ده‌بیت وه‌رگیرێ و دیاری نییه‌ پێشکه‌ش بکرێت.

به‌ هه‌بوونی ئیراده‌ی به‌هێز ده‌بیته‌ خاوه‌نی هه‌موو شتێک.

به‌فیڕۆدانی کات خۆ کوشتنێکی ڕاسته‌قینه‌یه‌.

بیر له‌ ژیان بکه‌نه‌وه‌ به‌لام خه‌می بۆ مه‌خۆن.

هاوڕێکانم دارایی و سامانی منن.

پێکه‌نین باشترین چه‌کی شه‌ڕه‌ له‌ دژی ژیان.

پیاوی زانا هه‌میشه‌ که‌سێکه‌ که‌ بیه‌وێ شتێک فێر بێت.

به‌خته‌وه‌ری له‌وه‌ دایه‌ سنووری هه‌موو شتێک بزانین و ڕێزی لێ بگرین.

خاوه‌نی ره‌وشت و ئه‌خلاقی پاک ڕۆحی کۆمه‌لگه‌ی خۆیانن.

عه‌شق و خۆشه‌ویستی باشترین ده‌رمانه‌.

راستگۆیی باشترین سیاسه‌ته‌.

به‌رده‌ام له‌دووای فێربوون به‌.

عه‌قل شتێکی تره‌ و قوتابخانه‌ شتێکی تر.

پشیله‌ ئه‌گه‌ر کوێریش بێت هه‌ر به‌دوای مشک دا ده‌گه‌ڕێت.

بۆ ئه‌وی بتونین ده‌بێ بزانین وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی بزانین ده‌بێ بخوێنین که‌ واته‌ دابخوینین تا بتوانین.

به‌ردی گه‌وره‌ به‌ مانای نه‌هاوێشتنه‌.

هه‌رچی زۆرتر بیر‌ له‌ رابردوو بکه‌ینه‌وه‌ داهاتووێیکی باش مان ده‌بیت.

که‌س له‌ بێ ده‌نگی په‌شیمان نه‌بۆته‌وه‌ به‌لام زۆرن ئه‌وانه‌ی که‌ له‌ زۆر بله‌یی په‌شیمان بوونه‌ته‌وه‌.

بۆ سه‌فه‌ری ڕێگای هه‌زار کیلۆمه‌تری هه‌م ده‌بێ هه‌نگاوی یه‌که‌م هه‌لبگیرێت.

کاتێک له‌دایک ده‌بی هه‌موو پیده‌که‌نن ته‌نها تۆ ده‌گریێی ، له‌دنیادا به‌ جۆرێک بژی که‌ کاتێک رۆیشتی هه‌موو بگرین و ته‌نها تۆ پیبکه‌نی.

[R A H A]

مرۆڤی زانا و ژیر به‌دوای شتێکدا ناگه‌ڕێت که‌ نه‌یێته‌ دی.

به‌ نه‌رمی و ئارامی سه‌رکه‌وتن خێراتر و به‌هێزتره‌.

شاد بن به‌ سه‌رکه‌ووتنی خه‌لکی دیکه‌ چونکه‌ سه‌رکه‌وتن بۆ هه‌موو که‌سێک هه‌یه‌.

ته‌نها سه‌ره‌تای هاوڕێ په‌یدا کردن ئه‌وه‌یه‌ که‌ سه‌ره‌تا خۆمان دۆستایه‌تی ده‌رببڕین.

نهێنی سه‌رکه‌وتن له‌ خۆراگری دایه‌.

پشوو دریژی و ئومێد دوو هۆکاری سه‌رکه‌وتنن.

ئه‌گه‌ر له‌ یه‌که‌مین هه‌نگاو دا سه‌رکه‌وتنمان به‌ ده‌ست بهێنایه‌ ، هه‌ول و کۆشش ئیتر هیچ واتایه‌کی بۆ نه‌ده‌ما.
لیبورده‌یی کلیلی شادی و به‌خته‌وه‌رییه‌.

من هه‌موو سه‌رکه‌ووتنه‌کانم قه‌رزداری ئه‌و ئومیدانه‌م که‌ له‌ قۆناغی لاوێتیدا له‌ دلمدا‌ چاندم بوو.

به‌خته‌وه‌ری له‌ ئه‌وه‌ دایه‌ مرۆڤ بزانیت چی ده‌وێ و ئه‌وه‌ی ئاره‌زویه‌تی به‌ دل و به‌ گیان بیت.

ره‌مز و سه‌رکه‌وتنتان ته‌نها ویست و ئیراده‌یه‌.

هیچ ڕۆژیک له‌ ئه‌مڕۆ به‌ نرخ تر نییه‌.

خۆشه‌ویستی میوه‌ی هه‌موو وه‌رزیکه‌ له‌به‌ر ده‌ستی هه‌مووان دایه.

ئه‌گه‌ر بته‌وێت تۆیان خۆش بوێ ، خۆشت بوێن وخۆشه‌ویست به‌.

زه‌رده‌خه‌نه‌ جوانترین ئارایشی ڕووخساره‌.

پینووس کاریگه‌رترن چه‌که‌.

دنیا ئه‌ونده‌ پر له‌ فره‌وانییه‌ که‌ چاره‌یه‌کتان نییه‌ بێجگه‌ له‌ شادی کردن.

له‌ تاریکیدا که‌ چا و ده‌ست به‌ بینین ده‌کات نرخی چاو ده‌رده‌که‌وێت.

ته‌نها بۆ مرۆڤی گه‌شبین ، خۆ دروست کردن بۆ داهاتوو مومکینه‌.

ده‌بێ بژی بۆ نوسین نه‌ک بنوسی بۆ ژیان.

خراپترین خه‌مه‌کان گوومان و دوو دلییه‌.

لیبوردن له‌ هه‌له‌کان تۆله‌ سه‌ندنه‌وه‌یه‌کی نه‌رمه‌.

له‌ نێو دلی خۆت دا بنووسه‌ هه‌موو رۆژێک باشترین و خۆشترین رۆژی ساله‌.

ژیان به‌ دیهێنانی به‌رهه‌می نه‌مره‌.

رۆژگار زۆر مێهره‌بانه‌ بۆ که‌سێک که‌ بزانێ کاتی خۆی چۆن و به‌چی تێپپه‌ڕ بکات.

به‌خته‌وه‌ری خێزانی درێژ خایه‌نترین و پته‌و ترین و شیرین ترین به‌خته‌وه‌رییه‌.

ته‌نها بێ ده‌نگی ده‌م گه‌یێنیته‌ زانین .

له‌گه‌ل خه‌لکی تر پێپکه‌نه‌ نه‌ک پێیان پێپکه‌نی.

هه‌له‌ کردن کارێکی ئاساییه‌ به‌لام دووباره‌ کردنه‌وه‌ی کاریکی بێ عه‌قلییه‌.

گۆڕینی فرمیسکی خه‌لکی بۆ شادی باشترن باخته‌وه‌رییه‌.

به‌خته‌وه‌رترین مرۆڤ ئه‌و که‌سه‌یه‌ که‌ بییه‌وێت که‌سێکی تر به‌خته‌وه‌ر بکات.

تووره‌ بوون تۆله‌ کردنه‌وه‌ی خه‌لکی تره‌ له‌ خۆت.

گرنگ له‌ که‌وتن دانیه‌ به‌لکو گرنگ له‌ دوباره‌ هه‌ستانه‌وه‌ دایه‌.

هه‌میشه‌ ئه‌و خۆشیانه‌ی‌ هاتینه‌ بیان ژمێره‌ نه‌ک ئه‌و شتانه‌ی نیتانه‌.

ئه‌گه‌ر بته‌وێت به‌ سه‌ر دنیادا زال بیت عه‌قل و ژیری به‌سه‌ر خۆت دا زال بکه‌.

شانس به‌لای ئه‌و که‌سانه‌ وه‌ ده‌چیت که‌ بڕوای به‌ کار کردنه‌ نه‌ک شانس.

باشترین کات بۆ په‌روه‌رده‌ کردنی ئیراده‌ قۆناغی لاوێتیه‌.

هه‌موو شتێک له‌ لای باریکیدا ده‌پسێ به‌لام زولم زۆری له‌ ئاستووریدا.

مرۆڤ ده‌بێ له‌گه‌ل خه‌لاکانی تر که‌م و له‌گه‌ل خۆی زۆر بدوێ.

جوانی راسته‌ و راستیش جوانه‌.

بۆ پیکهێنانی ژیانی هاوبه‌ش په‌له‌کردنی هه‌له‌یه‌ و دواخستنیشی هه‌له‌یه‌کی تره‌.

ئه‌گه‌ر مرۆڤ گوێ به‌ عه‌یبه‌ بدات هه‌رگیز به‌ ئاوات ناگات.

گه‌و‌ره‌ترین سه‌رمایه‌ متمانه‌ به‌ خۆکردنه‌.
گه‌وره‌ترین مامۆستا ئه‌زموونی تاقیکردنه‌وه‌یه‌.

گه‌وره‌ترن دیاری لێ بووردنه‌.

گه‌وره‌ترین شانازی ئیمانه‌.

به‌رد له‌ سه‌ری بده‌ی یان سه‌ر له‌ به‌ردی بده‌ی هه‌ر سه‌رت ده‌شکێ.

ژن هێنان کارێکه‌ که‌ ئه‌مڕۆ بکه‌ی زووه‌ سبه‌ی بکه‌ی دره‌نگه‌.

رق و کینه‌ ناتوانێت رق و کینه‌ له‌ ناو ببات به‌لام خۆشه‌ویستی ده‌توانیت.

زانست له‌ هه‌موو کارێک دا قسه‌ی یه‌که‌م ده‌کات به‌لام له‌ هیچ کارێک دا دوایین قسه‌ ناکات.

ئه‌گه‌ر هه‌موو مان گوێ له‌ یه‌کتر بگرین که‌س کینه‌ی که‌سی له‌ دل دا نامێنێت.

[R A H A]

ئه‌مه‌شنه‌قڵێكی له‌مێژ و كۆنه‌
پاداران بگره‌، بێ پا ئێخۆنه
سنگ را بسته و سگ را گشوده








كه‌سێنه‌گبه‌تی بێته‌ سه‌ر شانی
په‌ڵووڵه‌ بخوات، ده‌شكی ددانی
برای دریا دست میبرد دریا خشک میشود






چكۆله‌ترینكرده‌وه‌ی ئینسان
له‌ سه‌د قسه‌ی زل باشتره‌ دیسان
دو صد گفتار چو نیم کردار نیست






ئه‌گه‌رقسه‌ی حه‌ق له‌ من ده‌پرسی
تێر ئاگای نییه‌ هه‌رگیز له‌ برسی
از غرقه ی ما خبر ندارد اسوده که بر کنار دریاست ( بیشتر تاکید روی این هست که سیر از گرسنه خبر ندارد)






بۆئیشی بچوك، قه‌ت تێمه‌كۆشه‌
گۆم هه‌تا قووڵ بێ بۆ مه‌له‌ خۆشه
‌(نصیحت یک نهنگ به فرزندش
به موج اويز و از ساحل بپر هيز
به دين ما حرام امد كرانه )
منظور عدم رضایت به زیستنی بی ریسک و خطر و ساده و کوچک است






ئاوتخوارده‌وه‌ جارێك له‌ كانی
به‌ردی تێ مه‌خه‌، خۆ تۆ ئینسانی
آب را گل نکنید شاید در دور دست ....






ئیشبه‌بێ زه‌حمه‌ت مه‌حاڵه‌ بوونی
پیاو ماسی بگرێ، ته‌ڕ ده‌بێ قوونی
نابرده رنج گنج میسر نمیشود ...







