مسجد جامع کبیر قزوین

[sorna]

آشنایی با مسجد :

مسجد جامع کبیر از مهم ترین مساجد قزوین است که در محله دباغان و در کنار حاشیه غربی سپه کنونی واقع شده است .



در مسجد :

مسجد در قرن هفتم درهای متعددی داشته که هر کدام در ضلعی از آن قرار داشته است .پس از حمله مغول در دوران از وضعیت درهای مسجد اطاعی در دست نیست . اکنون مسجد دو در تو در تو یکی در شرق و دیگری در شمال غربی دارد. در اصلی دری است که در سمت شرق واقع شده است . این در ، در جلوی خیابان سپه واقع شده است . سر دری با شکوه و مجلل دارد ولی بانی آن شناخته شده نیست . زیرا کتیبه آن ریخته شده و فقط یک سطر آن باقی مانده که این جمله از آن خوانده می شود : (( به سر کاری کیخسرو غلام خاصه شریفه به اتمام رسید . )) پس از 117 سال که سر در در شرف ویرانی بوده است محمد صادق از مردم قزوین در سال 1191 ه ق به تجدید بنای آن پرداخت و کتیبه ای از کاشی در آن نصب نمود .
آخرین بار که سر در مزبور رو به ویرانی گذارده بود است حاج مهدی قزوینی ، معروف به سنمار سردر و هشتی آن را با آجر تراش به صورت مجلل بنا کرد و رباعی زیر را بر کاشی نوشته شده است در آن نصب کرد .

این مسجد که بود در قزوین الحق نبود قرینه اش روی زمین
کریاس ودرش جدا بشد از بنیان مهدی سنمار ز نو ساخت متین



حیاط مسجد :

حیاط مسجد به شکل مربع مستطیل و درازای آن از شرق به غرب است . مساحت آن 4000 مترمربع و دارای 4 ایوان رفیع است. در وسط حیاط حوض بزرگیست که از خیابان سپه آب می گیرد و بین حوض و ایوان شرقی ، در حیاط مسجد آبخواره ای است که 10 پله باید پایین رفت تا به قنات خمار تاش رسد . آب قنات از میان آبخواره می گذرد و به طرف جنوب شهر می رود .

[sorna]

ایوانهای مسجد :

ایوان شمالی : با دو مناره ی با شکوه که در دو طرف آن قرار دارد با کاشیهای رنگارنگ مزین است و به احتمال قوی از بنا های دوره ی شاه تهامسب صفوی است .چون کاشی های مناره ها و ایوان بر اثر مرور زمان ریخته بود بین سالهای 132-1313 ه ق به امر میرزا علی اکبر خان اتابک مرحوم سعدالسلطنه فرماندار قزوین گلدسته های مناره ها را ساخت و کاشیکاری مناره و ایوان و گنبد را به اتمام رسانید . در سال 1318 ه ق صاعقه به یکی از مناره ها اصابت کرد و مقداری از کاشیها فروریخت . از آن پس کاشی های هر دو مناره و ایوان تدریجا ریخته و صورتی زشت و زننده به این ایوان و مناره ها داد . در سال 1317 ه ق تا اندازه ای به وسیله رئیس فرهنگ وقت آقای رضا جعفری مرمت شد و در سالهای 1326-1327 معادل 120000 ریال مردم نیکوکار شهر بوسیله ابو تراب مجتهد و به دستیاری آقای حاج علی اصغر معمار زاده صرف تعمیر رواقهای شمالی و غربی مسجد نممودند .
ایوان شمالی قدری از کف حیاط بالاتر است و دهنه آن10 ذرع یا در حدود 110 متر و عرضش 11.5 متر است . ارتفاع مناره از کف حیاط تا نوک گلدسته 25 ذرع است . این مناره ها را همانند منار جنبان باید جنبان دانست . چون مکررا برای آزمایش ظرف آبی را در یک مناره گذارده اند و مناره ی دیگر را که تکان داده اند آب این ظرف حرکت کرده و ریخته است .در بالای ایوان شمالی و در بین دو مناره ماذنه بزرگی وجود داشته است که اینک به واسطه فرسودگی و خرابی آنرا برچیده اند .



ایوان غربی : این ایوان در برابر ایوان شرقی واقع شده است و در طرفین آن دو راهروی شمالی و جنوبی است که به هشی پشت ایوان می رفته است و نخستین در مسجد در این قسمت بوده است و معلوم نیست به چه سبب این در را به طور کلی مسدود کرده اند .این ایوان هم از آثار دوره ی صفویه و با کاشیکاری های زیبا بوده است اما اینک کاشیکاری های آن ریخته است و به صورت متروکی در آمده است . ایوان غربی در زمان شاه سلیمان صفوی ساخته شده است . دهنه ی ایوان هشت ذرع و طول آن یازده ذرع است .


ایوان جنوبی : مهمترین و زیباترین ایوان مسجد است . این ایوان از لحاظ عظمت و رفعت بنا و اسلوب ساخت وتزیینات متناسب از بناهای کم نظیر شمرده می شود بانی آن شاه عباس دوم صفوی است و در سال 1069 ه ق موفق به اتمام آن شده است .
ایوان چهار ده ذرع و عرض آن داوزده ذرع است و ارتفاعی نزدیک به بیست و یک ذرع دارد . قطر دیواری که این ایوان را از طرف جنوب به گنبد متصل نموده است شش آجر می باشد . ازاره های ایوان با سنگ و بقیه با آجر تراش بنا شده است و در فواصل آجر ها به جای بند کشی گچ کاری های باریک لاجوردی رنگ به کار رفته است از این ایوان دو راهرویی که به راقهای شرقی و غربی می رود مسدود کرده اند و راهرو طرف غربی را هم با در بزرگی مانند در حیاط قفل کرده اند . در این ایوان کتیبه ی باریکی است به خط نستعلیق و به رنگ لاجوردی در زمینه کاشی زرد رنگ .



کتیبه دیگری هم در این ایوان قرار دارد که به خط نسخ است و سوره ی جمعه به رنگ طلایی در کاشی لاجوردی نوشته شده است و آخر آن چنین است :
« غلام شاه وایت شریف کاشی پز » . شریف کاشی پز ، از کاشی کاری هی معروف آن زمان بوده است . اداره ی باستان شناسی در سال 1318 خورشیدی این ایوان محتشم را که از نیمه خراب شده بود مرمت کرد .در دو طرف ایوان لوحه هایی از سنگهای مرمر صیقلی نصب شده است و در آنها معافی و رفع پاره ای تحمیلات و عوارش نوشته است .


آب انبار : در نزدیکی این مسجد ( سمت دیگر خیابان سپه ) آب انباری قرار دارد که متعلق به مسجد جامع بوده است . این آب انبار در حال حاضر مرمت شده است و یکی از پایگاه های سازمان میراث فرهنگی جهت نمایش دادن عکس های از دیدنیها ی شهر قزوین است .

هر ذرع حدود 104 سانتی متر است .