دووڕووهه‌روایه‌ پیشه‌و ڕه‌فتاری
هه‌م له‌ ناڵ ئه‌دات، هه‌م له‌ بزماری
دو رو یکی به نعل میزند یکی به میخ






‌
پشیلـه‌ ده‌می بۆ دووگ نه‌ده‌چوو
ده‌یگوت پێم ناخوری، چه‌ند سوێره‌ په‌ككو
سیبی که دستت نرسید بچینی نذر پدرت میکنی ؟







پیاوكارێك بكا كه‌ پێی بوه‌ستێ
دوو شوتی هه‌ڵناگیرێ به‌ ده‌ستێ
ادم کاری را بکند که ممکن باشد دو هندوانه را با یک دست نمیتوان بلند کرد

[R A H A]

1-لووتێکی کا تێری لووتێکی با .
توضیح : کنایه از شاخ فیل افتادن و کسی که زیاد مغرور است .

2-له بانۆ زه‌وقه له خوارۆ ته‌وقه .
توضیح : مَثَل چیزی است که ظاهرش با باطنش در تعارض است .

3-قه‌ل وه‌ قه‌ل یه‌ژێ روو ڕه‌ش.
توضیح : معادل فارسی : دیگ به دیگ می گه روت سیاه .

4- تا دووری سێوی سووری تا نزیکی مارمه‌زووکی.
توضیح : انسان ها تا از هم دور هستند همدیگر را دوست دارند ، اما وقتی در کنار هم باشند آن عطش دوری را ندارند . معادل فارسی : دوری و دوستی

5-قسه‌یه گۆشتی پێ ناگری ، گۆشتی پێ دامه‌نه.
توضیح : سخنی که متناسب با شرایط زمانی و مکانی نباشد از به زبان آوردن آن زیانبار می شوی .

6-له خۆیا سه‌رێ سینیه‌که.
توضیح : کنایه از حلوا پخش نمی کنن است .

7- گوڵ بۆی وه‌نه‌وشه نادا.
توضیح : هر گلی بویی دارد .

8-برامان برایی ، کیسه‌مان جیایی.
توضیح : حساب حساب است کاکا برادر .

9-ڕه‌فیقی نائه‌هل مه‌که و دۆستی بێگانه ، ئه تکا به‌تانه.
توضیح:رفاقت با نااهلان باعث رسوایی ات میشود.

10-شێر به گویچکه ئه‌گرێ.
توضیح : کنایه از شجاعت و شهامت است.

۱۱-ڕاس بچو و حاکم مه‌چوو. ( که لهوڕی )
توضیح : سعی کن رفتارت درست باشد تا دچار مشکل و دردسر نشوی .

۱۲-قه‌وم گۆشتی یه‌ک بخوا ، زوقوانی یه‌ک ناشکینێ.
توضیح : خویشاوندان هر چند بد باشند ولی در حفظ آبرویت می کوشند.

۱۳- ئه‌گه‌ر گوڵ نیه‌ی دڕکیش مه‌به.
توضیح : اگر عامل خیر نیستی شر هم مرسان.

۱۴-دۆس ئه‌وه‌یه بمگرینێ نه‌ک بمکه‌نینیێ.
توضیح:دوست واقعی آن است که مرا بگریاند نه مرا بخنداند.

۱۵-قورواق وه قیڕه قه‌وی ناوێ.
توضیح : معادل فارسی : با حلوا حلوا گفتن دهان شیرین نمی شود.

۱۶-بزنێکی گه‌ڕ ، ڕانێ گه‌ڕ ئه‌کات.
توضیح : کنایه از سرایت فساد از انسانهای فاسد به جامعه است.

۱۷-سه‌ری بێ رۆزی هاله ژێر خاکا.
توضیح : هر کسی که در این دنیا هست روزیش مشخص و معلوم است.

۱۸-رۆزی به قول ناگیرێ.
توضیح : رزق و روزی بیش از حدی که مقدر است با سعی و تلاش به دست نمی آید.

۱۹-یه‌ک پێ وه یه‌ک رۆژ ، دوو پێ وه دوو رۆژ.
توضیح : هر چیز به تناسب تکاملش زمانبر است.
۲۰-خوا بدا له که‌سێ ، هه‌ر دوو چاوی کوێر ئه‌کا و باڵی ئه‌وه‌سێ.
توضیح : مأیوس شدن از علائم بدبختی است.

۲۱-کاری گه‌ن مه‌که و له خوا مه‌لاڵێرۆ.
توضیح : گناه نکردن از توبه کردن آسانتر است.

۲۲- نوێژ که‌ری نوورینی ، کار که‌ری شیرینی.
توضیح : نمازگزاردن باعث نورانی شدن چهره و کارکردن باعث جذابیت و دلنشینی انسان می شود.

۲۳- ئاو له گه‌وره‌وه ئه‌رژێ.
توضیح : هر کاری از بزرگتر شروع می شود.

۲۴-فه‌رزه‌ن خاڵو وه‌ڵووه.
توضیح : اخلاق و رفتار فرزند به دایی اش می رود.

۲۵- هه‌وهه‌وی شوێنی گورگ.
توضیح : کنایه از کارهای بیهوده بعد از رخداد فاجعه.

۲۶- کوڕی زرنگ بێت تاریکه شه‌و فره‌س.
توضیح : اگر کسی واقعاً خواهان انجام کاری باشد فرصتهای زیادی برای انجام آن دست می دهد.

۲۷- به‌ردێ که شێت بیخاته بنی گۆم هه‌زار ژیر ده‌ری نایه‌رێ.
توضیح : دردسری که جاهلان به آسانی آنرا ایجاد میکنند دانایان به این آسانیها نمیتوانند چاره کنند.

۲۸- قسه یا له شێت بگره یا له مناڵ .
توضیح : حرفهای صادقانه را از بچه ها و ساده لوحان بشنوید.

[R A H A]

هه‌مــــوو باغێک پـــڕ له‌ گوڵـــه
تــــه‌نیــــا گوڵێـــک بــــه‌ دڵــــــــــه


*بولبولی کورد وه‌کوو باز ده‌نوێنێ
هه‌ر له‌ به‌رزاییه‌وه‌ ده‌خوێنـــــــــــــێ


*ئه‌گه‌رشه‌نبه‌ ببارێ پێنج و شه‌ش ده‌کا
ئه‌گه‌ر جومعه‌ ببارێ شه‌نبه‌ خۆش ده‌کا


*ماینه‌ کوێت ره‌وتی که‌ جاران ده‌تکوت ره‌وتی ئاهووه
‌‌‌‌‌ ئێسته‌ هه‌ستانی له‌سه‌ر ئاخوڕ به‌ یاهوو یاهووه


*بۆ ئیشی بچووک قه‌ت تێمه‌کۆشـــه
‌‌ گۆم هه‌تا قووڵ بێ بۆ مه‌له‌ خۆشـــه‌


*برای گیان هێشتا ئه‌سپ نه‌کڕاوه
‌ ئاخـــوڕ هه‌ڵبه‌ستن ،خه‌یاڵــــی خــاوه


*نانێ رۆژ په‌یدا بکه‌ و نانێ شــه‌و
هه‌ڵمه‌گـــره‌ هه‌رگیز منه‌ت له‌م و لـــه‌و‌


*ئه‌وه‌ی له‌ پوشێـــک نه‌کۆڵێتـــه‌وه
‌ لــــۆده‌ی کای به‌رن ،ناپــــرسێتـــــه‌وه


*به‌س له‌مه‌ زیاترخۆت گێل وکه‌ڕکه
‌ ئه‌و ماسته‌ بـــــێ موو نییه‌ باوه‌ڕکــــه‌


*شایی نه‌کراوه‌،ده‌هۆڵ ته‌قه‌ی دێ
به‌ن نه‌ڕێســـراوه‌،جۆڵا شــــه‌قـــه‌ی دێ

[R A H A]

ضرب المثل های کرمانجی

وله خادیه خا ناس نه ده کئر = سگ صاحبش رو نمیشناخت

خادئ طه گئر که ،ته لوه خئزانئ پئر که = خدا تو را بزرگ و قاطی همه بچه کنه

خاندئنئ که ران و لیسطئنئ سان = خواندن خرها و رقصیدن سگها

خئزان گه ره ئه ل بوحه = بچه باید صالح باشد

خورئشئ که وئ رئجئمه = خوراک کبک ریگه

چاو چاو نه حه دی = چشم چشم را نمیدید

چاو و چئرا باو و بئرا = ای چشم و چراغ ای پدر و برادر من

دئله شئوئن بئخازه ژه شاخئ بئزئنئ شیر ده دووشه=اگر چوپان بخواهد از شاخ بز هم شیر میدوشد

دینو بئره و کئ جايل حات = ديوانه فرار کن که جوان آمد .

ده وه ئه گه ر گئره، بارئ وی ژئ گئره = اگر شتر بزرگ است بارش هم بيشتر است .

رئوی نه ده که ته کونئ (حه ژئکه ک- حیواله ک ) له دووچئ خا گئرئ داحوو
= روباهه تو سوراخ جا نمیشده جارو هم به دمش بسته بود

ژه قئلیالئ خه لکئ گه ره زوو داکه وی = از اسب ديگران بايد زود پياده شد .

ژه قه طیئ فئلئتیه = از قحطی رها شده است

ژه بئ ئه قلئ صد سال ئومر ده که = از کم عقلی صد سال عمر میکند

ژه ئش طئم ئه و ده وئ نوو وه ناوه = من از آسياب مي آيم ، او مي گويد نوبت نيست .

شوور وه فه کئ خا گئرطیه = شمشیر به دهان خود گرفته است

طه نئلوئنه بیچئنئ ، داسئ طه کئ حئل ناگئرئن = تو رو نذارند درو کنی . داست را هم نمیگیرند

طو حه ر چئ ده وئژی ئه و که رئ وه ر خا داجوو = تو هر چی بگی اون خر خودش را هی میکند

قئلیالان نال ده کئرئن که ران سومئنه خا پیشطا ده حانین
= اسب ها را نعل میکردند خرها سم شان را جلو می آوردند

قئلیف ده گه ره ده ر خوینئ خا ده وینه = دیگ میگردد و در همشان خودش رو پیدا میکند

که چئکان بووک ده کئرئن ، ژئنه بیان ژه دستئ په وه رکه توحوون
= دخترا رو عروس میکردند زن بیوه هادست و پاشون و گم کرده بودند

که چئکئ جینارئ بئحووشه ، سوولئ لئنگان که لووشه
= دختر همسایه کم هوش و کفش پاش گالش است

کئر ، مه گه ر ژه زئیروو گه ره له زئکا خا داحی = چاقو مگر از طلا بود بايد به شکم خود بزني .

که رران وه گووچئک ده که = کرها را شنوا میکند(کنایه)

که ساگیئ قره طه نه = چوب بسیار سیاه که با آن آتش تنور را زبانه می دهند

کینئ دامارئ کینئ ده وه یه = کینه نامادری مثل کینه شتر است

له حیوئ گوطیه وه ر مه که و از حاطئم = به ماه گفته نتاب من اومدم

مه سکئ شئرینئ مه خه لک بوخه ،ده وئ طئرشئ خه لکئ ئه م بوخونی
= کره شیرین ما را مردم و دوغ ترش مردم را ما باید بخوریم

مالئ مئن مار بوخه چه رم داوئ = مال منو مار بخورد پوست می اندازد

مئسطئ شئران کئ گئرطیه = کسی دست شیرها رو نبسته است

وه طئنئ مئردان ، زئندان حه ر شه و په لاو ده خون= به خيال مرده ها . زنده ها هر شب پلو ميخورند.

وه گه پان ئاده م ده ره ایمامئ چه پان = با حرف آدم سمت امام چپی ها میرود

( مهدی زینلی )

[R A H A]

خوێندنه‌وه‌ی بێ بیر کردنه‌وه‌
هه‌ر وه‌ک چێشت قووت دانی بێ جاوین وایه‌.


*هه‌موو دارێک گوڵ ده‌کا،به‌ڵام به‌ر ناگرێ.


*ماسی له‌ گه‌ڵ ئاو ماره‌یی بڕاوه‌.


*ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌مه‌ند بووی هه‌موو که‌سێک که‌سته‌،ئه‌گه‌ر که‌وتی که‌س ناتناسێ.


*ماڵی حه‌رام سه‌ری ئه‌ستووره‌ و بنی باریک.


*ئه‌قڵی ژن له‌ کۆشی دایه‌.


*سه‌گ به‌ ژن ناوه‌ڕێ.


*مار که‌ سه‌ری هێشا له‌ سه‌ر ڕێگا ده‌خه‌وێ.


*هێندێ که‌س پووڵ ده‌ده‌ن و به‌ڵا بۆ خۆیان ده‌کڕن.


*ژن به‌ڵایه‌ به‌ڵام هیچ ماڵێک بێ به‌ڵا نابێ.


*خوێ له‌ خوێداندا سوێرایی نییه‌.


*خۆشه‌ویستی دوور و نیزیکی بۆ نییه‌.


*هێلکه‌ی ئه‌مڕۆ له‌ جووچکه‌ی سبه‌ینێ باشتره‌.


*ئه‌وه‌ی هه‌ڵی گرت شمشێر ،نابێ بترسێ له‌ شێر.


*غونچه‌ بچنه‌،گوڵ مه‌چنه‌،با گوڵ په‌رێشانیش بێ.


*زاوا باره‌ به‌ری خه‌سوانن.


*به‌د نێو کردنی خه‌ڵک چه‌کی نا‌مه‌ردانه‌.


*په‌شیمانی شاخی بوایه‌ سه‌د گه‌ز ده‌بوو.


*به‌ ته‌ماشا کردن بوایه‌،سه‌گ زوو فێری قه‌سسابی ده‌بوو.


*گوڵ ئه‌گه‌ر بۆنیشی نه‌بێ له‌ جوانی که‌م نابێته‌وه‌.


*دیزه‌یه‌ک کابان بیشکێنێ ده‌نگی نایه‌.


*که‌ر ئه‌گه‌ر باره‌ تفه‌نگیشی پێوه‌ بێ ،گورگ ده‌یخوا.


*شه‌ڕ ئه‌گه‌ر ده‌رکی ماڵی لیگرتی ،ده‌بێ بڵێی به‌خێر بێ.


*زینی ئه‌سپ بۆ گوێدرێژ نابێ.


*زاری خه‌ڵکی کونه‌ دیوار نییه‌ په‌ڕۆی تێهاوی.

[R A H A]

1- لووتێکی کا تێری لووتێکی با .


توضیح : کنایه از شاخ فیل افتادن و کسی که زیاد مغرور است .


2- له بانۆ زه‌وقه له خوارۆ ته‌وقه .


توضیح : مَثَل چیزی است که ظاهرش با باطنش در تعارض است .


3- قه‌ل وه‌ قه‌ل یه‌ژێ روو ڕه‌ش.


توضیح : معادل فارسی : دیگ به دیگ می گه روت سیاه .


4- تا دووری سێوی سووری تا نزیکی مارمه‌زووکی.


توضیح : انسان ها تا از هم دور هستند همدیگر را دوست دارند ، اما وقتی در کنار هم باشند آن عطش دوری را ندارند . معادل فارسی : دوری و دوستی


5- قسه‌یه گۆشتی پێ ناگری ، گۆشتی پێ دامه‌نه.


توضیح : سخنی که متناسب با شرایط زمانی و مکانی نباشد از به زبان آوردن آن زیانبار می شوی .


6- له خۆیا سه‌رێ سینیه‌که.


توضیح : کنایه از حلوا پخش نمی کنن است .


7- گوڵ بۆی وه‌نه‌وشه نادا.


توضیح : هر گلی بویی دارد .


8- برامان برایی ، کیسه‌مان جیایی.


توضیح : حساب حساب است کاکا برادر .


9- ڕه‌فیقی نائه‌هل مه‌که و دۆستی بێگانه ، ئه تکا به‌تانه.


توضیح : رفاقت با نااهلان باعث رسوایی ات میشود.


10- شێر به گویچکه ئه‌گرێ.


توضیح : کنایه از شجاعت و شهامت است.


11- ڕاس بچو و حاکم مه‌چوو. ( که لهوڕی )


توضیح : سعی کن رفتارت درست باشد تا دچار مشکل و دردسر نشوی .


12- قه‌وم گۆشتی یه‌ک بخوا ، زوقوانی یه‌ک ناشکینێ.


توضیح : خویشاوندان هر چند بد باشند ولی در حفظ آبرویت می کوشند.


13- به‌ردێ که شێت بیخاته بنی گۆم هه‌زار ژیر ده‌ری نایه‌رێ.


توضیح : دردسری که جاهلان به آسانی آنرا ایجاد میکنند دانایان به این آسانیها نمیتوانند چاره کنند.


14- قسه یا له شێت بگره یا له مناڵ .


توضیح : حرفهای صادقانه را از بچه ها و ساده لوحان بشنوید.

15- ئه‌گه‌ر گوڵ نیه‌ی دڕکیش مه‌به.


توضیح : اگر عامل خیر نیستی شر هم مرسان.


16- دۆس ئه‌وه‌یه بمگرینێ نه‌ک بمکه‌نینیێ.


توضیح : دوست واقعی آن است که مرا بگریاند نه مرا بخنداند.


17- قورواق وه قیڕه قه‌وی ناوێ.


توضیح : معادل فارسی : با حلوا حلوا گفتن دهان شیرین نمی شود.


18- بزنێکی گه‌ڕ ، ڕانێ گه‌ڕ ئه‌کات.


توضیح : کنایه از سرایت فساد از انسانهای فاسد به جامعه است.


19- سه‌ری بێ رۆزی هاله ژێر خاکا.


توضیح : هر کسی که در این دنیا هست روزیش مشخص و معلوم است.


20- رۆزی به قول ناگیرێ.


توضیح : رزق و روزی بیش از حدی که مقدر است با سعی و تلاش به دست نمی آید.


21- یه‌ک پێ وه یه‌ک رۆژ ، دوو پێ وه دوو رۆژ.


توضیح : هر چیز به تناسب تکاملش زمانبر است.


22- خوا بدا له که‌سێ ، هه‌ر دوو چاوی کوێر ئه‌کا و باڵی ئه‌وه‌سێ.


توضیح : مأیوس شدن از علائم بدبختی است.


23- کاری گه‌ن مه‌که و له خوا مه‌لاڵێرۆ.


توضیح : گناه نکردن از توبه کردن آسانتر است.


24- نوێژ که‌ری نوورینی ، کار که‌ری شیرینی.


توضیح : نمازگزاردن باعث نورانی شدن چهره و کارکردن باعث جذابیت و دلنشینی انسان می شود.


25- ئاو له گه‌وره‌وه ئه‌رژێ.


توضیح : هر کاری از بزرگتر شروع می شود.


26- فه‌رزه‌ن خاڵو وه‌ڵووه.


توضیح : اخلاق و رفتار فرزند به دایی اش می رود.


27- هه‌وهه‌وی شوێنی گورگ.


توضیح : کنایه از کارهای بیهوده بعد از رخداد فاجعه.


28- کوڕی زرنگ بێت تاریکه شه‌و فره‌س.


توضیح : اگر کسی واقعاً خواهان انجام کاری باشد فرصتهای زیادی برای انجام آن دست می دهد.

[R A H A]

خودا کووه ناسیگ وه فر نیگه بان
*خداکوه را می شناسد که روی آن برف می گذارد.
******************
رووی ده سی وه ئه نجیرنه ره سی وه ت که ره سه
*روباه دستش به انجیر نمی رسد می گوید نارس است.
********************
کابراسه ربئاوتاشیگ
*یارو سر بی آب می تراشد
(کارغیرعاقلانه ای انجام دادن)
******************************
میه وانه لیی مال دهخون یه ک تیه نگن.
*مهمان های یک خانه به خونی هم تشنه هستند.
*************************************
خالووکه فیگه سه رئاوخوارزاده خوارئاوفیریگ کیگ
* دایی در سر آب غرق می شود خواهر زاده در پایین آب دنبالش می گردد.

***************************
سازم ده قه یم پفم ده گوپم
سازم بر کمرم نفسم در دهانم
سکوت کردن ٬ حرف خود را پس گرفتن
---------------
قه رت باوگت ده م خوازی
قرض پدرت را از من می خواهی؟
بدهکار تو نیستم ٬ از من چی می خواهی
===========
قسیه راس ده مه رد دیوانه
سخن درست را از مرد دیوانه بپرس
درست و راست صفات تو گویم و درست و راست شنیدن ز مردم شیدا
==============
ئاو یاری زه له
آبیاری نیزار کردن است(کنایه از کار بیهوده)

[R A H A]

1. هه ر گولیک بویکی هه یه .
2. هه لپه رکی که ر ناتوانی سه ما کات ، ده لی زه وین لیژه .
3. هه مو جر جانه وه ریک گوشت ئه خوات ته نیا ناو گورگ به ناوه .
4. میرد سیروانه ژن به ر یانه .
5. ژن وه کو باخه هه تا ئاوی بده ی ده پشکیته وه .
6. ماسي له به حرا سه ودا ناكرێت.
7. نه ئه ونه تاڵ به تفت که نۆ و نه ئه ونه ش شیرین به قووتت به ن .
8. كه س به دۆي خۆي نالێ ترشه‌ .
9. كێ كيسه ي دووريه .
10. مريشك هێلكه ش ئه كات ريقنه ش ئه كات .
11. هه شتێك له مشتێك .
12. نانه كه ئه خوات و سفره كه ش ئه دڕێنێ .
13. ميرات كه ر هي كه متياره .
14. ئه و ماسته بێ موو نييه.(نظیر : کاسه ای زیر نیم کاسه است.)
15. ئه و باوكه ي مه له وان بوو كوره كه ي ئاو بردي .
16. قاڵاو به قاڵاوي وت رووت ره ش.
17. دار پوازي له خۆي نه بێ ناقڵیشێ.
18. كاڵا له قه د باڵا.
19. هه رچی حه قه تاڵه و ره قه .
20. هه تا دوکه ڵ له سه ر مدبه ق دیاره دوستایه‌تیمان هه ر به‌رقه‌راره .
21. دانا به ئيشاره كه‌ر به نه‌قيزه .
22. ترشكه له خۆی دووشكه .
23. هه ر دووك جاشي ماكه‌رێكن .
24. قسه ي خه ڵكت له كوێ بيست قسه‌ي خۆيشت
له‌وێ بيسه‌رۆ.
25. سه رێكي هه يه و هه زار سه ودا .
26. ته‌ڕه ، خه‌سه ؛ هه‌ر ئه‌مه‌سه .
27. له ولاتي كه كه و نه بي بوقله ئه بي به بلقاسم .
28. ئه م كاره وه ك فيكه ي بي ليو وايه .
29. به ره لاي ته نكي ئه دري .
30. حوكمي حاكمه و ده ردي موفاجا .
31. ريسه لي بوون به خوري .
32. نازه له ناخون نه كه ي .
33. هه زار دوكتور به ئه نازه ي ده رده داريك نازانن .
34. قسه هه زاره يه كي وه كاره .
35. كا هي خوت نه بوو كايه نه كه هي خوت بوو
36. له هه مو هه وريك باران ناباري .
37. من ئه ليم نيره ئه و ئه لي بيدوشه .
38. مال له مال خو حه رام كرا.
39. دار كه خوي لار بوو سيبه ريشي لاره .
40. كه س به خه يال نه بووه به مال .
41. دياري شوان ئاله كوكه .
42. خو رو ئه بيته مال به لام سكه رو نابيته مال .
43. عالميك بمري عاله ميك ئه مري .
44. قسه قسه ديني با به فر .
45. له ئا وري بي دوكه ل بترسه .
46. ئاسمان بي هه ور نابي به نه يش بي عه يب
47. ئاسن سارد ئه كوتي .(به امری غیر منتج و عبث مشغول شدن )
48. ئاسني سارد به فوو نه رم نابي.(آدم های با تجربه در برابر سردی و گرمی روزگار بزودی تن به ذلت نمی دهند.)
49. سالي مال سالي منال .
50. به رد بات له به رد بريكي هه ر ئه وه ري .

[R A H A]

51. به سازي ديتران سه ما كردن .
52. بوز به له ري .
53. شير مالو ريوي ده رو.
54. ئاسمان دوور و زه وي سه خت .
55. كه ر له كام جي هه لديراوه و كونده له كويوه دراوه .
56. هه ويره كه ئاو زور ده با .
57. با به ده واري شري ناكا .
58. هه م له توور ده له وه رين هه م له ئاخور.
59. كه م بخو هه ميشه بخو .
60. نان خوته له به ر شال خوته .
61. خوا ته خته ته راش نيه ته خته ريك خه ره.
62. كاي كونه وه با دان .
63. ته شي ريس ته شي ريس بيت به كلكي كه ريش ئه ي ريسيت .
64. با له هه ر كوييه كه وه بيت ئه و له وي شه ن ئه كات .
65. ئه وه ي به رز بفريت نزم ئه نيشيته وه .
66. قه رز *** ئه بيت به لام نا فه وتيت .
67. سه ري بي ده لاك مه تاشه .
68. ئه وه ي سميلي سوور بيت هه مزاغا نيه .
69. نان ئه و نانه يه ئه مرو له خوانه يه .
70. مال له خو نه بوو ميوانيش روي تي كرد.
71. كاري ئه مرو مه خه ره سبه ي .
72. به رد له جيي خوي قورسه .
73. هه مو شتيك به خوي خويش به مانا .
74. به رخي نير بو سه ر برين باشه .
75. مالي قه لب سه ر به خاوه نيه تي.
76. ماست نيه به ده مته وه ديار بيت .
77. ئاش له خه ياليك ئاشه وان له خه ياليك .
78. دايك بوينه و که نیشک بخوازه .
79. ده سه چه وره که ت به من مه ساوه .
80. ئه گه ر مریشکی بو هیلکه کردن لاسایی قاز مه که وه .
81. دوو گا له دولیک بن ره نگ یه ک نه گرن خویی یه ک ئه گرن .
82. کویره چت ده وی دو چاوی ساغ .
83. نه فس بیگری مشتیکه به ری به ی ده شتیکه.
84. لوت نه بی چاو چاو ئه خوات .
85. دار هه لگره سه گی دز دیاره .
86. برا له پشت برا بیت قه زا مه گه ر لای خوا بیت .
87. چاو ترسه نو که .
88. نان ئه گه ر له ت بوو یه کتر ناگریتو .
89. نان بو نانه وا گوشت بو قه ساو .
90. سوری دی سه مای له بیر چووه .
91. له و جیگا ئاو هه یه دار نیه و له و جیگا دار هه یه ئاو نیه .
92. خوا گیر ببی به نده گیر نه بی.
93. ده ستی ماندو له سه ر زگی تیره .
94. سپی له گیرفانمدا سه وزه لی تان عه رز ده کا
95. هه ر زالمه ی زه والیکی هه یه .
96. قسه بگاته زاری ئه گاته شاری .
97. به یه ک ده س چه پله ناته قی .
98. کاله دراوه چی پی نه براوه .
99. بچیته هه ر کوی گوری بتخوا گوری ولات خوت بتخوا .
100. تف که ئاسمان روی خوت ئه گریتو .

[R A H A]

101. قه دری زه ر لای زه ره نگه ره .
102. ده نگی ده هول له دوور خوشه .
103. گریی ده س مه خه ره دیان .
104. تا ئاره ق نه ریژی شیرینی ناچیژی .
105. کانی یه ک ئه گه ر ئاوت لی خوارده وه به ردی تی مه خه .
106. هه تا یه ک نه گرین به ئامانج ناگه ین.
107. گول له گولی مه روانه له هه لخه و داخه ی بروانه .
108. هه ر چی بترسی ناخه لسی .
109. که س له پری نابیته کوری .
110. په پوله زیرم ده یه به رت ده ده م.
111. ئاگره سوره له خوم دووره .
112. نازی شاگرد له هونه ر ده گاته وه به ماموستا .
113. مه یمون بو خوی جوان بوو ئاوله شی گرت.
114. به چکه سونه ده بی مه له وان بی .
115. سه گ ساحیبی خوی نه ده ناسی .
116. ناوی گه وره و شاری ویران .
117. به که ریان گوت مژده ت لی بی کورت بووه ! گوتی باره که م هه ر باره .
118. ده تگوت کاسه ی قه ره چی ئاو بردویه تی .
119. هه تا زه وی نه کیلریت تووی پیوه ناکریت .
120. بچیته سه ر سیروان وشکی ئه کات .
121. هه تا نانی جو نه خوی ئه رزشی نانی گه نم نازانی .
122. ریوی ده سی به هه نجیر نا گه یشت ئه ی وت کاله .
123. ئاو بتبا له پردی نامه رد مه په ره وه .
124. نه به به رخی تیر شیر خواردن و نه به کاوری تیر گیا خواردن .
125. ما چی نه کریاو و زه نگی زریاو .
126. کاره و چاره چوونه دیوان ! کاره هاته وه به قورپیوان چاره هاته وه به پله زیقان .
127. بو بی هیزی ده سته وستان گه رمین و کویستان هه ر یه که .
128. پیره دار باشتر گر ئه گری .
129. کور ره ن مالی بو چیه کور گه ن مالی بو چیه .
130. ئاو ده خواته وه و گوزه ده شکینی .
131. که ر به کوپان دان .
131. مه لیچک به قه ناری گورینه وه .
132. دنیا قوونه که و کردن .
133. کویر هه تا ده مری هه ر به ئاواتی چاوه .
134. نه گه یشته ئاو قول هه لکردن .
135. تفه که ت باویژه و برو .
136. پینج قامکه که وه کو یه ک نین .
137. پاش ته نگانه فه رعانه .
138. له ش ساقی پاوشاییه .
139. ریوی ناچووه ناو کونه و هه ژیکی ئه به سته کلکی .
140. هه رکه زور بخوا زو ر ناژی .
141. له پشت حه و کیو ره ش بیت .
142. گورگ بونه قازی .
143. ئه نیشکی خو ماچ کردن .
144. نه مری نه چی له خویه ئه چی .
145. خوا دیر گیره و سه خت گیره .
146. گوش ئازیز بیت گوشواره ش ئازیزه .
147. بزن هه میشه قنگی به ده ره وه بوو که س ناوی نه ده برد مه ر جاریک قنگی به ده ر که وت کردیان به چه پله .
148. سه ری له به ر هه تاو سپی نه کردوه .(علت سفید شدن موها تجربه است.)
149. که گورگ پیر بوو ئه بیته مه خسه ره ی سه گ .

150. ریوی له کونی خوی هه لگه ریته وه گه ر ئه بیت .

[R A H A]

151. که ری دیز حه ز به توپینی خوی و زه ره ری ساحیبی ئه کات .
152. له ده گویز گویزیک پوچ ئه بیت .
153. که جام پر بوو لیی ئه رژی .
154. له ده رگای هه ر که سیکت دا له ده رگات ئه ده نه وه .
155. تاریکی مانگ سه ر له ئیواره دیاره . (نظیر سالی که نکوست از بهارش پیداست.)
156. هه میشه مانگ له پشت هه ور نا مینی .
157. ئه گه ر مار جاریک پیوه ی دایت خوا بیگری ئه گه ر بوو به دوو جار خوا بتگریت .
158. دار به ته وه ری وت ئه گه ر کلکت له خوم نه بوایه توانایی پرینمت نه ده بوو.
159. کاسه ی پر ئاشتی ماله .(اگر خانواده ها مرفه باشند با هم سازگارند.)
160. سوار تا نه گلیت نابیت به سوار .
161. ته یری گوشت خور دندوکی خواره .
162. له کاتی راوا نه بیت گووی نا یه ت .
163. چه م بی چه قه ل نابیت .
164. به ری روژ به بیژنگ ناگریت .
165. گوزه ی تازه ئاوی خوشه .
166. پیاو فه عله یه و ژن به ننایه .
167. به ردی بچو کیش سه ر ئه شکینی .
168. گوشتی لارانی خوت بخو منه تی قه ساب هه لمه گره .
169. تا خاوه ن مال دزی گرت دز خاوه ن مالی گرت .
170. سه ری نایه شیت په روی پی به ستووه .
171. که له شیریش نه بیت روژ ئه بیته وه .
172. گیا له سه ر بنجی خوی ئه رویته وه .
173. سه لکی سیری یان قنچکی پیازی .
174. چی بچنیت ئه وه ئه دوریته وه .
175. شه ل نیه پیی شکاوه .
176. به به ردیک دوو چوله که ی کوشت .
177. برسیه تی ره گی هاری به ده مه وه یه .
178. بو ریش چوو سمیلیشی دانا.
179. به قه د به ره که ی خوت پا راکیشه .
180. هه رکه س به لیفه ی خوی بنوی .
181. کی خواردویه تی و کی گرتویه تی .
182. بانیکه و دوو هه وا .
183. گوم تا قوول بیت مه له ی خوشه .
174. له ئاوی خور مه ترسه له ئاوی مه نگ بترسه .
175. له بخور مه ترسه له نه خور بترسه .
176. ده ریا به ده می سه گ گلاو نا بیت .
177. باری که ر دایم قورسه .
178. بووکی له گه ل تو مه خه سو تیگه .
179. هه موو که س له شه روالی خوی پیاوه .
180. ئه یه ویت ماسی بگریت و قاچیشی ته ر نه بیت .
181. دوای کلاوی با بردوو مه که وه .
182. «با» بارانی به دواوه یه پیره ژنیش شه ر و ئاژاوه .
183. وتیان به «باز» چوویته حمام ؟ وتی به لی !
ئه ری راس ئه که ی به قاچ و قولتا دیاره!!!
184. ئه لین ریوی کوی خوشه ، ئه لی ده ور باخ.(نظیر هر کجا که دل خوش بود آنجا خوش است .)
185. وتیان به کیسه ل ده عوه تی زه ماوه ندی ! وتی هه رچی له خوما ئه روانم نه ده م و پلی خواردنم هه یه نه لاقو پیی هه لپه رین! حه تمه ن منیان بو به ردی «کوانو» ئه ویت .
186. منالی بچوکیش خه وی گه وره ئه بینیت .
187. بزن بو شه ویکیش شوینی خوی خوش ئه کات .
188. جاری خله تاندمت خوا بتگری دوو جار خله تاندمت خوا بمگری .
189. ئه وه نده مه لی گویت لی نه گرن و ئه وه نده ش گوی مه گره سه رت بیته ژان .
190. ئه گه ر گول نیت درکیش مه به .
191. کونی بچوکیش پاپوری گه وره ئه خنکینی .
192. که چه ل که ده رمانگه ر بیت ده رمانی سه ری خوی کات .
193. قسه یان له شیت یان له منال .
194. بانگی موحه ممه د به ئاشکرا خوشه .
195. که ر چووه به غا ئه ویته هیسر .
196. هه م له نال ئه دات هه م له بزمار .
197. سه ری زل ده وله ته پای زل نه گبه ته .
198. مار به قسه ی خوش له کون دیته ده ر .
199. هه ر دایکی کوره ده رپیکه ی شره .
200. له به ر بي مه لايي به كه له شير گوترابو بلقاسم .

[R A H A]

201. ئه گه ر نه ترسی تاقه جاریک ده مری که ترسای هه ر ساتی جاری .
202. ئاردی بیخ درک کو نابیته وه .
203. ئاردی خومان ئیله ک کردوه و ئیله کمان داره لوز کردوه . (کنایه از هوی و هوس افتادن و دیگر دنبال امیال دل نرفتن است)
204. ئاردی رویشتوه و سوسی ماوه .
205. ئاسنگه ری کاریکی نیه ، پانی ده که یته وه بیله –دریژی ده که یته وه میله .
206. ئاسیاو فره هار وردیژ ده هاری زرویژ ده هاریت.(آدم های حراف هم هرزه گویند هم نکو )
207. ئاسیاو کار خوی ده کات چه ق چه قه دیان خوی ده شکینیت
208. ئاسیاو گرمه ی دی ، به لام ئاردی دیار نیه .
209. ئاش به نوره یه.
210. ئاشتی کتک و مشک پرسه ی پیته وا فروشه.
211. ئاش سارد بووه وه ، خزمان کو بوونه وه . (اگر کسی را صعوبتی پیش آمد اقوام بی تعصب دور شوند چون مشکل مرتفع گردید آنان نیز ظاهرا" به جانب داری جمع شوند.)
212. ئامیژه ن حه وت قازانگ شیره .(بسیار مکار است.)
213. ئاکامی گا هه ر دوله .
214. ئا گر که هه لگرسا وشک و ته ر پیکه وه ده سووتین.(در حوادث گنه کار و بی گنه با هم صدمه می بینند.)
215. ئاوی بی له غاوی خواردوه.
216. ئاو ده کاته بیژنگدا ، ئاو کوتانه وه ، با شه ن ئه کات ، ئاو خه ست ئه کات (به امری بیهوده دست زدن.)
217. ئاوی رژاو کو نابیته وه.(چیزی که از کف رفت نگرانی و تلاش بی سود است .)
218. ئاو ئه شیکان له بنه وه نگه وه بیبه سی.(چاره ی مصائب را بنیادی باید نمود.)
219. ئاو له سه رچاوه و لیله .(کسی که نااصل باشد زیردستان وی نیز دنباله رو او خواهند بود.)
220. ئاوینه هه ل بگره تو چون من ئه بینی منیش هه روا تو
ئه بینم.
221. ئه سپیک که به چل سال هوژان بخوات بو مه یان ئه و دنیا چاکه .
222. ئه سپیکیان نال ده کرد کیچیژ پای خوی به رز کرده وه . (در مورد نادانی که خود را همتای بزرگان قلمداد کند گفته می شود.)
223. ئه سپی نی یه ئاخوری بو هه ل ده به ستی .(آهوی نگرفته را می بخشد .)
224. ئه گه ر بو ئاو بچیت ، کانی وشک ده کات .
225. ئه گه ر داریک بو خوی سیبه ری نه بی بو خه لک که ی هه یه تی ؟
226. ئه گه ر دز و خانه خو ببنه یه کی گا له گومه ز هه ل ده کیشن .(به کسی گویند که برای بیگانه مزدوری کند. )
227. ئه گه ر رویشتیه شار کویران ده بی ده س بگریته
به ر چاوتا.( نظیر: گر خواهی نشوی رسوا هم رنگ جماعت شو.)
228. ئه گه ر ریش به ریشه وه بوو ئه وی شانه یه کی بو هه ل بگری.(اگر صعوبتی پیش آمد باید آستین مبارزه بالا زد.)
229. ئه گه ر زوان بیسی سه ر سلامه ته.
230. که زور هات قه باله به تاله .
231. ئه گه ر سه رچوپی بده ی به ده سیه وه بو لای دوله نان ده یکیشی.(افرادی را مورد نظر بود که گر مقتدر گشتند جامعه را به سمت هدف خود سوق دهند .)
232. ئه گه ر نه مان خواردوه نان گه نم ، دیومانه له ده س مه ردم .
233. ئه لین ته مه ل وه ره سیبه ر ئه لی سیبه ر بی بو لام .
234. ئه م ئاشتیه ، ئاشتی کتک و مشکه .(دوستی آنها ناپایدار است)
235. ئه و چاوه ی کویر بی که هاوری خوی ناناسیت.(چه سود آنکه بعد از مدتها به کاری که در آن اشتغال دارد تبحر ندارد )
236. ئه وه ی که ها به شوین هه نگوینه وه له چزه ی هه نگ باکی نیه.(نظیر کسی که پر طاووس می خواهد باید جور هندوستان را بکشد.)
237. ئه وه نده ده مم بیشیت ، ئه وه نده پام بیشیت.(معمولا" در سفارش و پیغام به انجام کاری ، آن کار یا به خوبی صورت نمی گیرد یا مند و سفارش کننده گوید اگر زحمت راه را بر خود مستعد دارم به که از دور پیغام فرستادن.)
238. ئه وه ی که بو خوی ده که ویت ناگری .(بلایی را که خود شخص مسبب آن است از آن ننالد-نظیر کار کدبانو صدا ندارد.)
239. ئه وه ی که زانایه جه رگی پلاسه ، ئه وه ش نه زانه نازانی چ باسه.
240. بچمه شاریک که س نه م ناسیت ، تاریف خوم که م پر به کراسیک .
241. بزن کاتی ئه نجه لی هات نان شوان ئه خوات .
242. بزن به پای خوی په زیش به پای خوی .
243. بو خوی نازانیت برویش بکات بو خه لک پلاو ده کات .
244. بوکی به دامان ، شوانیژ به گوچان .(هر چیز به جا و به موقع برازنده است.)
245. به بزنیان وت خاوه نه که ت مرد ؟ وتی بی خاوه ن نابم.
246. به بون گولیک گه نمه و سه د ملور ئاو ده خوات .
247. به چووزه ره ی گولیک به هار نایه.
248. به دزی ئیزرائیله و ده گه ریت.(بسیار نحیف و مردنی است )
249. به ده رگا ئه لیم ، دیوار تو گوی بگره .
250. به ردیک نه زان بیخاته ناو بیر هه زار زانا ناتوانن بیهیننه سه ر.

[R A H A]

251. به بلویری ئه م و ئه و هه لپه رین .
252. به رواله ت مه روانه ، له دل خه به ر بپرسه .
253. به ریوی وتیان گه واهت کی یه ؟ وتی کلکم .
254. به کلک مار خه وتوودا پا مه نه .
255. به گوشت ، گوشت وتن ، ئاوگوشت دورست نابیت .
256. پات هه لماله ئینجا بده له ئاو .
257. پای په تیم چاکه له پیلاوی ته نگ ، غه ریبیم چاکه له مه یانی جه نگ ، ته نیاییم چاکه له هاوری دوو ره نگ .
258. پرسیان له به رد کوتیان بو به ردی ،کوتی چاوم که وته به رد منیژ بووم به به رد .
259. پای ره ش و چه رمگ له بواردا ده ر ئه که وی .(شهامت و جسارت در عمل آشکار می شود.)
260. پشیله ده گریا به شم که مه سه گ هات ئه ویشی برد .
261. پیاوی به حه یا شانیکی ئه رژید ، ژنی به حه یا شاریکی ئه رژید .
262. پیزی مانگ له تاریکه شه ودا دیاره .(ارزش انسان های نیکو زمان نیستی آنان آشکار است .)
263. تاس ئه لی بشکم نه بزرینگم.(مرد شجاع و آبرومند مردن را به رسوایی ترجیح دهد.)
264. تاوان کار ها به لای یاره و بی تاوان سه ری ها به داره و
265. تری چاو له تری ده بری ئاو ئه زاییته ده می .(مراد: انگور ترش انگور شیرین را بنگرد و شیرین شود و این مثل در مورد انسان نیز صدق می کند.)
266. تا مال ویسابیت به مزگه وت حه رامه.
267. تا نه چیته پای کیو نازانی له هه نای کیو .
268. توول به ته ری نه چه میت چه ماندنی دژیایه .
269. تووی نه چاندوه له دروینه راو ئه دات .
270. جاران بی ساز ده یژه ن ئیستا ساز ها به ده سیه و .(قبلا" بدون بهانه ، بهانه می گرفت اکنون بهانه هم دارد.)
271. جوابی ده ول کوت سورناچی ئه یداته و .
272. جو دزه چی ده کا له جو کاله .(کسی که دزدی می کند هر آنچه را دزدیده بزودی بخورد و باز بی چیز باشد ولی کسی که تولید می کند اگر مال او را دزد بزند باز هم تولید کند و نقصان را پر کند .)
273. جو گه له به ر ئاره زوی خوی ده روا .
274. جه نگ خوی خوش نیه جه نگ نامه کویی خوشه .
275. جه هه نه م له به ر ده رگای بگه ریته و له نیوی چاکتره .
276. جیگای گول ، گول ده ژیته و جی توورک ، توورک.(از ولی خوب فرزند خوب ثمر شود و از والدین خوار فرزندان خوار .)
277. چرا له پیش خوت بخه ، نه به دوای خوت .
278. چونه ر به گوشت نابیت ، دوژمنیش به دوست نابیت .
279. چونه ر له گه ل که سیکدا بکیله ، ئه و با به سه ر تودا تو به ی به سه ر ئه ودا .(با کسی رفتار کن که با هم برابر باشید.)
280. چووه ته سه ر کانی به جیگای ئه وه به ردیک بینیته ده ر به ردی تی ده خا .
281. حه یادار له حه یای خوی ده ترسی ، بی حه یا ئه لی له من ئه ترسی .
282. خاسه که و ئه و که وه یه به رانبه ر که و بخوینی .(فرد دانا آن است که همراه دانایان قد علم کند نه در میان عامه )
283. خزم ئه گه ر گوشت بخوات ئیسقان ناشکینی .
284. خودا پاک به ده م پیسه وه نادات .(خداوند انسان پاک را گرفتار و مقهور ناپاک نکند )
285. خودا ده رد ئه دات ده رمانیش ئه دات .
286. خودا په نجه یه کی پییه یه کیک دینیته خوار یه کیک ده باته سه ر .
287. خودا کیو ده بینی و به فری لی ده خا .(خداوند بندگانش را خوب می شناسد.)
288. دار له سه ر کوته ی خوی سه وز ئه بی .( باز گردد به اصل خود هر چیز.)
289. دار هه تا پیر ببی گه لای لی ده وه ری .
290. درک ده کیلی درک دیته ریگات .
291. درک له سه ره ریی دلپاکان ناژیته وه .
292. درگا به تو ئه لیم دیوار ببیسه .
293. دز بازار شپرزه ی ده وی .
294. درگای مال خوت بوه سه هاوسا مال به دز مه زانه .
295. دو تا نه یژه نی که ره نادات .(نظیر تا نکشی جفا نبری صفا .)
296. دوسی دوسی دینی ، دوژمنی دوژمنی .
297. ده س ده س ده شوریت ده سیش هه ل ده گه ریته و ده م چاو ده شوریت . (با همکاری مشکلات آسان گردد .)
298. ده سی شکاو به کار ده چی دلی شکاو به کار ناچی .
299. ده س کار ده کا چاو ده ترسیت .
300. ده ممان نه بی ها بکه ین ، قولمان نه بی را بکه ین ، مه گه ر هه ر واوه یلا بکه ین .

[R A H A]

301. دیان کرمول ئه شی بیکیشی .
302. دیار دوس چ سالیک چ ساتیک .
303. رازت به لای که سیک ، پرست به لای هه زار که س .
304. رون رژاو ده کاته خیر باوکی .
305. رون زور بی پایشی تی ده نن .
306. زانا به و پرسا به .
307. زانا به هیما( ئاماژ) ، نه زان به کوته ک .
308. زمان خوش له به هه شته وه هاتووه .
309. زوان کان شه ره و کان زه ره .
310. ژن ئازا به هار رون ده کا ، ژن خویری پاییز .
311. ژن ئه گه ر له مال شوودا دل خوش بی به رد به کول ده کیشی .
312. ژوژو ئه لی له مندال من شل و نه رمتر نیه .
313. سه ر چوپی بده ی به گامیش ، بو لای کادینی ئه یکا کیش.
314. سه ری که له نیو سه ران نه بیت بو برین باشه .
315. سه گ ئه وه نده زمانی بگاته برینی چاک ده بیته وه .
316. شمشیرت که داوه شاند قه لخانت پی بی .
317. شوان هه تا دانیشیت رانه که ی دوور ئه که ویته وه .(سهل انگاری در مشکلات ، مشکل را فزونتر کند.)
318. شه ر له شیف و ئاشتی له خه رمان .(در بدو و ابتدای هر معامله و قراردادی همه چیز را باید تعیین و مشخص نمود تا سرانجام به نگرانی نیانجامد.)
319. شه یتان په له ی کرد چاو خوی ده رهینا .
320. شیر که دوشرا ناگه ریته وه گوانی .
321. شیوه ن به دایک مردوو فیر مه که .(نظیر آزموده را آزمودن خطاست .)
322. قازان گه ردون هه رچه ن دیر دیته کول ، ئاخری روژیک دیته کول .
323. قسه ی حه ساوی ولامی نیه .
324. قسه ی خوش کویستانی دله .
325. قسه ی زل هونه ر چوله که یه .
326. قشقه ره به خورایی پشت گا ناخورینیت .
327. قه رز مه ده به هاوری هه ر دوو له ده س ده چی .
328. خوی ریشی نیه به کوسه پیده که نی .
329. کاتیک که سیک به لای ئاسنگه ره و دانیشیت یان جله که ی ده سووتی یان سه ری دیته ئیش .
330. کاله ک خوری یا بیستان رن .
331. کوتیان پشیله گووت به ده رمان ، کردی به ژیر خو له و. (در مورد کسانی که حاضر نیستند خدمتی به جامعه کنند .)
332. که ره مه مره به هاره ، چووزه ی که ما دیاره .
333. که و له بواردا نیچیر ده کریت .
334. گه مه ی که ر جفته و قه په .
335. گه وره ئاو ده رژنی بچووک پای ده خزی .
336. گیا و گول له به هاردا ده ردین . (بهترین انسان ها در جاهایی رشد و ترقی می کنند که خانواده ای سالم و مساعد و مترقی داشته باشند.)
337. لافاو له تک تک ده خیزگی .
338. لوت لوتی خوته ، هه رچه ند چلمن بی .
339. له ئاگرت گه رم نه بووم له دووکه لت کویر بووم .(اخطار به فرزند که نه تنها حسن و مرحمت نداشتی اعمال زشتت مرا آزار می دهد .)
340. له سه ر مالم دای له بالم .
341. مال به لای یه ک ده چی ئیمان به هه زار لا . (اگر خانه ای را دزد بزند صاحبش به افراد زیادی مشکوک شود ولیک کالا را یکی بربوده)
342. مال دنیا بو ئه وه یه که پیاوه تی پی بکه ی .
343. مال دنیا شاخیکی ته لایه ، شاخیکی به لایه .
344. مال میروله به که وچکه ئاویک ویرانه .
345. مریشکی هیلکه که ر باشتره له گایه کی جووت نه که ر .
346. مه روانه به قه دی وردی بروانه له هه ل و گوردی .
347. مه لیچک خوی چیه تا که له پا چه ی چی بی ؟
348. نانت جوین بی خولقت گه نمین .
349. نه دی بدی کوریکیان بوو هاتن خه ته نه ی که ن گونیان بری .
350. وه کو سرنچک له رواله تدا سوور و جوانه به لام نیوی
ره شه .
351. هاوسای چاک له برای دوور چاکتره .
352. هه ر به ره و ژووره یه ک به ره و خواره یه کی هه یه .
353. هه ر چیک له دیزه دا بی دیته که و چک .
354. هه ر داریک نه رم بی کرم ده یخوات .
355. هه ر که س بزنیکی هه بی خه میکیشی هه بی .

[R A H A]

چند ضربالمثل هه ورامی با ترجمه فارسی:



ضرب المثل:

مه‌گه‌ر نان و گووش جایته

ترجمه:

مگر نان را با گوش می جوی

توضیح:

کنایه از بی درکی و نفهمی

ضرب المثل:

مه‌غز خه‌ر خواردیه

ترجمه:

مغز خر خورده‌ای

توضیح:

کنایه از احمق بودن، نفهم بودن

ضرب المثل:

مه‌شکه‌ی پر ده دوو بژه‌ه‌نیه‌ی هه‌دووه هه دوو

ترجمه:

از مشک پر از دوغ فقط دوغ بدست می آید

توضیح:

نظیر: از کوزه همان برون ترارد که در اوست

ضرب المثل:

مه‌ر م شترم هه‌فت جا سه‌رم بووری

ترجمه:

مگر من شتر هستم هفت مرتبه سرم را ببری

توضیح:

ظلم مضاعف در حق کسی کردن

ضرب المثل:

[مه‌ر قه‌ن ده ئاو که‌فتگه

ترجمه:

مگر قند در آب افتاده است

توضیح:

کنایه از اینکه مسئله‌ی مهمی اتفاق نیفتاده است

ضرب المثل:

مه‌رد وه بازار یا پول وه بازار

ترجمه:

مرد به بازار یا پول به بازار

توضیح:

در بازار پول ارزش دارد نه شخص

ضرب المثل:

مه‌رد ده ترازو نیه‌نه‌نه‌ی

ترجمه:

مرد را در ترازو نمی گذارند

توضیح:

ملاک عقل است نه جسم

ضرب المثل:

مایه‌ی هه‌فت خه‌زگان شیره

ترجمه:

[مایه هفت دیگ شیر است

توضیح:

[کنایه از سخن چین و دو به هم زن است

ضرب المثل:

ماهی ده ده‌ریا قیمه‌ت کردنه

ترجمه:

ماهی را در دریا قیمت کرده‌اند

توضیح:

تمثیل: همه احوال دنیای چنان ماهیست در دریا به دریا در تو را ملکی نباشد ماهی ای غازی(ناصر خسرو)

ضرب المثل:

مانگی ئه‌لایگ کول که‌س دونیگه‌

ترجمه:

ماه که برآید همه کس آن را می بینند

توضیح:

نظیر: خوبی روشن و آشکار است

ضرب المثل:

مانگ وه چیه‌م دیاره وه کلگ هشاره وه‌ی که‌ن

ترجمه:

ماه را با چشم می بینند، با انگشت به آن اشاره می کنند

توضیح:

نظیر: حقیقت دیدنی است اما دست نیافتنی است و نیز هر چیزی راهی و نشانی دارد

ضرب المثل:

مانگا مردو ویره بریا

ترجمه:

گاو مرد و مهره بریده شد

توضیح:

] سبب ارتباط و رابطه‌ای از بین رفتن

ضرب المثل:

مه‌شکه‌ی پر ده دوو بژه‌ه‌نیه‌ی هه‌دووه هه دوو

ترجمه:

از مشک پر از دوغ فقط دوغ بدست می آید

توضیح:

نظیر: از کوزه همان برون ترارد که در اوست

ضرب المثل:

مه‌ر م شترم هه‌فت جا سه‌رم بووری

ترجمه:

مگر من شتر هستم هفت مرتبه سرم را ببری

توضیح:

ظلم مضاعف در حق کسی کردن

ضرب المثل:

مه‌ر قه‌ن ده ئاو که‌فتگه

ترجمه:

مگر قند در آب افتاده است

توضیح:

کنایه از اینکه مسئله‌ی مهمی اتفاق نیفتاده است

ضرب المثل:

مه‌رد وه بازار یا پول وه بازار

ترجمه:

مرد به بازار یا پول به بازار

توضیح:

در بازار پول ارزش دارد نه شخص

ضرب المثل:

مه‌رد ده ترازو نیه‌نه‌نه‌ی

ترجمه:

مرد را در ترازو نمی گذارند

توضیح:

ملاک عقل است نه جسم

ضرب المثل:

مایه‌ی هه‌فت خه‌زگان شیره

ترجمه:

مایه هفت دیگ شیر است

توضیح:

کنایه از سخن چین و دو به هم زن است

ضرب المثل:

[ماهی ده ده‌ریا قیمه‌ت کردنه

ترجمه:

ماهی را در دریا قیمت کرده‌اند

توضیح:

] تمثیل: همه احوال دنیای چنان ماهیست در دریا به دریا در تو را ملکی نباشد ماهی ای غازی(ناصر خسرو)

ضرب المثل:

مانگی ئه‌لایگ کول که‌س دونیگه‌

ترجمه:

ماه که برآید همه کس آن را می بینند

توضیح:

نظیر: خوبی روشن و آشکار است

ضرب المثل:

مانگ وه چیه‌م دیاره وه کلگ هشاره وه‌ی که‌ن

ترجمه:

ماه را با چشم می بینند، با انگشت به آن اشاره می کنند

توضیح:

نظیر: حقیقت دیدنی است اما دست نیافتنی است و نیز هر چیزی راهی و نشانی دارد

ضرب المثل:

مانگا مردو ویره بریا

ترجمه:

گاو مرد و مهره بریده شد

توضیح:

سبب ارتباط و رابطه‌ای از بین رفتن

ضرب المثل:

مامر ئاو خوه‌یگ رو که‌‌یگ‌و خودا

ترجمه:

مرغ وقتی آب می خورد رو به خدا می کند

توضیح:

قدر شناس بودن ، حق نعمت دانستن

ضرب المثل

مال وه مالخاون حه‌رامه؟

ترجمه:

مال به صاحب مال حرام است؟

توضیح:

در جواب کسانی که به استفاده از دارایی خود حسادت می ورزند

ضرب المثل:

مال نه‌خوه‌رم ئه‌را بخوه‌رم

ترجمه:

ثروت بخیلان برای میراث خواران باقی می ماند و آن را می خورند

توضیح:

در تعریض به ممسک و بخیلی گفته می شود که می رود و باز ماندگان و دیگرن آنچه بر جای نهاده صرف عیش و عشرت می کنند

ضرب المثل:

مال مه‌ردم و دل بی‌ره‌حم

ترجمه:

مال مردم و دل بی رحم

توضیح:

در استفاده از اموال دیگران بی انصاف بودن

ضرب المثل:

مال گه‌ن وه ریش خاونی

ترجمه:

] مال بد به ریش صاحبش

توضیح:

نظیر: مال بد بیخ ریش صاحبش

ضرب المثل:

مال خوه‌ی وه‌ی بفروش

ترجمه:

مالش را به خودش بفروش

توضیح:

کنایه از آدمهای دیر فهم، نادان و ساده دل

ضرب المثل:

مال بریاگ ئوشی یا عه‌لی، دز ئوشی یا عه‌لی

ترجمه:

مال باخته گوید یا علی، دزد هم می گوید یا علی

توضیح:

هر کسی به امیدی

پغشه خوه‌ی چه‌سه و فشار خونی چه‌سه

ترجمه:

مگس خودش چیست، فشار خونش چه باشد

توضیح:

فرد ضعیفی که فقط تهدید می کند

[R A H A]

-درۆ بێ ده سه ڵا ته هه مو که س پێی ئه وێرێ
2
- چه‌م بێ چه‌قه‌ڵ نابێت
3
- له‌ هه‌موو هه‌ورێک باران نابارێت
4
- ئه‌وه‌ی سمێڵی سوور بێت هه‌مزاغا نیه‌
5
- نان ئه‌و نانه‌یه‌ ئه‌مڕۆ له‌خوانه‌
6
- ده‌ستی ماندوو له‌سه‌ر سکی تێره‌
7
- گۆشتی لاڕانی خۆت بخۆ مننه‌تی قه‌ساب هه‌ڵمه‌گره‌
8
- تا خاوه‌ن ماڵ دزی گرت،دز خاوه‌ن ماڵی گرت
9
- که‌ زۆر هات قه‌واره‌ به‌تاڵه‌
10
- ماڵ له‌ خۆی نه‌بوو میوانیش ڕووی تێکرد
11
- سه‌ری نایه‌شێت په‌ڕۆی لێ به‌ستووه‌
12
- که‌ڵه‌شێریش نه‌بێت ڕۆژ ئه‌بێته‌وه‌
13
- سه‌فه‌رو مه‌عامه‌له‌ سه‌نگی مه‌حه‌که‌
14
- کاری ئه‌مڕۆ مه‌خه‌ره‌ سبه‌ی
15
- گیا له‌سه‌ر بنجی خۆی ئه‌ڕوێته‌وه‌
16
- به‌رد له‌ جێ ی خۆی سه‌نگینه‌
17
- دۆم بێت و کڵاش بۆ خۆی دروست کات
18
- مار ڕقی له‌ سیره‌، سیریش له‌ به‌رده‌م کونی مار ئه‌ڕوێت
19
- سه‌لکی سیری یان قنچکی پیازی
20
-هه‌موو شتێک به‌ خوێ، خوێش به‌ مانا
21
- ماڵی قه‌ڵب سه‌ر با خاوه‌نێتی
22
- ماست نیه‌ به‌ ده‌مته‌وه‌ دیار بێت
23
-چی بچێنیت ئه‌وه‌ ئه‌دووریته‌وه‌
24
- پاره‌ بده‌و مه‌لا له‌ مزگه‌وت ده‌رکه‌
25
- سه‌یری دایک بکه‌و ، دوێته‌ بخوازه(داڵک بدوێنه‌و دوێته‌ بخوازه‌‌)‌
26
- ماسی له‌ به‌حرا سه‌ودا ناکرێت
27
- شه‌ل نی یه‌ پێ ی شکاوه‌
28
- قه‌دری زێڕ لا ی زه‌ڕه‌نگه‌ره‌
29
- ئاش له‌ خه‌یاڵێک ، ئاشه‌وان له‌ خه‌یاڵێک
30
- به‌ به‌ردێک دوو چۆله‌که‌ی کوشت
31
- برسێتی ڕه‌گی هاری به‌ده‌مه‌وه‌یه‌
32
- دار هه‌ڵبڕه‌ سه‌گی دز دیاره‌
33
-دوو پشکه‌ له‌خۆی به‌شکه‌
34
- بۆ ڕیش جوو سمێڵیشی دانا
35
- مریشک هێلکه‌ی قازی کرد قنگی دڕا
36
- به‌ قه‌د به‌ڕه‌که‌ی خۆت قاچ ڕاکێشه‌
37
- هه‌ر که‌س به‌ لێفه‌ی خۆی بنوێ
38
- کێ خواردوویه‌ته‌وه‌و کێ ی گرتووه‌
39
- بانێکه‌و دوو هه‌وا
40
- به‌ڕه‌ لای ته‌نکیه‌وه‌ ئه‌دڕێ
41
- کونه‌ مشکی لێ بووه‌ به‌ قه‌یسه‌ری
42
- گه‌وره‌ ئاو ئه‌ڕێژێ و بچوکیش قاچی تێوه‌ر ئه‌دات
43
- کوێر تا ئه‌مرێ به‌تامای دوو چاوی ساغه‌
44
- کاسه‌ی پڕ ئاشتی ماڵه‌
45
- ئه‌وه‌ی که‌ بۆ گوو که‌ر هه‌ڵ ئه‌که‌وێت بۆ ڕاوکه‌ر هه‌ڵ ناکه‌وێت
46
- نان بۆ نانه‌وا گۆشت بۆ قه‌ساب
47
- له‌ کاتی ڕاوا نه‌بێت گووی نایه‌ت
48
- به‌ری ڕۆژ به‌ بێژنگ ناگیرێت
49
- دوو گا له‌ دۆڵێکا ڕه‌نگی یه‌ک نه‌گرن خوی یه‌ک ئه‌گرن
50
ندی و بدی کورێکیان بوو له‌ جیاتی ناوک کێریان بڕی

[R A H A]

51
- تف هه‌ڵده‌ ناو چه‌وانی خۆت ئه‌گرێته‌وه‌
52
- کای کۆن به‌با مه‌که‌
53
- هه‌تا گوندۆر گوندۆر بوو خزمی مه‌ گه‌له‌ک زۆر بوو، گوندۆر هاته‌ بڕانێ خزمی مه‌ هاته‌ قڕانێ
54
- گۆزه‌ی تازه‌ ئاوی خۆشه
55
- ئه‌و ماسته‌ بێ موو نی یه‌
56
- ئه‌و باوکه‌ی مه‌له‌وان بوو کوڕه‌که‌ی ئاو بردی
57
- به‌رد تل بده،‌ بێ کار مه‌به‌
58
- دۆم به‌ دانیشتن ماڵی وێرانه
59
- کا هی خۆت نه‌بوو کایێنه‌که‌ هی خۆت بوو
60
- سه‌ری بێ ده‌لاک مه‌تاشه
61
- مریشک هێلکه‌ش ئه‌کات و ڕیقنه‌ش ئه‌کات
62
- گۆم تا قووڵ بێت مه‌له‌ی خۆشه‌
63
- له‌ ئاوی خووڕ مه‌ترسه‌ له‌ ئاوی مه‌نگ بترسه‌
64
- له‌ بخۆر مه‌ترسه‌ له‌ نه‌خۆر بترسه‌
65
- ده‌ریا به‌ ده‌می سه‌گ گڵاو نابێت
66
- باری که‌ر دایم قورسه
67
- بووکێ له‌گه‌ڵ تۆمه‌ خه‌سوو تێبگه‌
68
- دیوار له‌گه‌ڵ تۆمه‌و پاسار گوێت لێ بێت
69
- هه‌موو که‌س له‌ شه‌ڕواڵی خۆی دا پیاوه‌
70
- که‌س به‌ دۆی خۆی ناڵێت ترشه
71
- ئه‌یه‌وێت ماسی بگرێت و قاچیشی ته‌ڕ نه‌بێت
72
- ده‌سته‌ چه‌وره‌که‌ی خۆت به‌ من مه‌سڕه
73
- مردوو له‌وه‌ پاکتر ناشۆرێت
74
- له‌ ئاش زۆری پێچووه‌، له‌ ڕێگا په‌له‌ په‌لیه‌تی
75
- دوای کڵاوی با بردوو مه‌که‌وه‌
76
- ئه‌و هه‌ویره‌ ئاو زۆر ئه‌کێشێت
77
ته‌شی ڕێس ته‌شی ڕێس بێت به‌کلکی که‌ریش بێت ئه‌ی ڕێسێت
78
- بیانووی تڕ نانی جۆیه‌
79
- به‌ختی له‌ هه‌موو شتێکدا ڕه‌شه‌،ته‌نها له‌ شووتی دا سپی یه‌
80
- سه‌ری له‌ به‌ر هه‌تاو سپی نه‌کردووه‌
81
- من هه‌ر به‌ پاڵووت ئه‌که‌م و تۆ هه‌ر ئه‌بیت به‌ پاشوو
82
- من ئه‌ڵێم نێره‌ ئه‌و ئه‌ڵێت بیدۆشه‌
83
- ڕێوی به‌ کونا نه‌ ئه‌چوو شتێکیشی به‌ست به‌خۆیه‌وه‌
84
- که‌ گوورگ پیر بوو ئه‌بێت به‌ مه‌خسه‌ره‌ی سه‌گ
85
- ڕێوی له‌ کونی خۆی هه‌ڵگه‌ڕێته‌وه‌ گه‌ڕ ئه‌بێت
86
- که‌ری دێز حه‌ز به‌ تۆپینی خۆی و زه‌ره‌ری ساحێبی ئه‌کات
87
- نان خۆرت بمرێ به‌س مشور خۆرت نه‌مرێ
88
- ئه‌وه‌ی ده‌تگرێنێت دۆسته‌، ئه‌وه‌ی که‌ پێت پێ ئه‌که‌نێ دوژمنته‌
87
- له‌ ده‌ گوێز گوێزێک پووچ ئه‌بێت
88
- که‌ جام پڕ بوو لێ ی ئه‌ڕژێ
89
- سه‌رێکی هه‌یه‌و هه‌زار سه‌ودا
90
- له‌ ده‌رگای هه‌ر که‌سێکت دا له‌ ده‌رگات ئه‌ده‌نه‌وه‌
91
- ده‌نگی ده‌هۆڵ له‌ دوور خۆشه‌
92
- ئه‌گه‌ر مار جارێک پێوه‌ی دایت خوا بیگرێ، ئه‌گه‌ر بوو بو دوو جار خوا تۆ بگرێت
93
- با له‌ هه‌ر کوێیه‌که‌وه‌ بێت ئه‌و له‌وێ شه‌ن ئه‌کات
94
- له‌ کانی یه‌ک ئاوت خوارده‌وه‌ لێڵی مه‌که‌
95>- دار به‌ ته‌وری وت گه‌ر کلکت له‌ خۆم نه‌ بوایه توانای بڕینمت نه‌ ده‌بوو
96
- هه‌ردووک جاشی ماکه‌رێکن
97
- ئه‌وه‌ی به‌رز بفڕێت نزم ئه‌نیشێته‌وه‌
98
- سوار تا نه‌گلێ نابێت به‌ سوار
99
- قه‌رز کۆن ئه‌بێت نافه‌وتێت
100
- قه‌رز دوو ماڵ ئاوه‌دان ئه‌کاته‌وه‌

[R A H A]

101-
ماڵی زیاد سه‌ر ناشکێنێت
102
- قومارچی دۆڕاو نه‌ڵێت به‌ .......ه‌وه‌ دڵی ئه‌ته‌قێ
103
- ئاشی نه‌زان خوا ئه‌یگێڕێت
104
- خوا تا کێو نه‌بینێت به‌فری تێ ناکات
105
- به‌ردی بچووکیش سه‌ر ده‌شکێنێ
106
- هه‌موو گیانله‌به‌رێک گۆشتخۆره‌ به‌س ناوی گورگ به‌ده‌
107
- بزن هه‌میشه‌ قنگی به‌ ده‌ره‌وه‌ بوو که‌س ناوی نه‌ ده‌برد،مه‌ڕ یه‌ک جار قنگی به‌ده‌ر‌ که‌وت
کردیان به‌ چه‌پ
108
- چه‌پڵه‌ به‌ یه‌ک ده‌ست لێ نادرێت
109
- ئه‌وه‌نده‌ مه‌ڵێ گوێت لێ نه‌گرن، ئه‌وه‌نده‌ش گوێ ڕامه‌گره‌ سه‌رت بێته‌ ژان
110
- مناڵی بچووکیش خه‌ونی گه‌وره‌ ده‌بینێت
110>- هه‌ر که‌س ده‌چێته‌ قه‌بری خۆی
‌111
- ماڵی نه‌خۆری بۆ چه‌کمه‌ سۆری
112
- بزن بۆ شه‌وێکیش شوێنی خۆی خۆش ئه‌کات
113
- ئه‌گه‌ر گوڵ نیت دڕکیش مه‌به‌
114
- که‌چه‌ڵ که‌ ده‌رمانکه‌ر بێت ده‌رمانی سه‌ری خۆی ئه‌کات
115
- ساڵی خۆش له‌ به‌هاره‌که‌یدا دیاره‌
116
- مه‌ستی و ڕاستی
‌117
- قسه‌ یان له‌ شێت یان له‌ مناڵ
118
- له‌ برسا بمری له‌ گه‌ڵتا ئه‌گری نانت ناداتێ
119
- گۆم تا قووڵ بێت مه‌له‌ی خۆشه‌
120
- بانگی موحه‌مه‌د به‌ ئاشکرا خۆشه
121
- به‌رخی نێر بۆ سه‌ر بڕینه‌
122
- که‌ره‌ مه‌مره‌ به‌هاره‌ کورتانت بۆ دێت له‌ شاره‌
123
.ئه‌گه‌ر گوڵ نیت دڕکیش مه‌به‌
124
.پیاو به‌ ته‌ماى دراوسێ بێت به‌بێ شێو سه‌رده‌نێته‌وه‌
125
.زۆر کارى گه‌وره‌ هه‌یه‌ پیاوى بچوک ده‌یکات
126
.ده‌وڵه‌مه‌ند پیرۆزت بێت ،فه‌قیر له‌ کوێت بوو؟
127
.گه‌ر دوعاى که‌ر قبوڵ بوایه‌ جــۆ ده‌باری
128
.ئیش به‌بێ زه‌حمه‌ت مه‌حاڵه‌ بوونی
129
.پیاو ماسی بگرێ، ته‌ڕ ده‌بێ قوونی
130
.حه‌زده‌كه‌ی دوور بی له‌ گێره‌ و كێشه‌
131
.به‌قه‌د به‌ڕه‌ی خۆت پێ ڕابكێشه‌!
132
.ته‌مه‌ن میوانی ئازیزمه‌وه‌ خونچه‌ی ژینم ئه‌پێچته‌وه‌
133
.بیره‌وه‌ریش یادگاریه‌که‌وه‌ هه‌رگیز له‌بیر ناچێته‌وه‌
134
.ئه‌وه‌نه‌ وێڵی به‌رگ و خۆراکین نازانین خۆمان خۆراکین
135
.هه‌رکه‌س له‌لای خۆی ده‌ست به‌تێڵایه‌ نازانێ رۆژان ڕۆژی له‌دوایه‌
136
.ده‌رزیه‌ک به‌ خۆتا بکه‌ ئنجا سوژنێک به‌خه‌ڵکى تردا
137
.به‌سێ برا کڵاوێکیان هه‌یه‌
138
.به‌ردێک نه‌زان بیخاته‌ گۆمه‌وه‌ به‌ سه‌د دانـــــا ده‌رنایه‌ت
139
.وتیان به‌ ڕێوی شاهیدت كێیه‌؟
وتی كلـكی خۆم، باوه‌ڕم پێیه‌
140
.حه‌زده‌كه‌ی دوور بی له‌ گێره‌ و كێشه‌
به‌قه‌د به‌ڕه‌ی خۆت پێ ڕابكێشه‌
141
.به‌سمان به‌سه‌ردا لێده‌ گیزو فیز
پێوه‌دان خۆشه‌ نه‌وه‌ك ویزه‌ویز
142
.له‌ شارو لادێ ئه‌م نه‌قڵه‌ باوه‌
گیای شین به‌ جێگای سه‌خته‌وه‌ ماوه‌
143
.شه‌ڕنه‌كه‌ر پیشه‌ی زوو دانیشتنه‌
به‌ردی زل به‌ڵگه‌ی نه‌هاویشتنه‌
144
.ئاو بتبا مه‌چۆ سه‌ر پردی نامه‌رد
چش با بخنكێی به‌ سه‌د ئێش و ده‌رد
145
.وتیان پشیلـه‌، گووت به‌ ده‌رمانه‌
دایپۆشی به‌ خۆڵ ئه‌و بێویژدانه‌
146
.شوێن بۆ سه‌ر پیشه‌ی خۆی ده‌چێته‌وه‌
گیا له‌سه‌ر پنجی خۆی ده‌ڕوێته‌وه‌
147
.قه‌ل ئه‌ڵێن لاسای كه‌وی كرده‌وه‌
ڕۆینه‌كه‌ی خۆیشی له‌بیر برده‌وه‌
148
.مه‌شهوره‌ بزن بۆ تاقه‌ شه‌وێ
جێگای خۆش ده‌كا له‌ كوێ وه‌ركه‌وێ
149
.ناشكوری مه‌كه‌ به‌م به‌شه‌ كاكه‌
له‌ قوڕ ئه‌وه‌نده‌ تۆز هه‌ستێ چاكه‌
150
.قه‌ت مه‌ڵێ بوومان، بێژه‌ هه‌مانه‌
نان ئه‌و نانه‌یه‌ ئه‌مڕۆ له‌ خوانه‌

[R A H A]

151
.نانێ ڕۆژ په‌یدا بكه‌ و نانێ شه‌و
هه‌ڵمه‌گره‌ هه‌رگیز منه‌ت له‌م و له‌و
152
.نه‌مدیوه‌ له‌ ئاش گه‌رمتر كاسه‌
مه‌گه‌ر له‌ژێریا هه‌بێ نیوكاسه‌
153
.قه‌ت له‌ شوێن چووان نه‌چیه‌وه‌ چاكه‌
به‌س لێرو له‌وێ كای كۆن به‌ با كه‌
154
.هێندێ كه‌س ئازاو ڕژدن له‌ شه‌ڕێ
هه‌تاكو لێیان وه‌ڕاست ده‌گه‌ڕێ

155.ئه‌مه‌ش فه‌رموده‌ی قه‌دیمیه‌كانه‌
به‌رد له‌ جێگای خۆی قورس و گرانه‌
156
.ئه‌مه‌ش نه‌قڵێكی له‌مێژ و كۆنه‌
پاداران بگره‌، بێ پا ئێخۆنه
157
.كه‌سێ نه‌گبه‌تی بێته‌ سه‌ر شانی
په‌ڵووڵه‌ بخوات، ده‌شكی ددانی
158
.چكۆله‌ترین كرده‌وه‌ی ئینسان
له‌ سه‌د قسه‌ی زل باشتره‌ دیسان
159
.ئه‌گه‌ر قسه‌ی حه‌ق له‌ من ده‌پرسی
تێر ئاگای نییه‌ هه‌رگیز له‌ برسی
160
.بۆ ئیشی بچوك، قه‌ت تێمه‌كۆشه‌
161
.ئاوت خوارده‌وه‌ جارێك له‌ كانی
به‌ردی تێ مه‌خه‌، خۆ تۆ ئینسانی
162
.ئیش به‌بێ زه‌حمه‌ت مه‌حاڵه‌ بوونی
پیاو ماسی بگرێ، ته‌ڕ ده‌بێ قوونی
163
.قه‌دیمی ده‌ڵێن بۆ ده‌سته‌وستان
هیچ فه‌رقی نییه‌ گه‌رمێن و كوێستان
164
.دووڕوو هه‌روایه‌ پیشه‌و ڕه‌فتاری
هه‌م له‌ ناڵ ئه‌دات، هه‌م له‌ بزماری
165
.شوان ده‌ڵێن شوانیی پێ ئیفتیخاره‌
نانچنینه‌وه‌ی لا عه‌یب و عاره‌
166
.په‌سندتر بووه‌ چ ئێستا، چ زوو
ڕێوی گه‌ڕیده‌ له‌ شێری نووستوو
167
.پشیلـه‌ ده‌می بۆ دووگ نه‌ده‌چوو
ده‌یگوت پێم ناخوری، چه‌ند سوێره‌ په‌ككو
168
.ڕووبه‌ڕوو ده‌بی له‌گه‌ڵ ژینی تاڵ
چونكی به‌ خه‌یاڵ كه‌س نه‌بووه‌ به‌ ماڵ
169
.پیاو كارێك بكا كه‌ پێی بوه‌ستێ
دوو شوتی هه‌ڵناگیرێ به‌ ده‌ستێ
170
.خۆت لێ نه‌گۆڕێ گه‌ر بوویته‌ گه‌وره‌!
مه‌شهوره‌ دنیا به‌ پێچ و ده‌وره‌
171
.ئه‌و كه‌سه‌ دۆستی گیانی گیانیته‌
هاوڕێی نه‌بوونی و لێقه‌وماویته‌
172
.هه‌ڵه‌ و له‌بیرچوون جارو بارێكه‌
ده‌ڵێن هه‌ر عه‌ قڵه‌ی له‌ خه‌سارێكه‌
173
.سا بێ سكی خۆت مه‌دڕه‌ له‌ داخا
كێ مرد و كێی‌تر ما له‌ وه‌جاخا
174
.عه‌تر ده‌بێ خۆی بۆن بدا كاكه‌!
نه‌ك عه‌تار بڵێ زۆر عه‌تری چاكه‌
175
.خۆشیم نه‌دیوه‌ له‌م ڕۆژگاره‌
وه‌تی هه‌م، ئیمسال خۆزگه‌م به‌ پاره‌
176
.له‌ ترس و خۆفی ماری به‌دكردار
له‌په‌نا ئاور خۆم داوه‌ حه‌شار
177
.له‌ دووی سیاسه‌ت خۆت مه‌خه‌ره‌ به‌ند
ڕێوی قه‌واڵه‌ی پێبوو پێستیان که‌ند
178
.توخن به‌ پیاوی سه‌رچه‌وت مه‌که‌وه‌
به‌ده‌ست قه‌رز بده‌و به‌ پێ دووی که‌وه‌
179
.له‌هه‌موو هه‌ورێ باران نابارێ
ڕاز که‌وته‌ زاری و ڕاست که‌وته‌ شاری
180
.ئه‌و کانیه‌ ی ئاوی لێ ده‌خۆیته‌وه‌
به‌ردی تێ مه‌خه‌ تینوو ئه‌بێته‌وه‌
ئه‌وه‌ی ئه‌یه‌وێ سه‌ری نه‌یه‌شێ
به‌قه‌د به‌ڕه‌ی خۆی پێ ڕاده‌کێشێ
181
.مه‌عاشی به‌لاش بێ پیته‌و بێ خێر
ده‌ستی ماندووه‌ له‌سه‌ر سکی تێر
181
.حەیا برژێ خر نابێتەوە
. 182
،ئەگەر پارە زۆۆر بو چاکە کەم دەبێت
183
.خوشکی بێ برا مالی بێ چرا
184
خزم ئەگەر گۆشتیش بخوات ئێسک ناشکێنێت
185
.راستی یەک ریگای هەیە بەلام چەوتی هەزار
186
.کتێبی بە نرخ لەسامان بشترە
187
.دێت و دەروات رۆژگار هەر دەمێنێت یادگار
188
،مال بۆخۆی نەبوو میوانیشی هاتە سەر
189
.سوار تا نەپەرێ نابێ بەسوار
190
.کوێرە چیت دەوێ دوو چاوی ساخ
191
.لایلایە دەلێ بۆخۆشی ناخەوێ
192
.دەستی ماندو لەسەر زگی تێرە
193
.ئەنگوستەک شەرح بیبرێ خوێنی لێ نایێ
194
.بە عارەبانە ناتوانین سەر کەوین بۆ ئاسمان
195
.گولێک زۆۆر کەس بۆنی دەکات بۆنی نامێنێ
196
.نەفس بیگری مشتێكە ، بەری دەی دەشتێکە
197
.سوپاسی سەرەتا مەکە تا کۆتایی
198
.گریان نەبوایە رێزی پێکەنین دەگیرا
199
.ئەگەر بە جوانی بوایە زاوا بۆ بوکی دەچوو
200
.پێش ئەوەی بیر لەچاکە بکەیتەوە بەر لە خراپەکانت بکەوە
201
.بەری بچوک سەری گەورە دەشکێنێ
202
.ئەوەی ناوکی بوێ دەبێ توێکل بشکێنێ
203
.لەسەر رێگای لا بدەی درک لەپێت رادەچێت
204
ئیشی چاکە هەر گیز ون نابێ

205
.خۆش باوەر چاوێکی کوێرە
206
ئەوەی مەر بێت گورگ دەی خوات
207
.قسەی زۆۆر بگرە کەم بفرۆشە
208
.ئەگەر زگ برسی بو چاو کوێر دەبێ
209
،قسەی شەشو خۆش نەک زۆۆرو هۆش
210
.دەنگی دەهۆل لەدورەوە خۆشە
211
.مەچۆرو لای کەس تا پێویست نەبێ
212
.برادەری دلسۆز دەرمانی ژیانە
213
.رۆژ لەزستانەوە خۆشەویست دەبێ
214
.مەیمون بۆخۆی نەبوو سورێژەشی لێ هات
215
.ئەگەر جوتیار جوتیار بێ لەسەر شاخیش جووت دەکات
216
.گۆم تاقول بێت مەلەی خۆشترە
217
.ئەوەی نیە لە مالان ئاگای نیە لە حالان
218
بەردی گەورە نیشانەی نەهاویشتنە